اگرچه در گزارش های مربوط به مرگ غرب اغراق شدیدی وجود دارد، اما شکی نیست که جهان شاهد تغییر قدرت جهانی است. در حالی که روندهای اقتصادی، مالی و جمعیتی کنونی در حال شکل دادن به «قرن آسیا» هستند، قدرت های غربی هنوز در انکار به سر می برند و با کوته اندیشی، سیاست های ملی گرایانه ای را به اجرا می گذارند که در نهایت روند فرسایش اولویت جهانی بلوک غرب را تشدید می کنند.
ادامه مطلب
دولت دونالد ترامپ جمهوری خواه به پایان رسیده و دولت جو بایدن دموکراتیک جای آن را گرفته است، اما هنوز نشانه های قابل توجهی دال بر تعدیل مواضع واشنگتن در قبال تهران دیده نمی شود. در همین حال، ایران سعی دارد روابط قوی تری با قدرت های جایگزین جهانی ایجاد کند. ایران در طی چهار دهه تضاد با ایالات متحده، یک روند تدریجی «آمریکایی زدایی» را پشت سر گذاشته و نه تنها از آمریکا، که از غرب به طور کلی، فاصله گرفته است. در حقیقت، روابط ایران با اتحادیه اروپا که در طی این سال ها مواضع متغییری در قبال ایران داشته، نیز تحت تاثیر بیگانگی فزاینده آن با بلوک غرب قرار گرفته است. جست و جوی فوری برای یافتن شرکای جدید در روابط اقتصادی و راهبردی سبب شده ایران توجه خود را به سمت شرق، و به ویژه به کشورهایی که به عنوان برندگان اصلی نظم جهانی چندقطبی جدید ظاهر شده اند، یعنی چین و روسیه و هند، معطوف کند.
ادامه مطلب
دلیل اصلی ناتوانی اتحادیه اروپا در اجرای مناسب برجام ضربه ای بود که ایالات متحده به آن وارد آورد. این شرایط با برچیدن چندجانبه گرایی به عنوان یک رویکرد گسترده تر یا به عبارت دیگر، لیبرالیسم به عنوان ایدئولوژی اصلی در تقسیم اطلاعات در نظم جهانی، همراستا بود. ایالات متحده به رغم چندجانبه گرایی حاکم، در قبال بحران ها و مذاکرات رویکردی دو جانبه و صرفا مبادله ای را دنبال می کند. این موضع گیری ایالات متحده در رابطه با توافق هسته ای ایران در نتیجه تمایل دونالد ترامپ به «مذاکره برای توافق بهتر» ایجاد شد و این تصور او را تقویت کرد که با تنها عمل کردن و اجرای سیاست «اعمال فشار حداکثری» می تواند ایران را به مذاکره از موضع ضعف بازگرداند. این موضع گیری همچنین در نقطه مقابل و تضاد کامل با تلاش اتحادیه اروپا برای «ترویج نظم جهانی مبتنی بر قوانین چند جانبه گرایی به عنوان اصل اساسی آن و سازمان ملل در مرکز آن» قرار داشت.
ادامه مطلب
مبنای روابط جدید هند با ایران مبتنی بر تغییرات پس از جنگ سرد در منطقه و در سال ۲۰۰۱ در جریان سفر نخست وزیر وقت هند به ایران و سفر متعاقب رئیس جمهوری ایران به هند به عنوان مهمان اصلی روز جمهوری در ژانویه ۲۰۰۳، گذاشته شد. بیانیه دهلی نو زیربنای راهبردی از نظر منافع مشترک در منطقه و در جهان قلمداد می شود و همه جنبه های همکاری دوجانبه- انرژی، ارتباطات، آموزش، علم و فناوری را با ارجاع ویژه به فناوری اطلاعات مورد بررسی قرار داده است. دو کشور همچنین چارچوبی برای تقویت همکاری های دفاعی ایجاد کرده اند.
ادامه مطلب
ابتکار کنونی سیاست نگاه به شرق ایران باید با توجه به یک چنین پیش زمینه پیچیده سیاسی مورد ارزیابی قرار گیرد. روشن است که این ابتکار از حمایت مقام معظم رهبری برخوردار است. آیت الله خامنه ای چند سال پیش در جمع شخصیت های دانشگاهی گفته بود: «ایران باید به شرق نگاه کند، نه به غرب. امید بستن به غرب یا اروپا ما را دون خواهد کرد چون باید به آنها التماس کنیم و آنها هیچ کاری نکنند.» با این حال، در شرق برخلاف غرب هیچ پلتفرم منطقه ای عمده سیاسی یا اقتصادی وجود ندارد. ایران از سال ۲۰۰۵ در سازمان همکاری شانگهای عضو ناظر بوده است، اما چین در تبدیل سازمان به یک پلتفرم ضدآمریکایی احتیاط کرده و به نظر نمی رسد تمایلی به ارتقاء عضویت ایران داشته باشد. سایر پلتفرم ها مانند آ.سه.آن یا انجمن همکاری های آسیای جنوبی هم برای ایران مناسب نیست. بنابراین سیاست نگاه به شرق اساسا به افزایش روابط سیاسی و اقتصادی ایران با کشورهای کلیدی شرق وابسته خواهد بود.
ادامه مطلب
تحولات منطقه و جهان در سال های اخیر هند و ایران را به یکدیگر نزدیک کرده است. برای هند، ایران یک تامین کننده مهم انرژی قلمداد می شود و آن را با افغانستان و آسیای میانه مرتبط می کند. هر دو کشور نگران افزایش فعالیت سلفی های تندرو در کشورهای مسلمان سنی در نتیجه ترویج های روحانیون وهابی از عربستان سعودی، هستند. هدف اصلی سیاست های ایران مدیریت پیامدهای خروج یکجانبه آمریکا از توافق هسته ای بوده، اما این کشور همچنین به عنوان بخشی از سیاست جدید «نگاه به شرق» به کشورهای آسیایی از جمله هند روی آورده است.
ادامه مطلب
تفاوت ها در منافع در سوریه پسا جنگ نشان داد که مسکو و تهران دیدگاه های متفاوتی دارند و اهداف متضادی را در خاورمیانه دنبال می کنند. با این حال، آنها پتانسیل بالایی برای تعامل در زمینه جهانی یا اوراسیایی دارند. روسیه در آستانه لغو تحریم ها در سال ۲۰۱۶ به ادغام ایران در سطح منطقه ای و بین المللی تشویق کرد.
ادامه مطلب
همکاری اقتصادی - مسکو به طور دائم قصد خود را برای توسعه همکاری های اقتصادی با تهران به رغم تحریم های واشنگتن اعلام کرده است. با این حال، در واقعیت گردش تجارت دو جانبه در سطح متوسط باقی مانده است. سهم ایران در تجارت خارجی روسیه در سال ۲۰۱۸ تنها ۰.۲ درصد بود که و ایران در فهرست شرکای تجاری خارجی روسیه در رتبه ۵۰ قرار گرفت و این در حالی بود که ایران در سال ۲۰۱۷ در جایگاه ۴۸مین شریک تجاری روسیه قرار داشت. فرصت های اقتصادی روسیه در مقایسه با چین که از سال ۲۰۰۸ شریک اصلی صادرات ایران بوده و یا حتی با آلمان و هند، اهمیت چندانی ندارد.
ادامه مطلب
برجام را می توان هم یکی از مهمترین دستاوردهای دیپلماتیک قرن ۲۱ دانست و هم یکی از بزرگ ترین ناامیدی های آن. آنهایی که توافق را ستونی می دانستند که آینده منع گسترش تسلیحات هسته ای به آن تکیه دارد، اکنون دریافته اند که اشتباه می کردند. پس از خروج آمریکا از توافق در مه ۲۰۱۸، تلاش های سیاستمداران و دیپلمات ها برای هماهنگ سازی منافع و مواضع درباره توافق هسته ای به نتیجه قابل توجهی نرسید. ۱۵ سال تلاش سه کشور اروپایی (بریتانیا، فرانسه و آلمان) برای محدود کردن برنامه هسته ای ایران با برجام و اولین گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی مبنی بر تعهد ایران به توافق به انجام رسید، اما این فقط تا زمان خروج آمریکا از برجام بود.
ادامه مطلب
ایران چندین قرن است که از درگیری بین قدرت های بزرگ به نفع خود استفاده می کند. این امر در طی سال ها موجب عدم اعتماد بین روسیه و ایران شده است. و اگرچه فعل و انفعالات بین مسکو و تهران شکل جدیدی به خود گرفته، اما بار الگوهای تاریخی هنوز بر روابط آنها سنگینی می کند. تلاش های مشترک و هماهنگ موفقیت آمیز دو کشور در زمینه های مختلف مانند مشارکت در عملیات سوریه، مبارزه با تروریسم و توافق هسته ای ایران، گمانه زنی ها درباره احتمال ایجاد یک اتحاد جدید منطقه ای افزایش دادند، اما این ارزیابی صرفا منعکس کننده انتظارات است و نه واقعیت ها.
ادامه مطلب
روسیه، ایران و چین در منطقه مِنا می توانند تحت عنوان خصومت با ایالات متحده متحد شوند، اما در سایر موارد بیشتر رقیب هستند تا متحد. مساله تعیین کننده در روابط این سه کشور در منطقه مِنا، رقابت برای نفوذ بیشتر سیاسی و اقتصادی است. با توجه به همجواری جغرافیایی و جاه طلبی کرملین برای حفظ این فضای پس از اتحاد جماهیر شوروی به عنوان یک منطقه نفوذ انحصاری، جدا کردن رقابت بین آنها در منطقه مِنا و در آسیای مرکزی غیرممکن است.
ادامه مطلب
اینکه روسیه از نفوذ خود در منطقه مِنا چگونه استفاده خواهد کرد، هنوز معلوم نیست. یک عامل مهم، ماهیت و میزان نفوذ ایالات متحده خواهد بود. خروج نیروهای آمریکایی از سوریه به این معنی است که روس ها درباره آینده عملیات نظامی خود در سوریه تنها در هماهنگی با دولت بشار اسد و بدون در نظر گرفتن آمریکایی ها تصمیم خواهند گرفت و موقعیت ایالات متحده در هر مذاکره ای درباره آینده سوریه به طور قابل ملاحظه ای تضعیف شده است. روسیه از طریق سیاست های چندجانبه و حضور نظامی تلفیقی در منطقه، قصد دارد نفوذ سیاسی و فرصت های اقتصادی خود را گسترش دهد. شرکت های برجسته روسی در حال برنامه ریزی برای توسعه انرژی، نظامی، فنی، کشاورزی و سایر انواع همکاری ها در منطقه مِنا هستند. با این حال، نقش آتی روسیه در منطقه با روابط این کشور با ایران و چین مشخص خواهد شد. روابط میان این کشورها نزدیک اما پیچیده، و منافع و ابزارهای آنها برای دستیابی به اهداف استراتژیک خودشان متفاوت است که این مساله، زمینه را برای رقابت برای نفوذ فراهم می کند.
ادامه مطلب