آیا تهران و واشنگتن بر سر مصطفی الکاظمی به نقطه اشتراک رسیده اند؟

عبدالرحمن فتح الهی، عضو تحریریه دیپلماسی ایرانی

دیپلماسی ایرانی – این روزها عراق وضعیت پیچیده و در عن حال عجیبی را به واسطه تعیین تکلیف دولت موقت در این کشور تجربه می کند؛ تجربه ای که طی هفته ها و ماه های اخیر بعد از استعفای عادل عبدالمهدی از سمت نخست وزیری و نیز شکست پروسه تشکیل کابینه محمد توفیق علاوی و عدنان الزرفی تا کنون به چالش و بن بست سیاسی تمام عیار در عراق بدل شده است. این در حالی است که پنج شنبه گذشته استعفای عدنان الزرفی از سمت جانشینی نخست وزیر عراق و معرفی مصطفی الکاظمی، رئیس سازمان اطلاعات و امنیت به این سمت، چالش تشکیل دولت موقت در این کشور را وارد مرحله تازه ای کرد. خصوصا اگر مصطفی الکاظمی نیز به سرنوشت محمد توفیق علاوی و عدنان الزرفی دچار شود مطمئنا عراق به مرحله ای خواهد رسید که هر سناریویی، حتی جنگ داخلی و تجزیه برای این کشور محتمل و قابل تصور است. آن هم در شرایطی که آمریکایی ها قطعا شکست پروسه تشکیل کابینه عدنان الزرفی، مهره نزدیک به سیاست های کاخ سفید و استعفای او از سمت نخست وزیری عراق را مستقیما متوجه نیروهای همسو با ایران و در مرتبه اولی خود تهران می دانند.

لذا امکان دارد واشنگتن در یک انتقام گیری سیاسی بخواهد تلاش هایی برای شکست در تشکیل کابینه مصطفی الکاظمی را در دستور کار خود قرار دهد، هر چند که ایالات متحده با حمایت گسترده جریان های شیعی، کردها و احزاب اهل سنت عراق کار چندانی برای به بن بست رساندن مسیر نخست وزیر جدید عراق نمی تواند انجام دهد. هر چند که باید در آن سو این سناریو را هم محتمل دانست واشنگتن چندان بی میل به نخست وزیری کاظمی نباشد. خصوصا که استقبال کاخ سفید از نخست وزیری وی (کاظمی) و مواضع حمایتی مایک پمپئو، وزیر امور خارجه ایالا متحده در این راستا نیز می تواند خبر از چراغ سبز واشنگتن داشته باشد. لذا استقبال همزمان تهران و واشنگتن می تواند نشان از این داشته باشد که هر دو پایتخت بر روی مصطفی الکاظمی به عنوان نخست وزیر جدید عراق به نقطه اشتراک رسیده اند. چرا که بی شک نخست وزیر جدید عراق(مصطفی الکاظمی) نیز از نزدیکان به ایالات متحده به شمار می‌رود، اما برخلاف عدنان الزرفی، با ایران هم مناسبات حسنه ای دارد. 

پیرو این واقعیت نگاه نخست وزیر جدید عراق به مناسبات بغداد - تهران در سایه مشی میانه روی او (کاظمی) نشان از این دارد که نگرانی های وابستگی سیاسی نخست وزیری عراق که در خصوص عدنان الزرفی بسیار پررنگ بود، رفع شده است. شاید به همین واسطه بود که تنها ساعاتی بعد از انتشار خبر استعفای عدنان الزرفی از نخست وزیری در عراق و انتصاب مصطفی الکاظمی به این سمت شاهد حمایت رسمی تهران، ذیل مواضع سید عباس موسی، سخنگوی دستگاه دیپلماسی بودیم.

این در حالی است که از زمان انتصاب عدنان الزرفی به سمت نخست وزیری عراق در 17 مارس(27 اسفند98) تا استعفای وی در پنج شنبه گذشته، تهران سیاست سکوت دیپلماتیک را در قبال عدنان الزرفی پیشه کرده بود تا در سایه این سکوت، نه مخالفت و متعاقب آن شائبه دخالت در امور عراق گریبانگیر ایران شود و نه حساسیتی را در طرف عراقی و به ویژه خود عدنان الزرفی به وجود آورد. خصوصا که دیوید شنکر، معاون وزیر امور خارجه ایالات متحده پیش از این و در جریان رایزنی سیاسی الزرفی با شخصیت ها، احزاب و جریان های عراقی برای تشکیل کابینه اش، ایران را متهم به کار شکنی در تشکیل کابینه نخست وزیری(عدنان الزرفی) کرده بود. اما در مقابل سکوت تهران سبب شد تا هم آمریکا و هم عدنان الزرفی عملا نتوانند جریان سازی سیاسی و رسانه ای را علیه ایران با محوریت تلاش تهران برای دخالت در امور عراق سامان دهند.

البته در این میان عدنان الزرفی تلاش بسیاری زیرکانه ای را در سایه برخی لفاظی های دیپلماتیک به کار برد که خود را وابسته به آمریکا نشان ندهد تا بتواند نرمش و تعدیلی هر چند کمرنگ را درمواضع ایران و نیروهای همسو پیرامون تشکیل کابینه اش ایجاد کند؛ تلاش های که نمونه آن به توئیت 29 مارس(10 فروردین) در خصوص لزوم رفع تحریم های ایران برای مبارزه با کرونا و یا سخنان 8 آوریل(20 فروردین) مبنی بر بی طرفی بغداد در تنش تهران – واشنگتن باز می گردد. البته در ادامه این لفاظی ها، عدنان الزرفی پنچ شنبه گذشته نیز در مصاحبه ای با شبکه "رووداو" صراحتا عنوان کرده بود که تهران مسئله انتخاب کابینه عراق را یک امر داخلی می‌داند و در این امر دخالت نمی‌کند که در نهایت هیچ کدام از این مواضع الزرفی موثر واقع نشد و آخر امر کار او به استعفاء کشید.

اکنون که مصطفی الکاظمی به عنوان جانشین نخست وزیری عراق مامور تشکیل کابینه در این کشور شده است، منطق حکم می کند مناسبات تهران – بغداد بر همان روال سابق پی گرفته شود، چرا که نگاه مثبت تهران در خصوص کاظمی با دیدار دریابان علی شمخانی، دبیر شواری عالی امنیت ملی در جریان سفر 10 مارس (20 اسفند98) به عراق و رایزنی وی با مصطفی الکاظمی از همان زمان این ظن را مطرح کرده بود که او (کاظمی) تنها گزینه ای که است جریان و ائتلاف های متکثر عراقی می توانند روی وی به اجماع و توافق سیاسی برسند.

حال که عراق علاوه بر مشکلات پیشین خود در زمینه ناکارمدی دولت در مبارزه با فساد گسترده و سیستماتیک، جلوگیری از تشکیل دولت سهمیه ای، حل مشکلات معیشتی با بحران بهداشتی ناشی از احتمال تدوام و حتی تشدید شیوع کرونا از یک سو و نیز سقوط بهای نفت خام در بازارهای جهانی و به تبع آن کسری شدید بودجه سال جاری در سوی دیگر مواجه است، باید تلاش های مجدانه ای در خصوص تسریع در تشکیل دولت مصطفی الکاظمی صورت گیرد. اینها علاوه بر آن است در سایه بحران سیاسی چند ماهه اخیر، بحران بهداشتی و نیز بحران اقتصادی، اکنون عراق با بحران امنیتی ناشی از احیای هسته های خفته داعش و آغاز موج دوم از تحرکات تروریسم در خاک این کشور نیز مواجه است که لزوم برقراری هر چه سریع تر دولتی مقتدر در عراق را گوشزد می کند./ وقایع اتفاقیه