خاورمیانه

خلأ ایران در بازی ژئوپلیتیکی و احتمال تجزیه

سوریه بین اردوغان و نتانیاهو تقسیم می شود جدید

زمزمه‌هایی از طرح تقسیم سوریه و ایجاد مناطق نفوذ دائمی در حال شکل‌گیری است. اگر این سناریو عملیاتی شود، موجودیت دولت مرکزی سوریه به شکل بی‌سابقه‌ای تضعیف می‌شود و آینده سیاسی این کشور به بازیچه رقابت‌های ژئوپلیتیکی تبدیل خواهد شد. نکته مهم آن است که اسرائیل برخلاف گذشته، اکنون نه‌تنها برای مهار ایران، بلکه برای کنترل نفوذ ترکیه نیز وارد میدان شده است. چنین تغییری در اهداف تل‌آویو، نشانه‌ای روشن از جابه‌جایی اهداف و تهدیدات اصلی در معادله سوریه است؛ وضعیتی که می‌تواند به برخورد مستقیم یا برخورد نیابتی با آنکارا نیز منجر شود.

ادامه مطلب

نگاه از درون به تحولات سیاست خارجی ایران در سال جدید

اجتناب از جنگ، سیاست مشترک تهران و واشنگتن

رامین مهمان‌پرست با ارجاع به سپهر فکری دونالد ترامپ و کارنامه او در قبال اروپا، ناتو، جنگ اوکراین و دیگر مسائل منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، بر این باور است که اولویت اصلی رئیس‌جمهور آمریکا، دستیابی به نوعی توافق برای جلوگیری از درگیری و مدیریت شرایط با کمترین هزینه ممکن است؛ تا از این طریق به اهداف کلان خود برسد. با چنین برداشتی، سخنگوی اسبق وزارت امور خارجه بر گزاره «نه به درگیری و جنگ» تأکید می‌کند و معتقد است یکی از بازیگران جدی که هیچ‌گاه به دنبال گزینه نظامی نبوده، جمهوری اسلامی ایران است؛ کشوری که همواره در سیاست‌های رسمی و اعلامی خود، صلح، ثبات و امنیت منطقه‌ای را دنبال کرده است.

ادامه مطلب

غزه در سینا و جغرافیای بحران

اسکان موقت یا تبعید دائمی؟ پشت پرده طرح ترامپ برای غزه

خبر موافقت مصر با اسکان موقت ۵۰۰ هزار نفر از ساکنان غزه در سینا را می‌توان از چندین زاویه مختلف و با ابعاد سیاسی و دیپلماتیک متعددی تحلیل کرد. این اقدام که در پی بازگشت دونالد ترامپ به ریاست‌جمهوری آمریکا و اجرای سیاست‌های جدید وی صورت گرفته، در واقع به یک نقطه عطف مهم در تحولات سیاسی و ژئوپلیتیکی منطقه خاورمیانه تبدیل شده است.

ادامه مطلب

اقتضائات زیست در جهان مدرن

خاورمیانه، کرد‌ها و نوروز

محمدعلی دستمالی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: از جنگ جهانی نخست بدین سو، کرد‌ها همواره گوش به فرمان رهبران احزاب مختلفی بوده‌اند که به آن‌ها وعده‌های طلایی داده و خود را پیشمرگ و جانفدای ملت و خلق نامیده‌اند. اما در جهان امروز و در شرایطی که هر روستای دورافتاده‌ی کُردی در ایران و عراق و ترکیه و سوریه هم، چند جوان فارغ التحصیل ارشد و دکترا دارد و اغلب چوپان‌ها و دروگران هم گوشی هوشمند در دست دارند و از جام جهان بین اینترنت، دنیا را به راحتی نظاره می‌کنند، نمی‌توان با همان شیوه‌های مرسوم، اهمیت خودآگاهی مردم کُرد را نادیده گرفت و برای آن‌ها تصمیم‌گیری کرد.

ادامه مطلب

استراتژی دوگانه در خاورمیانه

ترامپ جنگ اسرائیل با ایران را نمی‌خواهد

ژانگ یوان، استاد موسسه مطالعات خاورمیانه دانشگاه مطالعات بین المللی شانگهای در چین در گفت وگوی اختصاصی با دیپلماسی ایرانی می‌گوید: ایالات متحده همچنان به فشار همه‌جانبه اسرائیل بر ایران از جمله تأسیس فشار نظامی اسرائیل برای تضعیف امنیت ایران، ادامه خواهد داد. اما دولت ترامپ همچنین اطمینان حاصل می‌کند که تنش نظامی بین اسرائیل و ایران به سطح جنگ نرسد.

ادامه مطلب

درباره نفوذ منطقه ای تهران

پروژه منطقه‌ای ایران چیست؟

محمدعلی مهتدی در یادداشتی می نویسد: هدف این یادداشت صرفا اشاره به جنبه های کوچکی از این مقوله است و اثبات اینکه ایران به دیوار شیشه ای هیچکس سنگی نپرانده بلکه کوشیده است به آنان که خانه  هایشان در معرض سنگ پرانی متجاوزانه  و ویرانی از سوی دیگران قرار گرفته کمک کند تا خانه و موجودیت خود را حفظ کنند.

ادامه مطلب

بررسی شباهت‌های روش‌های تروریستی در خاورمیانه

از منافقین تا داعش

آرش رضایی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: گروه‌های تروریستی در طول تاریخ از روش‌های خشونت‌آمیز برای رسیدن به اهداف سیاسی خود استفاده کرده‌اند. دو گروه تروریستی داعش و مجاهدین خلق، با وجود تفاوت‌های ظاهری، اشتراکات قابل توجهی در روش‌ها و اهداف خود دارند. این مقاله به بررسی شباهت‌های این دو گروه تروریستی می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه مجاهدین خلق به عنوان پیشگام برخی از روش‌های تروریستی، الهام‌بخش گروه‌هایی مانند داعش بوده‌اند. 

ادامه مطلب

علی‌رغم طبل‌های به صدا در آمده

جنگی نخواهد شد

صادق ملکی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: ایران و ایرانیان در تمامی جهات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی تغییر و پوست اندازی کرده‌اند و تهران بیش از همه و در حاشیه واشینگتن از این امر آگاهی داشته و یکی از دلایل مهمی که جنگ را از ایران دور می کند همین تغییرات است‌.

ادامه مطلب

دیپلماسی عمومی ابرقدرت شرقی در خاورمیانه

روسیه برای بازسازی تصویر خود چه می‌کند؟

نرگش خان‌گل‌زاده سنگرودی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: موفقیت ‎آمیز بودن دیپلماسی عمومی روسیه تا حدی زیادی به توانایی این کشور برای استفاده از ابزارهای ارتباطات جمعی به منظور توضیح سیاست‏ های خود برای مخاطبان خارجی بستگی دارد. اساسا مفهوم دیپلماسی عمومی در روسیه بر ابزارهای نوین سیاست ‎خارجی مشتمل بر دیپلماسی اقتصادی، کاربست عناصر قدرت نرم و ادغام در فضای اطلاعاتی جهانی تمرکز دارد. از این جهت ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه می ‎کوشد که با حضور و مشارکت فعال در صحنه جهانی به پیگری صلح ‎آمیز منافع ملی خود در چارچوب نهادهای بین ‎المللی بپردازد.

ادامه مطلب

بازگشت به مناسبات حسنه بین تهران – آنکارا اجتناب ناپذیر است

رقابت منطقه‌ای یا ضرورت همگرایی ایران و ترکیه؟!

وابط دیپلماتیک ایران و ترکیه با تنشی تازه مواجه شده است، به‌گونه‌ای که هر دو کشور اعلام کرده‌اند دیپلمات‌های یکدیگر را احضار کرده‌اند. این تنش پس از آن شدت گرفت که هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه طی مصاحبه جمعه گذشته با الجزیره با ادبیاتی نه چندان دیپلماتیک، سیاست تهران در سوریه و آنچه که او، «حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی در این کشور (سوریه) و سایر کشورهای منطقه می‌خواند، به چالش کشید و از آن انتقاد کرد. به دنبال این موضع گیری‌ها بود که وزارت امور خارجه ایران در بیانیه‌ای اعلام کرد که روز دوشنبه، سیزدهم اسفندماه، محمود حیدری، مشاور ارشد وزیر امور خارجه ایران، در دیدار با سفیر ترکیه در تهران، نسبت به اظهارات «نامناسب و تحلیل‌های غیرواقعی» هشدار داده و تأکید کرده است که چنین رویکردهایی می‌توانند باعث تشدید اختلافات و ایجاد تنش در روابط دوجانبه شوند.

ادامه مطلب

پیام اوجالان و موجی از سرخوردگی در میان نیروها و هواداران

کردها، اوجالان و تکرار تاریخ

محمدعلی دستمالی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: پیام اوجالان درباره‌ی بی‌معناشدن تداوم حیات پ.ک.ک و ضرورت خلع سلاح، موجی از سرخوردگی در میان نیروها و هواداران پدید خواهد آورد و موج پیوستن نیروهای جدید که در سالیان گذشته بسیار پایین آمده بود، حالا به صفر نزدیک و نزدیک‌تر خواهد شد. دوم این که مردم کردستان ترکیه، با آن که در همه‌ی مبارزات انتخاباتی از سیاستمداران نزدیک به اوجالان حمایت کرده‌اند، حالا سالهاست که تمایلی به تظاهرات و راهپیمایی ندارند و فرماندهان پ.ک.ک نمی‌توانند با ابزار تجمعات اعتراض‌آمیز، دولت را تحت فشار بگذارند و امتیازی به دست آورند. سوم این که موقعیت سیاسی و دفاعی کردهای سوریه، در برابر حملات احتمالی آنکارا و دمشق، بسیار شکننده است و ناچار خواهند شد به کسب امتیازات حداقلی رضایت دهند.

ادامه مطلب

واکاوی اهمیت و آثار پیام عبدالله اوجالان بر معادلات کردی و مناسبات منطقه‌ای

فراخوان رهبر پ ک ک و تهدیدات آتی برای ایران و اقلیم/ مرگ اسطوره ای به نام اوجالان

احسان هوشمند در گفت وگویی اذعان دارد که اخبار و گزارشاتی منتشر شده اکنون بخشی از سلاح و تجهیزات از خاک سوریه به امتداد مرز با ایران منتقل شده است. پس مطمئناً معادلات منطقه بعد از انتشار پیام عبدالله اوجالان به نحوی می‌تواند امنیت ملی ایران را هم تحت الشعاع قرار دهد.

ادامه مطلب

سه راهکار و پیشنهاد

هویت ملی کودکان ایرانی؛ چرا جزایر سه‌گانه مهم‌اند؟

سید محمدمهدی سیدناصری در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: مطابق ماده‌ی ۸ کنوانسیون حقوق کودک، دولت‌ها مکلف‌اند هویت کودکان را حفظ و از تغییر یا انکار آن جلوگیری کنند. این ماده در کنار ماده‌ی ۳۰ (حق حفظ هویت فرهنگی)، نشان‌دهنده اهمیت پیوند میان هویت ملی و حقوق کودک است. مطالعات روان‌شناختی نشان می‌دهد که بحران‌های ژئوپلیتیکی و تهدیدات علیه تمامیت ارضی، می‌تواند به بحران هویت ملی در میان کودکان منجر شود. نظریه «هویت اجتماعی» تأکید دارد که احساس تعلق به ملت، عاملی اساسی در شکل‌گیری اعتماد به نفس و مشارکت اجتماعی کودکان است. حال چه راهکارها و پیشنهاداتی را می‌توان مطرح کرد؟

ادامه مطلب

پرونده میدل ایست اینستیتیوت درباره بازگشت فشار حداکثری دولت جدید امریکا (بخش پنجم)

ایران و چشم انداز محور مقاومت در سایه جنگ اخیر منطقه‌ای

این بخش به اختصار به تحلیل وضعیت کنونی شبکه «محور مقاومت» ایران می پردازد که ایران با خسارات بزرگی در سوریه، لبنان و فلسطین مواجه است، اما در شبکه های پشتیبانی خود در عراق و یمن مقاومت های قدرتمندی را مشاهده می کند.

ادامه مطلب

شیفت رئالیسم کلاسیک به رئالیسم سبز در خاورمیانه

نفت و قدرت، دو روی یک سکه

پرویز غلامی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی به بررسی گذار از رئالیسم کلاسیک به رئالیسم سبز در خاورمیانه پرداخته و نشان می‌دهد چگونه انرژی‌های تجدیدپذیر در حال بازتعریف معادلات قدرت در این منطقه هستند. او با استفاده از مفاهیم نظریه هانس مورگنتا و شواهد عینی، تصویری از آینده ژئوپلیتیک خاورمیانه ارائه می‌دهد که در آن انرژی‌های سبز جایگزین نفت به عنوان محور اصلی قدرت می‌شوند. 

ادامه مطلب

ارزیابی آنچه که در سال ۱۴۰۴ خواهد گذشت

سال تصمیمات سخت برای تهران؟!

مهدی مطهرنیا در گفت وگویی تاکید دارد: فارغ از اینکه چه اتفاقاتی در سال ۱۴۰۴ روی دهد، قطعا آن چیزی که روی خواهد داد این است که سال ۱۴۰۴ سال گذار است. به این معنا که دیگر نمی‌تواند تهران این تصور را داشته باشد که می‌تواند شرایط را به سال‌ها و دهه‌های گذشته برگرداند. همانگونه که تاکید کردم این سال و اساسا دهه ۱۴۰۰ به عنوان یک برهه تعیین کننده در آستانه ورود به نظم نوین جهانی است. لذا تهران در مسیر اجتناب‌ناپذیر از عبور از گذشته برای انطباق با این نظم در آینده قرار گرفته است.

ادامه مطلب

اروپا و خاورمیانه در برابر دو انتخاب

قبول وضع تحقیر یا مقاومت دربرابر زیاده خواهی ترامپ

جلال خوش چهره در یادداشتی می نویسد: ترامپ در خیال خود تصور می‌کند که چون آمریکا قوی است و او در بهترین وضع برکرسی ریاست جمهوری ایالات متحده نشسته ، هیچ کس جرأت آن را ندارد  که سیاست‌های او را تجاوزکارانه تلقی کند، همچنین چشمداشت‌های او به سرزمین‌ها و حریم کشورها را دیگران باید مشروع بخوانند. ترامپ اما در راهبرد خود یک واقعیت بزرگ را نادیده گرفته است؛ این که دولت‌ها اعم از اروپائیان و خاورمیانه همچنان خود را به مثابه رعایای واشنگتن نمی‌دانند. در صورتی که دولت‌ها هم به چنین ذلتی تن دهند، ملت‌ها بر استقلال خود پای خواهند فشرد. 

ادامه مطلب

پرونده میدل ایست اینستیتیوت درباره بازگشت فشار حداکثری دولت جدید امریکا (بخش دوم)

ترامپ، ایران و اسرائیل و تغییر اساسی پارادایم امنیتی منطقه

اسرائیل، همراه با حمایت آمریکا و متحدانش، تأثیر این حملات شبکه ایران را مهار کرد. در این شراکت دولت بایدن و سنتکام نقشی اساسی در ایجاد بی سر و صدای مشارکت های نظامی و امنیتی منطقه ای و محدود کردن پاسخ ها و پیامدهای مبادلات نظامی مستقیم بین ایران و ایران ایفا کردند. اسرائیل، اما با وجود این نتوانست از تهدیدهای حزب الله، حوثی ها و سایر گروه های همسو با ایران جلوگیری کند.

ادامه مطلب

اولین سفر مارکو روبیو به خاورمیانه

یک سفر و آغاز ریل‌گذاری دولت ترامپ برای غرب آسیا

ساعات اولیه صبح روز گذشته مارکو روبیو، وزیر امور خارجه ایالت متحده برای نخستین بار از زمان تصدی این سمت، وارد اسرائیل شد. رئیس دستگاه سیاست خارجی دولت دوم ترامپ در سفر منطقه‌ای خود به غرب آسیا، علاوه بر اسرائیل، دیدارهایی هم در عربستان سعودی و امارات متحده عربی خواهد داشت.

ادامه مطلب

واکاوی میانجیگری‌های موجود در احیای روابط ایران و سوریه و بازگشت دیپلماسی فعال بین دو کشور

روسیه، میانجی صادقی در احیای روابط تهران و دمشق نیست

محمدعلی سبحانی در گفت وگویی تاکید دارد که اساسا روسیه هیچ‌گاه سیاست صادقانه‌ای در هیچ موضوعی در مقابل ایران نداشته است. به‌همین‌دلیل اگر ایران در تلاش است با پیام‌های غیرمستقیم و با میانجیگری به دنبال احیای روابط با سوریه جدید باشد، نباید به سمت روسیه برویم و این کار باید بدون نقش‌آفرینی روسیه انجام شود، چون شما دیدید که موضوع تنها تحولات سوریه نیست و در همین مذاکرات برجامی، روس‌ها چگونه احیای توافق را فدای جنگ اوکراین کردند و به‌تازگی هم پوتین با ترامپ تلفنی گفت‌وگو کرده است و احتمالا درباره ایران هم بحث‌هایی داشتند؛ یعنی روسیه می‌تواند با موقعیت ایران صادقانه برخورد نکند. موضوع دیگری هم که نباید فراموش شود، این است که به هر حال روسیه با نقشی که در تحولات سوریه و کشتاری که انجام داد، تا سال‌ها نمی‌تواند نفوذ سابق را در این کشور (سوریه) داشته باشد و سوریه کارنامه و عملکرد روس‌ها را فراموش نمی‌کند. پس این موضوع هم در میانجیگری مسکو بین روابط ایران و دمشق مؤثر است و نمی‌تواند گزینه ایدئالی برای این کار باشد.

ادامه مطلب

پرونده میدل ایست اینستیتیوت درباره بازگشت فشار حداکثری دولت جدید امریکا (بخش اول)

دونالد ترامپ، ایران و خاورمیانه جدیدی که با آن روبه‌روست

رئیس جمهور دونالد ترامپ اکنون در دولت دوم خود با خاورمیانه بسیار متفاوتی نسبت به دولت قبلی خود روبه روست، منطقه ای که با بیش از یک سال جنگ و همچنین چندین سال تغییر الگوهای روابط بین قدرت های کلیدی منطقه، به ویژه اسرائیل، ایران، قطر، عربستان سعودی، ترکیه و امارات متحده عربی تغییر شکل داده است.

ادامه مطلب

داوری واشنگتن بین ریاض و آنکارا

عربستان سعودی یا ترکیه؛ انتخاب حیاتی برای سوریه

اردوان امیراصلانی طی یادداشتی می نویسد که در نهایت، رئیس‌جمهور جدید دمشق درک کرده است که باید بین تأمین مالی عربستان سعودی و قدرت نظامی ترکیه توازن برقرار کند. او با انتخاب ریاض به عنوان نخستین مقصد سفر خود، به اردوغان نشان داد که ترکیه دیگر تنها شریک سوریه نیست. آینده نشان خواهد داد که آیا ایالات متحده آمریکا تصمیم دارد میان متحد سعودی خود و ترکیه عضو ناتو، نقش داور را ایفا کند یا خیر.

ادامه مطلب

استراتژیِ ترامپ در عرصه جهانی

بازیِ قدرت با کارتهای تعرفه، سلاح و آتش‌بس

پویا داوری اندیشه‌ورز در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: تحلیلگران سیاسی حرکات اخیر ترامپ را نمونه‌های کلاسیک از به کارگیری “تئوری بازی‌ها” و “نظریه راننده دیوانه” می‌دانند؛ استراتژی هایی که با ترکیب “تهدید، تعهد، و عدم قطعیت عمدی”، اهداف ژئوپلیتیک ایالات متحده را پیش می برند.

ادامه مطلب

آغاز تلاش‌های آمریکا و اسرائیل برای کوچ اجباری فلسطینیان به مصر و اردن

طرحی با هزار اما و اگر

بعد از سفر هفته گذشته بنیامین نتانیاهو به آمریکا و دیدارش با دونالد ترامپ و نیز موضع‌گیری‌های رئیس‌جمهور آمریکا دال بر انتقال آوارگان فلسطینی نوار غزه به کشورهای همسایه مانند مصر و اردن، اکنون گزارشاتی دال بر شروع گام‌های عملی تل‌آویو و واشنگتن در همین باره مخابره شده است.

ادامه مطلب

ارزیابی دیدار نخست‌وزیر اسرائیل و رئیس‌جمهور آمریکا

نتانیاهو برای بقای خود هر کاری می‌کند، حتی حمله به ایران

محمد ایرانی در گفت وگویی باور دارد که اگر نتانیاهو احساس کند که برای بقای خود در صحنه سیاسی و قدرت نیاز به حمله و جنگ با کشوری مانند ایران دارد، حتما این کار را خواهد کرد.

ادامه مطلب

هیچ چیزی قطعی نیست

فرارسیدن زمان مناسب برای توافق جامع ایران و آمریکا

اردوان امیراصلانی در یادداشتی می نویسد:کشورهای منطقه می‌توانند از کاهش نفوذ ایران برای رسیدن به توافقی استفاده کنند که در ازای رفع تحریم‌ها و بازگشت تهران به سیستم مالی بین‌المللی، به نقش ایران در خاورمیانه پایان دهد. علاوه بر این، جاه‌طلبی‌های کشورهای عربی حوزه خلیج ‌فارس، به‌ویژه عربستان سعودی، شرایط را برای مذاکرات مساعد می‌کند.

ادامه مطلب

در باب احتمال آغاز مذاکرات تهران و واشنگتن

موانع و مشوق‌های توافق ایران و امریکا در سطح منطقه‌ای

سید محمد حسینی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: تیجه مذاکرات احتمالی میان ایران و امریکا را «اهرم‌های امنیتی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعیِ طرفین» مشخص خواهد کرد اما آنچه در این میان حائز اهمیت است، متغیرهای مداخله‌گری است که برخی از آنها شتاب‌دهنده و یا ترغیب‌کننده توافق هستند و برخی‌شان به مثابه ترمز، مانع از توافق می‌شوند.

ادامه مطلب

بازگشت مرد جنجالی

یک نگاه خوش‌بینانه دربارهٔ دور دوم ریاست جمهوری ترامپ

با روی کار آمدن جو بایدن، بسیاری تصور کردند که «دوران ترامپ» به پایان رسیده که نشانه‌ای از بازگشت به وضعیت عادی است. با این حال، نتایج انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۴ نشان داد که نفوذ ترامپ و رویکرد غیرمتعارف او به سیاست، همچنان در جامعهٔ آمریکا طنین‌انداز است.

ادامه مطلب

توماس فریدمن در نیویورک تایمز:

موفق باشید آقای ترامپ اما پیامدهای شکست در خاورمیانه به شدت وحشتناک است

توماس فریدمن در یادداشتی می نویسد: بی‌اغراق: شما فرصتی دارید که این منطقه را به شکلی بازسازی کنید که می‌تواند به طور بنیادین صلح و رفاه اسرائیلی‌ها، فلسطینی‌ها و تمام مردم منطقه را تقویت کند، و همچنین منافع امنیت ملی آمریکا را تأمین کند. اما توجه داشته باشید، در حالی که پاداش موفقیت در این زمینه، بسیار بزرگ خواهد بود، پیامدهای شکست نیز به شدت وحشتناک خواهد بود. یا جایزه نوبل را خواهید برد یا شکست سنگینی متحمل خواهید شد اما از این مأموریت نمی‌توانید فرار کنید.

ادامه مطلب

کشورهایی که پیش‌گام شده‌اند

چشم‌انداز هیدروژن سبز در خاورمیانه

سید کامران یگانگی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: کشورهای خاورمیانه در سال‌های اخیر به اهمیت هیدروژن سبز پی برده و تلاش‌های خود را برای تبدیل این فناوری به یکی از ارکان اصلی اقتصاد انرژی آغاز کرده‌اند.

ادامه مطلب