در سراسر خاورمیانه، تجربه متنوع امپراتوری‌ها، توسعهٔ دولت – ملت هایی مانند آنچه در اروپا رخ داد را مختل کرد و به همین دلیل به عاملی در ناپایداری منطقه تبدیل شد. در واقع، برای بسیاری از رژیم‌های خاورمیانه، این مسئله که چگونه درجه معقولی از نظم را با حداقل اجبار برقرار کنند، هنوز پاسخی نیافته است.
ادامه مطلب
ماریا فانتاپی و ولی نصر در یادداشت مشترکی می نویسند: اکنون که حمایت ایران، در تاب آوری و توانمندی نظامی حماس به حساب می آید، به نظر می رسد که توانمندی های نظامی منطقه ای خود ایران نیز کاملا قدرتمند باشد. تهران همچنین جسارت تازه ای را بروز می دهد. هرچند تهران به یک منازعه گسترده تر مایل نیست اما بر نمایش قدرت حماس حساب کرده و در حالی که حزب الله به تبادل آتش با اسرائیل ادامه می دهد و دیگر گروه های تحت حمایت ایران نیروهای آمریکایی را هدف می گیرند، هزینه ها و ریسک ها را افزایش می دهد.
ادامه مطلب
مشکل این است که با گذر سال ها، نیاز ایالات متحده و عربستان سعودی به یکدیگر، کمتر و کمتر شده است. تار و پود پیوندهای دو طرف به تدریج سست شده و رویدادهای تاریخی ای همچون بهار عربی، انقلاب نفت شیلِ آمریکا، ظهور ایران، تجاوز روسیه به اوکراین و توسعه اقتصادی روزافزون و استقلالِ هر دو کشور آمریکا و عربستان سعودی از هم، در این زمینه نقش داشته است. شاید این رابطه گسسته نشده باشد اما زیر بار عدم اعتماد متقابل کمر خم کرده، هرچند واقعیت‌های بی رحم موجب می شود که دوباره به هم بازگردند.
ادامه مطلب
آن گونه که رنج های فلسطینیان، توجه اعراب را به خود جلب کرده و هیجانشان را شعله ور می سازد، رنج های سودانی ها یا یمنی ها یا سوری ها چنین تاثیری ندارد.
ادامه مطلب
مارتین ایندایک و استیون کوک در گزارشی، مورد قانع‌کننده‌ای را برای پیمان راهبردی تازه و گسترده میان امریکا و عربستان سعودی مطرح می‌کنند که به موجب آن، امریکا به تقویت روابط دفاعی با عربستان متعهد می‌شود و در مقابل، پادشاهی به همکاری در زمینه اصلاحات داخلی، حقوق بشر، سیاست نفتی، جنگ در یمن و عادی سازی روابط با اسرائیل متمایل خواهد شد.
ادامه مطلب
علیرضا سهرابی نور در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: باتوجه به بیانیه صادر شده می توان دریافت که هیچ اقدام مهم و عملی در این نشست برای بازدارندگی رژیم صهیونیستی در خصوص نسل کشی در نواره غزه منتج نشده است و بیشتر جنبه توصیه ای دارد تا یک بیانیه محکم. البته در خصوص این نشست از جانب جنبش حماس نیز پیام هایی برای اتخاذ یک تصمیم تاریخی مخابره شد که طبیعتا این بیانیه مطلوب آنها نیست.
ادامه مطلب
جاه طلبانه ترین پیشنهادها درباره اداره غزه ی پساجنگ از عربستان می خواهد که هم با پرسنل نظامی و هم اداری در این کار مشارکت کند. پیشنهادهای ملایم تر نیز نقشی برای سعودی ها در تامین مالی بازسازی غزه قائل هستند. اما ریاض به خودش اجازه نخواهد داد که نقشِ پاک کننده گندی را که اسرائیل در غزه زده است، بر عهده گیرد.
ادامه مطلب
به رغم نشانه های آشکار از عقب نشینی نظامی آمریکا از منطقه، ایالات متحده به آسانی از خلیج فارس دست نمی کشد. دولت بایدن طرح تازه ای را ابداع کرده که هدف آن تاثیرگذاری و نتیجه گیری بیشتر با امکانات کمتر برای مقابله با نفوذ چین در این منطقه است.
ادامه مطلب
شکستن طلسم منطقه‌ای، نیازمند فراتر رفتن از مرزهای سنتیِ رقابت‌های ژئوپولیتیک است. یک پیشنهاد قابل اجرا، ایجاد یک بلوک منطقه‌ای است – مشابه سازمان دولت‌های آمریکای لاتین (OAS) یا اتحادیه آفریقا (AU) که بر چالش‌های مشترک و نیز منافع مشترک تمرکز دارد. این ایده پیشنهاد می‌کند که فراتر از سازمان‌های کنونیِ همکاری زیرمنطقه‌ای مانند اتحادیه عرب، اتحادیه مغرب عربی، شورای همکاری خلیج فارس و شورای همکاری چهارجانبه گام برداریم. نمونه‌های گذشته نشان می‌دهد که سازمان‌های منطقه‌ای اغلب پس از تنش‌های مزمن یا در روند تنش زدایی شکل می گیرند، سناریویی که در منطقه خاورمیانه بزرگ یا MENA غریبه نیست.
ادامه مطلب
رسانه‌های آمریکایی در حال حاضر در حال خیالپردازی درباره تحولات بزرگی هستند که از این توافق حاصل خواهد شد، چیزی که تکرار بزرگنمایی های دوره ترامپ درباره "معامله قرن" است. توافق عادی‌سازی عربستان سعودی و اسرائیل، نه پاسخی است به رقابت استراتژیک با چین و نه به تهدیدهای ایران. فشار برای عادی سازی فوری و زودرس، تنها موجب می‌شود که سعودی‌ها قیمت خود را بالا ببرند و اسرائیل هم پیش شرط های خاص خود را تعیین کند.
ادامه مطلب
ذیل یک سناریوی احتمالی باید در نظر داشت که همین تحولات می‌تواند مؤیدی بر این باشد که تهران برای خارج‌نشدن شرایط و وضعیت از «کنترل»، بیش از گذشته به دنبال ازسرگیری مذاکرات هسته‌ای با طرف‌های غربی باشد تا از این مسیر، موفق به مدیریت تحولات و اتفاقات در دیگر حوزه‌ها شود. فراموش نکنیم که نشست فصلی شورای حکام را پیش‌رو داریم و با توجه به لاینحل‌ماندن اختلافات پادمانی و تشدید گسل تهران-آژانس، امکان بغرنج‌تر‌شدن پرونده هسته‌ای ایران به موازات وضعیت شکننده منطقه بعد از عملیات طوفان الاقصی نیز وجود دارد که می‌تواند یک مشکل چند‌بُعدی سیاسی و دیپلماتیک را شکل دهد تا جایی که دیگر فعالیت‌های دقیقه ۹۰ طرفین در آستانه نشست فصلی هم نتواند کاری از پیش ببرد. به همین دلیل بدیهی است که تهران از دالان مذاکرات هسته‌ای و دیپلماسی در نقطه جوش، حتی صوری، نیم‌نگاهی به این دارد که وضعیت به نقطه غیرقابل مدیریت سوق پیدا نکند.
ادامه مطلب
بیش از یک دهه است که نشانه هایی از بلندپروازی دریایی فزاینده سعودی به چشم می خورد که بر دو ستون اصلی تمرکز دارد: بازسازی و مدرنیزه کردن ناوگان دریایی خود و پیشتازی در رزم گروه های چندجانبه به رهبری ایالات متحده.
ادامه مطلب
اکنون کاخ سفید، پنتاگون و کنگره همگی بر سر چشم اندازی در زمینه یکپارچه سازی امنیت در خاورمیانه همنوا هستند. اگر اسرائیل، امارات متحده عربی و عربستان سعودی این فرصت همنوایی نادر در واشنگتن را برای همکاری در زمینه یک چارچوب چندجانبه امنیتی، که به همه سود می رساند، در نیابند، غمگینانه به یاد این جمله وزیر امور خارجه پیشین اسرائیل در سال ۱۹۷۳ می افتیم که عرب ها و اسرائیلی ها هرگز هیچ فرصتی برای از دست دادن فرصت را از دست نمی دهند.
ادامه مطلب
در روز ملی عربستان سعودی که هر ساله در ۲۳ سپتامبر جشن گرفته می شود، شاهد آن بودیم که مردمان عربستان و به ویژه انبوهی از نسل جوان، که بخش عمده جمعیت این کشور را تشکیل می دهند، برای گرامیداشت این روز در سراسر عربستان سعودی گرد هم آمدند. به نظر می رسد، افزایش چشمگیر برگزاری مراسم میهن پرستانه ای از این دست که توسط ولیعهد این کشور ترویج و تبلیغ می شوند، می تواند تا حدی انگیزه های اصلی پشت اصلاحات سیاسی و اقتصادی اخیر در این کشور را رمزگشایی کند.
ادامه مطلب
این به عهده اسرائیلی هاست که بخواهند در یک فرایند معتبر صلح مشارکت کنند که به چرخه غمبار خشونت از جمله به جنگی که امروز جریان دارد، خاتمه دهد یا همچنان به خشونت و جنگ های بی پایان ادامه دهند و وجود و ثبات خود را روز به روز بیشتر به خطر اندازند.
ادامه مطلب
هدف عربستان سعودی از این توافق‌ها و جهت‌گیری‌ها ترسیم مجدد حضور خود در نقشه ژئوپلیتیکی‌ای است که در جهان به‌ویژه در خاورمیانه در حال شکل‌گیری است. این توافق‌ها را می‌توان تلاشی برای دستیابی به «کمربند امنیتی» از طریق تقویت گفت وگو با قدرت‌های مختلف منطقه‌ای در خاورمیانه و جنبش‌های قدرتمندی مانند حوثی‌ها دانست.
ادامه مطلب
توافق عربستان – ایران با حمایت چین چیزی جز تشییع نفوذ آمریکا در شرق جهان عرب نیست. نفوذی که مستقیما وارد مرحله مرگ مغزی شد بعد از این که آمریکایی‌ها در پی حمله به عراق در مخمصه گیر افتادند. به این ترتیب آمریکایی‌ها شکست خوردند و طرح خاورمیانه جدید آمریکا به خاورمیانه ایران تبدیل شد.
ادامه مطلب
بن سلمان این اواخر از خود چهره انعطاف‌پذیرتری نشان داده و بر سازش به جای درگیری تاکید گذاشته است. سعودی‌ها روابط خود را با قطر از سر گرفته و با ایران هم عادی سازی کرده‌اند، ضمن آنکه به آتش بسی با حوثی‌ها هم دست یافته اند. اما هیچ‌کس نمی‌تواند با اطمینان ادعا کند که این تغییر رویکرد، پایدار بماند و این ریسک وجود دارد که تضمین امنیتی ایالات متحده ممکن است محمدبن سلمان را به همان رویکرد پیشین بازگرداند. دولت بایدن در تلاش برای تحقق صلح بین اسرائیل و عربستان سعودی باید بسیار دقیق و محتاط عمل کند. در غیر اینصورت، ممکن است در این فرآیند به دام افتد.
ادامه مطلب
وحید کریمی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: جنگ جهانی سوم فعلا مدیریت شده در ابعاد منطقه ای ممکن است گسترش یابد و فرصت گسترش بهتر از ادامه مزمن گونه نه جنگ نه صلح است. قطعا کلید اصلی در دستان مثلث ترکیه، ایران و عربستان است. بی شک در این برهه نشست اضطراری در استانبول در حالی که نشست های ناتو، اروپا و غرب در جریان است، را می طلبد.
ادامه مطلب
به رغم سخنان ولیعهد سعودی که ظاهرا در چارچوب سوق دادن طرف اسرائیلی و آمریکایی به دادن امتیازات بیشتر به عربستان مطرح شده، به نظر می رسد روند عادی سازی روابط بین ریاض و تل آویو به علت معادلات پیچیده سیاسی و ژئوپلتیک که حاکم بر این پرونده است، روندی طولانی و پیچیده خواهد بود.
ادامه مطلب
محمدمهدی مظاهری در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: تنها تهدید متوجه جمهوری اسلامی ایران توسعه پیمان ابراهیم و عادی سازی روابط عربستان و سایر کشورهای عربی و اسلامی با رژیم اسرائیل نیست؛ عربستان جدید موقعیت پرستیژی و راهبردی ایران را نیز مورد تهدید قرار داده است و چنانکه تمهیدات جدی برای هماوردی و مهار آن اندیشیده نشود، کشورمان در آینده ای نه چندان دور جایگاه و اهمیت کلیدی و در نتیجه قدرت چانه زنی خود در منطقه را از دست خواهد داد و به بازیگری منفعل و تماشاگر تحولات تبدیل می شود.
ادامه مطلب
برنارد هایکل و سید رحمان موسوی در یادداشت مشترکی برای دیپلماسی ایرانی می نویسند: با قضاوت بر اساس اقدامات اخیر MBS در سیاست خارجی – مانند واداشتن چینی ها به میانجیگری در مناقشه او با ایران و ایالات متحده برای انجام همین کار با اسرائیل – او مطمئناً چشم انداز ژئوپلیتیکی هدفمندی را دنبال می کند و دور نیست که به همه اش برسد.
ادامه مطلب
از آنجا که پهپادهای مدرن عموماً توسط رادارهای پدافند هوایی، که در اصل برای شناسایی هواپیماهای بزرگ و سریع طراحی شده اند، غیرقابل شناسایی هستند، کشورهای عربی منطقه به تازگی و به ویژه پس از آسیب هایی که برخی از این کشورها مانند عربستان و امارات طی چند سال گذشته متحمل شدند، به فکر یافتن سامانه هایی برای شناسایی و مقابله با این پهپادها افتاده اند.
ادامه مطلب
حجت میرزایی در یادداشتی می نویسد: نرخ رشد اقتصادی خیره‌کننده و کم‌نظیر عربستان در دهه اخیر همچنان با آهنگی شتابان ادامه دارد. این نرخ در سال ۲۰۲۲ به حدود ۹ درصد و در شش‌ماهه اول سال ۲۰۲۳ به حدود ۱۱ درصد رسیده است. اقتصاد عربستان البته از ۱۹۶۰ به این سو یعنی در شش دهه گذشته در بیشتر سال‌ها نرخ رشد مثبت داشته است؛ اما برخلاف سه دهه اول این دوره که رشد اقتصادی بیشتر وابسته به تولید و صادرات انبوه نفت خام بوده، از دهه ۱۹۹۰ سرمایه‌گذاری صنعتی از جمله در صنایع پتروشیمی مورد توجه قرار گرفت.
ادامه مطلب
این روزها محافل رسانه ای از دو توافق همزمان بین عربستان و آمریکا و نیز رژیم صهیونیستی و ایالات متحده در راستای توافق عادی سازی خبر دادند. به موازات مطرح شدن توافق ریاض – واشنگتن درباره تعهد نظامی، هسته ای شدن عربستان و مهم تر از آن موضوع کشور فلسطینی در سوی دیگر اخباری دال بر این طرح شده که بایدن و نتانیاهو بر «راه‌حل دو دولت» در مسئله فلسطین به توافق رسیده اند، کما اینکه رسانه‌های صهیونیستی در گزارش‌هایی به نقل از منابع آگاه اعلام کردند که نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی و رئیس‌جمهور آمریکا، اصولی کلی برای حل مسئله فلسطین را پذیرفته و بر راه‌حل دو دولت تأکید دارند.
ادامه مطلب
این پروژه که واشنگتن حامی آن است رقیب جدی پروژه کمربند ـ جاده یا راه ابریشم جدید چین دانسته می‌شود که ۱۰ سال پیش مطرح شده است. کریدور تازه شامل دو مسیر جدا از هم می‌شود که یکی هند را به دریای عمان و دیگری دریای عمان را به اروپا متصل می‌کند.
ادامه مطلب
اختلاف تهران و ریاض بسیار عمیق است و بعید است که مذاکرات پنج روزه با نظارت چین آن را برطرف کند؛ زیرا هر یک از آنها دیدگاه بسیار متفاوتی نسبت به منطقه دارند و نقشه روابط آنها بسیار متناقض است.
ادامه مطلب
نوید کمالی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: در طول دهه‌های گذشته حاکمان سعودی در سایه استقلال مالی حاصل از درآمد نفتی بدون توجه به تغییرات نسلی و اجتماعی کشورشان به پادشاهی سنتی خود مشغول بودند، در نتیجه این کشور سال‌ها از سوی رهبران مذهبی وهابی به شکل سنتی و از طریق قوانین سختگیرانه اجتماعی اداره می‌شد که نتیجه آن شکل‌گیری تصویری مخدوش و بدوی از عربستان و بلکه جهان اسلام در افکار عمومی جهان بود.
ادامه مطلب
سفر نایف بن بندر السدیری به کرانه باختری پس از آن انجام می‌شود که محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی و بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم صهیونیستی هفته گذشته گفتند که تلاش‌ها برای دستیابی به توافقی برای عادی سازی روابط بین دو طرف در جریان است. اما مقامات آمریکایی اشاره کرده‌اند که عادی سازی روابط هنوز دور از دسترس است زیرا انتظار می‌رود که شامل توافق دفاعی با واشنگتن و برنامه هسته‌ای غیرنظامی برای عربستان سعودی باشد. از جمله مسائلی که باید حل و فصل شود، مساله فلسطین و درخواست برای احیای روند صلح است که منجر به راه حل دو دولتی می‌شود.
ادامه مطلب
مجله انگلیسی اکونومیست با عکسی از آسمان‌خراش‌های کاملاً جدید با عنوان «خاورمیانه جدید، وعده‌ها و خطرات» روی جلد خود به موضوع دگرگونی‌ها و تغییرات عمیق در این منطقه چه از نظر سیاسی و چه از نظر اقتصادی اختصاص داده است. عنوان یکی از مقالات این موضوع این است: «کشورهای خلیج فارس می‌خواهند خاورمیانه را به تصور خود تغییر دهند».
ادامه مطلب