خیز بریتانیا و اروپا برای عبور از اختلافات پس از برگزیت

دیپلماسی ایرانی: کی‌یر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا، پیش از نشست مشترک با مقامات ارشد اتحادیه اروپا، بر لزوم تمرکز بر آینده و یافتن راه‌حل‌های عملی برای بهبود زندگی شهروندان بریتانیایی تأکید کرد. این موضع‌گیری که در شبکه اجتماعی X نیز منتشر شد، بازتاب‌دهنده تغییر رویکرد دولت کارگری بریتانیا نسبت به روابط با اتحادیه اروپاست. برخلاف تنش‌های دوره پسابرگزیت، این توافق نشان‌دهنده تمایل دو طرف برای همکاری نزدیک‌تر در زمینه‌های استراتژیک است.

به گزارش نشریه گاردین، این توافق نتیجه مذاکرات فشرده‌ای است که از زمان روی کار آمدن دولت استارمر در ژوئیه ۲۰۲۴ آغاز شده است. استارمر که برخلاف دولت‌های محافظه‌کار پیشین، رویکردی کمتر تقابلی با بروکسل را دنبال می‌کند، به دنبال بازتعریف روابط بریتانیا با اتحادیه اروپا بدون بازگشت به عضویت کامل است. به گفته اندیشکده مرکز اصلاحات اروپایی(CER)، این توافق نشانه‌ای از پذیرش این واقعیت است که برگزیت، به‌ویژه در زمینه‌های تجاری و امنیتی، هزینه‌های قابل‌توجهی برای بریتانیا به همراه داشته است و همکاری نزدیک‌تر با اتحادیه اروپا می‌تواند این هزینه‌ها را کاهش دهد.

حوزه‌های کلیدی توافق

بر اساس گزارش‌های منتشرشده توافق جدید چندین حوزه کلیدی را در بر می‌گیرد:

دفاع و امنیت: یکی از مهم‌ترین بخش‌های این توافق، همکاری در زمینه دفاع و امنیت است. به گفته منابع دیپلماتیک نقل‌شده در پولیتیکو، این توافق به بریتانیا امکان می‌دهد در برخی پروژه‌های نظامی اتحادیه اروپا، مانند برنامه‌های توسعه تسلیحات و ابتکارات دفاعی مشترک، مشارکت کند. این امر به‌ویژه در پرتو تهدیدات ژئوپلیتیکی اخیر، از جمله تنش‌ها در شرق اروپا، اهمیت زیادی دارد. اندیشکده شورای روابط خارجی اروپا (ECFR) تأکید می‌کند که همکاری دفاعی می‌تواند به تقویت جایگاه بریتانیا به عنوان یک قدرت نظامی در اروپا کمک کند، در حالی که به اتحادیه اروپا امکان دسترسی به منابع و تخصص بریتانیا را می‌دهد.

تجارت و کاهش موانع گمرکی: توافق جدید شامل اقداماتی برای کاهش محدودیت‌های تجاری و گمرکی است که پس از برگزیت بر روابط اقتصادی دو طرف سایه افکنده بود. به گزارش بلومبرگ، این اقدامات ساده‌سازی رویه‌های گمرکی و هماهنگی بیشتر در استانداردهای تجاری را شامل می‌شود که به نفع تولیدکنندگان بریتانیایی و اروپایی خواهد بود. 

اندیشکده مؤسسه سیاست‌گذاری اروپایی (EPI) نیز اشاره می‌کند که این گام‌ها می‌تواند به کاهش زیان‌های اقتصادی ناشی از موانع تجاری پسابرگزیت کمک کند، هرچند بازگشت به سطح تجارت پیش از برگزیت بعید به نظر می‌رسد.

شیلات: یکی از موضوعات بحث‌برانگیز در مذاکرات پسابرگزیت، دسترسی به آب‌های ماهیگیری بوده است. به گزارش یورونیوز، توافق جدید شامل ترتیبات جدیدی برای مدیریت سهمیه‌های ماهیگیری است که به دنبال کاهش تنش‌ها، به‌ویژه با فرانسه، است. با این حال، همان‌طور که در گزارش‌های قبلی دویچه وله DW ذکر شده است، اختلافات بر سر شیلات همچنان برای توافق‌های جامع‌تر دفاعی مانعی است و مذاکرات در این زمینه ادامه دارد.

تبادل دانش‌آموزان و جوانان: توافق شامل طرحی برای تسهیل سفر، کار و تحصیل جوانان بریتانیایی و اروپایی در کشورهای یکدیگر برای مدت محدود است. به گفته اسکای نیوز، این ابتکار به عنوان گامی برای بازسازی پیوندهای فرهنگی و آموزشی میان دو طرف دیده می‌شود. اندیشکده بروگل (Bruegel) این طرح را تلاشی برای جبران برخی از خسارات ناشی از خروج بریتانیا از برنامه اراسموس می‌داند.

واکنش‌ها و چشم‌انداز

دیپلمات‌های اتحادیه اروپا که با نشریه پولیتیکو گفت‌وگو کرده‌اند، از تأیید این توافق توسط نمایندگان ۲۷ کشور عضو خبر داده‌اند، که نشان‌دهنده اجماع گسترده در بروکسل است. با این حال، برخی چالش‌ها باقی مانده است. به عنوان مثال، فرانسه، به دلیل اختلافات بر سر شیلات، همچنان در برابر برخی جنبه‌های توافق دفاعی مقاومت نشان داده است. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، حل این مناقشه را پیش‌شرطی برای پیشرفت در همکاری‌های دفاعی عنوان کرده است.

از سوی دیگر، تحلیلگران اندیشکده چتم هاوس (Chatham House) معتقدند که این توافق می‌تواند به عنوان پایه‌ای برای مذاکرات گسترده‌تر در آینده عمل کند، اما محدودیت‌های سیاسی داخلی در بریتانیا، به‌ویژه حساسیت‌های مرتبط با برگزیت، ممکن است مانع از پیشرفت سریع شود.

استارمر به صراحت اعلام کرده که این همکاری‌ها به معنای معکوس کردن نتیجه برگزیت نیست، بلکه تلاشی برای بهینه‌سازی روابط در چارچوب شرایط موجود است.

نتیجه‌گیری

توافق جدید میان بریتانیا و اتحادیه اروپا نقطه عطفی در روابط دو طرف پس از برگزیت است. این توافق با تمرکز بر حوزه‌های دفاعی، تجاری، شیلات و تبادل جوانان، نشان‌دهنده اراده سیاسی برای غلبه بر موانع گذشته و ایجاد روابطی عمل‌گرایانه‌تر است. با این حال، موفقیت این ابتکار به توانایی دو طرف در مدیریت اختلافات، به‌ویژه در زمینه‌هایی مانند شیلات، و حفظ حمایت سیاسی داخلی بستگی دارد. تحلیل‌های اندیشکده‌هایی مانند CER و ECFR نشان می‌دهد که این توافق می‌تواند به کاهش برخی از هزینه‌های برگزیت کمک کند، اما بازسازی کامل روابط به سطح پیش از برگزیت همچنان دور از دسترس به نظر می‌رسد.