دیپلماسی عمومی ابرقدرت شرقی در خاورمیانه
روسیه برای بازسازی تصویر خود چه می‌کند؟
نویسنده: نرگس خان گل زاده سنگرودی، دکتری روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی
دیپلماسی ایرانی: توسعه قدرت نرم روسیه ایجاد تصویری مثبت در خارج از کشور با هدف حمایت از رشد اقتصادی این کشور و ایجاد محیطی مناسب برای ابتکارات سیاست خارجی این کشور که کلید تضمین ارتقای جایگاه روسیه در امور بین‌الملل است، مطابقت دارد. موفقیت آمیز بودن دیپلماسی عمومی روسیه تا حدی زیادی به توانایی این کشور برای استفاده از ابزارهای ارتباطات جمعی به منظور توضیح سیاست های خود برای مخاطبان خارجی بستگی دارد. اساسا مفهوم دیپلماسی عمومی در روسیه بر ابزارهای نوین سیاست خارجی مشتمل بر دیپلماسی اقتصادی، کاربست عناصر قدرت نرم و ادغام در فضای اطلاعاتی جهانی تمرکز دارد. از این جهت ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه می کوشد که با حضور و مشارکت فعال در صحنه جهانی به پیگری صلح آمیز منافع ملی خود در چارچوب نهادهای بین المللی بپردازد. در واقع بر اساس نشستی که در دسامبر 2012 توسط شورای سیاست خارجی و دفاعی روسیه برگزار شد، در آنجا گفته شد که تصویر روسیه نزد ملل خارجی به تغییر نیاز دارد و این به نوبه خود به اتخاذ استراتژی فعالانه در عرصه دیپلماسی عمومی نیازمند است. روسیه برای اجرایی کردن دیپلماسی عمومی خود به تاسیس مجموعه بنیادهای دیپلماتیک مبادرت ورزیده است که اهم آنها عبارتند از؛
1- بنیاد روسوترادنیچستو: این بنیاد در 77 کشور جهان مشغول به فعالیت است که خود در برگیرنده 59 مرکز علمی و فرهنگی است.
2- بنیاد دیپلماسی عمومی ورچاکو: این بنیاد به برگزاری برنامه های اجتماعی در بستر فرهنگ روسیه مبادرت میورزد.
3- تفکر روسی: برنامه آنلاینی است که به ارائه اخبار، ارائه دیدگاه ها روسی در زمینه تحولات جهانی و سیاست داخلی و مسائل نوین اجتماعی و اقتصادی میپردازد.
4- ریانوستی: یک آژانس جدید دولتی است که یه فعالیت در 45 کشور به 14 زبان مختلف میپردازدو قابلیت پیامرسانی حجم انبوهی از مخاطبان را دارد.
5- صدای روسی: این ایستگاه رادیویی از سال 1992 فعالیت می‌کند که گستره فعالیت آن 160 کشور را دربرمیگیرد. اخبار این ایستگاه رادیویی به 38 زبان مختلف پخش می شود.
6- روسیه امروز: روسیه امروز یک طرح دولت بنیان گسترده است که برای تبلیغ روسیه در جوامع خارجی راه اندازی شد. دستور کار جدید این برنامه خنثی کردن انحصار اطلاعات رسانه های غربی است. این طرح توسط روزنامه گاردین یکی از شبکه های ترویج تئوریهای توطئه معرفی شد چرا که دستگاه تبلیغات کرملین و گسترش دهنده اخباری بود که توسط سیانان ویا بیبیسی رد می شد و همچنین عامل گسترش تئوری توطئه و از این جهت دارای کارویژهایی نگران کننده است. در هر صورت این ایستگاه خبری انگلسی بسیار فعال است و علاوه بر زبان انگلیسی، به زبان های اسپانیایی و عربی نیز پخش می شود.
7- بنیاد روسکی میر: در سال 2007 این بنیاد تاسیس شد که منعکس کننده جنبه آشکارتری از فعالیت روس ها در زمینه دیپلماسی عمومی است. این بنیاد با وزارت امور خارجه روسیه و وزارت آموزش و علوم روسیه در ارتباط است و در سرتاسر جهان فعالیت می کند. بنیاد روسکی میر به ایجاد مراکز روسی برای ترویج زبان و فرهنگ روسی در اکناف جهان، مبادرت ورزیده است. یکی از کارویژه های این بنیاد، اعطای کمک مالی به افراد و سازمان های غیردولتی است که این اقدام در راستای شکل‌گیری افکار عمومی مطلوب در مورد روسیه و تعامل با دیاسپورا انجام می شود.
8- ایجاد برندسازی ملی از رهگذر تاسیس سازمان های غیردولتی نظیر بنیاد صلح روسیه، بنیاد کودکان آندری کارلو، ایجاد بنیاد انپیا جهت حمایت از هموطنان روسی در خارج از کشور و.. .
9- ایجاد باشگاه گفت وگوی ولدای و شورای روسیه در امور بین الملل دو بازیگر تخصصی دیگر در زمینه دیپلماسی عمومی روسیه هستند که هر دو میزگرد و گفتوگوهایی در مورد موضوعات مختلف بین‌الملل با حضور کارشناسان، سیاستمداران و مقامات خارجی برگزار میکنند.
بسیاری از صاحبنظران معتقدند که نقش دیپلماسی عمومی در سیاست خارجی روسیه در سالهای اخیر افزایش یافته است. دو معیار که سبک و سیاق دیپلماسی روسی را از سایر شیوه های دیپلماتیک متمایز میکنند مشتمل است بر؛ الف) دیپلماسی عمومی روسیه در تقابل با کشورهای غربی است. ب) دیپلماسی عمومی روسیه در تقابل با جمهوری سابق شوروی است. به هر روی برای تقابل دیپلماتیک با غرب، روسیه در شیوه متمایز دیپلماسی عمومی خود به ویژه در سال های اخیر نیازمند ایجاد «هویت رقابتی» و ایجاد تصویری جذاب، منحصر به فرد و تاثیرگذار از خود است.
به لحاظ تاریخی ریشه تمایل روسیه به خاورمیانه می توان اظهار داشت که از زمان جنگ جهانی دوم و در رقابت با ایالات متحده، روسیه به نفوذ در خاورمیانه متمایل شد به گونهای که سکاندار کرملین در سخنرانی های خود بیان کرد که به خاورمیانه به عنوان منطقه ای مملو از پتانسیل برای گسترش نفوذ شوروی باید نگریست و از این جهت درصدد بود تا از نفوذ امریکا بر منطقه خاورمیانه جلوگیری کند.
کشورهایی که امید می رفت تا بتوانند از الگوی شوروی تبعیت کنند مصر، عراق، لیبی و الجزایر بودند چرا که آنها در نگرش نخبگان روسی دارای جهتگیری سوسیالیستی و طرفدار مدل های توسعه غیرسرمایهداری بودند. در سال های اخیر با به قدرت رسیدن پوتین تمایلات روسیه برای گسترش حوزه نفوذ در منطقه خاورمیانه از یک سوی و سد کردن پتانسیل نفوذ ایالات متحده از سوی دیگر، تشدید شد. تمرکز پوتین بر خاورمیانه تا حدودی از تفکر «نوستالژی میراث نفوذ شوروی» سرچشمه می گرفت. از زمان تصاحب قدرت، پوتین روسیه را به سمت سیاست اتحاد با بازیگران وضعیت موجود در خاورمیانه سوق داده است. پوتین در خاورمیانه اهداف متعددی را دنبال میکنند که عبارت از الف) مهار و کاهش افراطگرایی و رادیکالیسم اسلامی ب) حمایت از رژیم های دوست ج) گسترش حضور روسیه در منطقه د) جذب سرمایه گذاری در روسیه و ... است.
نظر شما :