عواملی که عدنان الزرفی را سریعتر نخست وزیر می‌کند

عبدالرحمن فتح الهی، عضو تحریریه دیپلماسی ایرانی 

دیپلماسی ایرانی – بعد از اقدام 27 اسفند 98/17 مارس2020 برهم صالح، رئیس جمهوری عراق در انتخاب عدنان الزرفی، استاندار پیشین نجف اشرف و رئیس کنونی فراکسیون پارلمانی ائتلاف نصر به عنوان جانشین نخست وزیری عراق، شاهد تحولات جدیدی در حوزه های مختلف سیاسی، امنیتی، نظامی و حتی دیپلماتیک هستیم. 

در این راستا به نظر می رسد که تمامی تحولات بعد از 17 مارس در حمایت از نخست وزیر جدید به منظور تشکیل کابینه اش صورت گرفته باشد. چرا که بی شک سه عامل به عدنان الزرفی، نخست وزیر جدید عراق که مامور تشکیل کابینه جدید دولت فدرال این کشور شده است، کمک می کنند تا وی بتواند برای کابینه پیشنهادی خود از مجلس رای اعتماد بگیرد؛ تشدید شیوع کرونا در عراق و شکل گیری تدریجی بحران سلامت در این کشور اولین عاملی است که موجب می شود تا شخصیت ها، احزاب و جریانات سیاسی و پارلمانی عراق با عبور از برخی انتظارت و خواسته های خود، پروسه تشکیل کابینه را تسریع بخشند. 

عامل دوم به ناکامی جریان های شیعه در متحد ساختن تصمیم و دیدگاه خود و دستیابی به توافق در رابطه با انتخاب نامزد نخست وزیری باز می گردد. زیرا انتخاب عدنان الزرفی به عنوان نخست وزیر جدید عراق مخالفت و اعتراض برخی جریان های شیعه و در راس آنها ائتلاف فتح به رهبری هادی عامری را به دنبال داشت. از این رو به هر میزان شاهد تشتت و چند دستگی در مواضع شخصیت ها، احزاب و جریانات پارلمانی شیعه در این رابطه باشیم به همان میزان شانس عدنان الزفی برای تشکیل کابینه اش تقویت می شود.   

اما سومین و مهمترین عامل در موفقیت عدنان الزرفی برای تشکیل کابینه بر پررنگ تر شدن چالش های سیاسی، امنیتی و دیپلماتیک تاکید دارد. پیرو همین واقعیت ایالات متحده از 17 مارس سناریوهای مختلفی را برای تشدید فشار بر جریانات سیاسی و ائتلاف های پارلمانی عراقی پیش بینی کرده است تا بتواند زمینه را برای همراهی و حمایت آنها از تشکیل کابینه عدنان الزرفی به عنوان شخصیت عراقی نزدیک به مواضع آمریکایی ها فراهم آورد. 

تصمیم ناگهانی ایالات متحده به تخلیه و کاهش شدید نیروهای فعال خود در سفارت، کنسولگری خود در بغداد و اربیل به بهانه شیوع ویروس کرونا و نیز تحویل برخی پایگاه های نظامی نیروهای ائتلاف بین المللی ضد داعش به رهبری ایالات متحده شبهات و نگرانی های بسیاری را برانگیخته است. در این راستا برخی اتفاقات مانند حملات راکتی به پایگاه التاجی هم به پیگیری هر چه بیشتر و جدی تر این سناریو کمک کره است.

در این میان اقدام پنج شنبه گذشته ایالات متحده در تحویل پایگاه هوایی القیاره واقع در جنوب شرق استان مرزی نینوا به نیروهای عراقی می تواند حکایت از آن داشته باشد که واشنگتن با نمایش تلاش برای کاهش تعداد نیروهای خود در عراق و ایجاد زمینه به منظور ترک خاک این کشور فشارهایش را بر جریانات سیاسی عراقی به منظور حمایت از عدنان الزرفی افزایش دهد. خصوصا که در همین راستا سه شنبه هفته گذشته نیز آمریکا به عنوان رهبر نیروهای ائتلاف بین المللی ضد داعش در یک مراسم رسمی، پایگاه نظامی القائم در شمال غرب استان الانبار را تحویل نیروهای امنیتی عراق داده بود و 24 ساعت بعد از آن نیز نیروهای نظامی ارتش فرانسه به دلیل آن چه که تهدیدات امنیتی و انتشار ویروس کرونا عنوان شد، بغداد را ترک کردند. پیشتر مشابه این حرکت توسط نیروهای ارتش چک صورت گرفت. 

همین اقدامات نگرانی برخی از جریانات سیاسی عراقی را برای تقابل با داعش به دنبال خواهد داشت. لذا این شخصیت ها و احزاب برای تداوم حضور ائتلاف بین المللی ضد داعش به رهبری آمریکا ناچار به حمایت از عدنان الزفی گزینه واشنگتن خواهند بود. به واقع ایالات متحده با این اقدامات می خواهد به نوعی به طرف ها و گروه های سیاسی، خصوصا جریانات شیعی مخالف هشدار دهد در صورتی که با نخست وزیری الزرفی که این روزها به شدت محل اختلاف و مناقشه گروه های سیاسی است تن ندهند، باید منتظر اقدامات دیگر آمریکا برای افزایش فشارها باشد. 

برای تحق این مهم ایالات متحده در سناریوی دیگری که جمعه گذشته توسط روزنامه نیویروک تایمز مطرح شد به دنبال آن است که طی یک طرح مفصل برخی از نیروهای نظامی و امنیتی و در راس آن کتائب حز‌ب‌الله عراق را به طور کامل نابود کند. فارغ از این که اساسا پیگیری این هدف با اختلافات جدی میان مایک پمپئو، وزیر خارجه و رابرت اوبراین، مشاور امنیت ملی جدید کاخ سفید با مارک اسپر، وزیرر دفاع و ژنرال مارک میلی، رئیس ستاد مشترک نیروهای آمریکایی همراه شده است و حتی بدون در نظر گرفتن موانع لجستیکی این طرح، نمی توان شاهد تحقق این مهم بود. چرا که در سایه شرایط نابه سامان کنونی داخلی آمریکا به واسطه تشدید شیوع کرونا، کاخ سفید به دنبال افزایش چالش ها  مشکلات خود در حوزه امنیت و نظامی در عراق نیست. به بیان دیگر وضعیت کنونی ایالات متحده اجازه ماجراجویی جدیدی را به ترامپ، آن هم در این سطح در عراق نمی دهد.

اینها علاوه بر آن است که به واسطه اقتضائات سیاسی، امنیتی، دیپلماتیک و نظامی کنونی عراق در سایه شیوع کرونا و کاهش بهای نفت خام در بازارهای جهانی، این کشور نیز استعداد بروز چنین تنش و درگیری را ندارد. آن هم چنین تنشی که قطعا بدون عواقب نخواهد بود؛ عواقبی که حتی می تواند عراق را تا مرز جنگ تمام عیار پیش ببرد. اما انتشار این طرح توسط روزنامه نیوریورک تایمز می تواند یک تیر و دو نشان برای آمریکا باشد. به این معنا که کاخ سفید از یک سو با انتشار این طرح به نوعی پاسخی به حمله راکتی مجدد به پایگاه التاجی را داده است و با این اقدام مانع از تکرار آن خواهد شد و از طرف دیگر با بیان این طرح، فشار بر نیروهای عراقی، به ویژه جریان های مخالف حضور عدنان الزرفی افزایش خواهد داد تا عملا بستر برای تشکیل کابینه نخست وزیر مد نظر آمریکایی ها فراهم شود.  

علیرغم وجود تفاوت های ظاهری این سناریوها با بررسی و تحلیل بطن و متن آنها می توان به نقاط مشترک این طرح ها در حمایت از عدنان الزرفی برای تشکیل کابینه اش توسط ایالات متحده آمریکا پی برد. در این راستا حتی اقدام پنج شنبه گذشته کاخ سفید برای تمدید یک ماهه معافیت های تحریمی عراق به منظور واردات انرژی از ایران نیز می تواند تلاشی برای افزایش فشار بر دولت بغداد برای حمایت از نخست وزیر مدنظرش (عدنان الزرفی) تلقی شود. حال باید دید که آیا تلاش های آمریکا در ابعاد مختلف سیاسی، امنیتی، اقتصادی و نظامی برای روی کار آوردن دولت عدنان الزرفی به نتیجه مطلوب واشنگتن خواهد رسید یا خیر؟ / منبع: روزنامه شرق