سرمایه کشورهای عربی به لبنان باز می گردد؟

نویسنده: جیورجیو کافیرو

دیپلماسی ایرانی: در حالی که نفوذ حزب‌الله در لبنان کاهش می‌یابد، کشورهای حوزه خلیج فارس در حال بررسی این موضوع هستند که آیا زمان آن رسیده است که بار دیگر در این کشور سرمایه‌گذاری کنند یا خیر. این تغییر پویایی، پرسش‌هایی را درباره آینده ثبات و اقتصاد لبنان مطرح می‌کند.

تضعیف حزب‌الله

حزب‌الله، گروه نظامی و سیاسی مورد حمایت ایران، برای دهه‌ها یکی از بازیگران اصلی در لبنان بوده است. با این حال، مجموعه‌ای از عوامل در سال‌های اخیر قدرت آن را تضعیف کرده است. شکست‌های نظامی در درگیری‌های منطقه‌ای، کاهش حمایت مالی از سوی ایران به دلیل تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی داخلی، و همچنین نارضایتی فزاینده مردم لبنان از این گروه به دلیل نقش آن در بحران‌های سیاسی و اقتصادی کشور، همگی به کاهش نفوذ حزب‌الله منجر شده‌اند. در انتخابات اخیر، متحدان حزب‌الله کرسی‌های قابل توجهی را در پارلمان از دست دادند و این نشان‌دهنده تغییر در افکار عمومی است.

علاوه بر این، عملیات نظامی اسرائیل علیه زیرساخت‌های حزب‌الله در جنوب لبنان و حملات هدفمند علیه رهبران ارشد این گروه، توانایی عملیاتی آن را به شدت مختل کرده است. در حالی که حزب‌الله همچنان یک نیروی نظامی قابل توجه است، تحلیلگران معتقدند که این گروه دیگر آن تسلط سابق را بر سیاست و جامعه لبنان ندارد.

علاقه دوباره کشورهای خلیج فارس

کشورهای حوزه خلیج فارس، به‌ویژه عربستان سعودی و امارات متحده عربی، در گذشته سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی در لبنان انجام دادند و از پروژه‌های زیرساختی، املاک و مستغلات و بخش بانکی حمایت کردند. با این حال، پس از افزایش نفوذ حزب‌الله و همسویی آن با ایران – رقیب منطقه‌ای اصلی این کشورها – این سرمایه‌گذاری‌ها به طور چشمگیری کاهش یافت. در اوج تنش‌ها، عربستان سعودی و متحدانش کمک‌های مالی به لبنان را قطع کردند و حتی اتباع خود را از سفر به این کشور منع کردند.

اکنون، با تضعیف حزب‌الله، نشانه‌هایی از تجدید علاقه دیده می‌شود. دیپلمات‌های عرب حوزه خلیج فارس در محافل خصوصی ابراز خوش‌بینی کرده‌اند که کاهش نفوذ ایران در لبنان می‌تواند راه را برای بازگشت سرمایه‌گذاری‌های عربی هموار کند. یک مقام ارشد اماراتی که نخواست نامش فاش شود، اظهار داشت: «اگر لبنان بتواند خود را از سلطه حزب‌الله و ایران رها کند، ما آماده‌ایم که بار دیگر به‌عنوان شریک اقتصادی وارد عمل شویم.»

عربستان سعودی نیز سیگنال‌های مشابهی ارسال کرده است. در اوایل سال ۲۰۲۵، ریاض اعلام کرد که در حال بررسی احیای کمک‌های بشردوستانه به لبنان است، مشروط بر اینکه دولت لبنان گام‌های مشخصی برای محدود کردن قدرت حزب‌الله بردارد.

چالش‌های پیش رو

با وجود این خوش‌بینی، موانع قابل توجهی برای سرمایه‌گذاری مجدد کشورهای خلیج فارس در لبنان وجود دارد. اقتصاد لبنان در وضعیت وخیمی قرار دارد و از سال ۲۰۱۹ با فروپاشی مالی، تورم افسارگسیخته و کاهش ارزش پول ملی مواجه شده است. زیرساخت‌های این کشور فرسوده است و فساد گسترده در نهادهای دولتی همچنان سرمایه‌گذاران را دلسرد می‌کند.

علاوه بر این، حتی با کاهش قدرت حزب‌الله، این گروه به طور کامل از صحنه حذف نشده است. حضور مداوم آن، هرچند ضعیف‌تر، ممکن است همچنان کشورهای خلیج فارس را محتاط نگه دارد. یک تحلیلگر سیاسی در بیروت خاطرنشان کرد: «کشورهای خلیج فارس می‌خواهند مطمئن شوند که پولشان به جیب حزب‌الله یا متحدانش نمی‌رود. آنها به تضمین‌های محکمی از دولت لبنان نیاز دارند.»

رقابت‌های منطقه‌ای نیز پیچیدگی‌هایی را به همراه دارد. قطر، که روابط متفاوتی با ایران و حزب‌الله دارد، ممکن است رویکرد متفاوتی در پیش بگیرد و به دنبال افزایش نفوذ خود در لبنان از طریق کمک‌های مالی و پروژه‌های بازسازی باشد. این امر می‌تواند تنش‌هایی را با عربستان سعودی و امارات ایجاد کند.

فرصت‌ها برای لبنان

برای لبنان، بازگشت سرمایه‌گذاری‌های خلیج فارس می‌تواند یک راه نجات اقتصادی باشد. بخش‌هایی مانند گردشگری، املاک و مستغلات و انرژی می‌توانند از تزریق سرمایه عربی بهره‌مند شوند و به ایجاد شغل و احیای اقتصاد کمک کنند. با این حال، این امر مستلزم اصلاحات اساسی است؛ از جمله مبارزه با فساد، بازسازی سیستم بانکی و تضمین شفافیت در نحوه استفاده از بودجه‌ها.

جامعه بین‌المللی، از جمله صندوق بین‌المللی پول (IMF)، که در حال مذاکره برای ارائه بسته نجات به لبنان است، نیز از دولت این کشور می‌خواهد که برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی، ثبات سیاسی را تضمین کند. کاهش نفوذ حزب‌الله می‌تواند به‌عنوان یک سیگنال مثبت به این نهادها و کشورهای خلیج فارس تلقی شود.

منبع: استیمسون / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱