بررسی دور سوم مذاکرات به کمک هوش مصنوعی

دیپلماسی ایران: دور سوم مذاکرات غیرمستقیم بین ایران و ایالات متحده با میانجی‌گری عمان در روز شنبه، 26 آوریل 2025 (6 اردیبهشت 1404) در مسقط، پایتخت عمان، برگزار شد. این مذاکرات که بخشی از تلاش‌ها برای حل‌وفصل اختلافات بر سر برنامه هسته‌ای ایران است، پس از دو دور قبلی در مسقط (12 آوریل) و رم (19 آوریل) برگزار شد.

اطلاعات موجود از منابع خبری و پست‌های منتشرشده در شبکه اجتماعی X نشان می‌دهد که این دور از مذاکرات به پایان رسیده و پیشرفت‌هایی در زمینه اصول و اهداف مذاکرات حاصل شده، اما هنوز جزئیات مشخصی از توافقات احتمالی منتشر نشده است.

گزارش‌ها حاکی از آن است که مذاکرات به مرحله بررسی جزئیات و مطالبات دو طرف وارد شده است. صداوسیمای جمهوری اسلامی اعلام کرد که گفت‌وگوهای کارشناسی و فنی پیشرفت کرده و هیئت‌های کارشناسی برای مشورت به کشورهای خود بازمی‌گردند. این نشان‌دهنده حرکت از بحث‌های کلی (مانند تعیین چارچوب و اصول) به مذاکرات تخصصی‌تر در مورد مسائل فنی، مانند سطح غنی‌سازی اورانیوم، ذخایر اورانیوم غنی‌شده و رفع تحریم‌هاست.

وزیر أمور خارجه عمان در پستی در شبکه X اعلام کرد که مذاکرات بر «آرمان مشترک برای دستیابی به توافقی مبتنی بر احترام متقابل و تعهدات پایدار» تأکید داشت. وی همچنین اشاره کرد که اصول اساسی، اهداف، و نگرانی‌های فنی در این دور مورد بحث قرار گرفته است. این اظهارات نشان‌دهنده تلاش برای ایجاد فضایی سازنده و کاهش تنش‌های لفظی بین دو طرف است.

عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، پیش‌تر در دور دوم مذاکرات در رم اعلام کرده بود که طرفین به درک بهتری از اصول و اهداف مذاکرات رسیده‌اند. در دور سوم، به نظر می‌رسد این پیشرفت ادامه یافته است، به‌طوری‌که مذاکرات به سمت طراحی چارچوبی برای توافق پیش می‌رود. با این حال، عراقچی تأکید کرده که برای قضاوت درباره موفقیت مذاکرات هنوز زود است و نیاز به جلسات فنی بیشتری وجود دارد.

هرچند تاریخ دقیق دور بعدی مذاکرات اعلام نشده، اما منابع نشان می‌دهند که گفت‌وگوهای کارشناسی و فنی در روزهای آتی ادامه خواهد یافت. عمان همچنان نقش میانجی را ایفا خواهد کرد، و انتظار می‌رود مذاکرات بعدی نیز در مسقط برگزار شود.

تغییر لحن مذاکرات به سمت گفت‌وگوهای مستقیم‌تر

گزارش صداوسیما حاکی از آن است که مذاکرات به مرحله‌ای رسیده که دیگر نمی‌توان از آن به‌عنوان «غیرمستقیم» یاد کرد، و «بده‌بستان» آغاز شده است. این نشان‌دهنده احتمال گفت‌وگوهای مستقیم‌تر یا کاهش فاصله بین دو طرف در برخی جلسات است. با این حال، منابع رسمی ایران همچنان بر غیرمستقیم بودن مذاکرات تأکید دارند.

بر اساس اطلاعات موجود، موضوعات کلیدی مورد بحث در دور سوم شامل موارد زیر بوده است:

برنامه هسته‌ای ایران

سطح غنی‌سازی اورانیوم: آمریکا خواستار توقف تولید اورانیوم با غنای بالا (60٪) است که به سطح تسلیحاتی (90٪) نزدیک است. طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA)، ایران تا فوریه 2025 حدود 274.8 کیلوگرم اورانیوم با غنای 60٪ در اختیار دارد، که با غنی‌سازی بیشتر می‌تواند برای ساخت چند سلاح هسته‌ای کافی باشد.

ذخایر اورانیوم: ایران مایل به حفظ ذخایر اورانیوم خود است، اما آمریکا و متحدانش خواستار کاهش آن به سطح توافق برجام (300 کیلوگرم با غنای 3.67٪) هستند.

سانتریفیوژها: ایران تأکید دارد که سانتریفیوژهای پیشرفته خود را حفظ کند و غنی‌سازی را متوقف نکند، در حالی که آمریکا خواستار محدودیت‌های شدیدتر است.

رفع تحریم‌ها

ایران به دنبال رفع تحریم‌های اقتصادی فلج‌کننده‌ای است که از سال 2018 پس از خروج آمریکا از برجام تشدید شد. این تحریم‌ها اقتصاد ایران را تحت فشار شدیدی قرار داده و ارزش ریال را به شدت کاهش داده است. مذاکرات فنی در مورد چگونگی رفع تحریم‌ها و ارتباط آن‌ها با اقدامات هسته‌ای ایران در جریان است. ایران تضمین‌هایی را خواستار است که آمریکا بار دیگر از توافق خارج نشود، همان‌طور که در سال 2018 تحت دولت ترامپ رخ داد. این موضوع یکی از چالش‌های اصلی مذاکرات است، زیرا کنگره آمریکا می‌تواند توافقات را تحت فشار قرار دهد.

نقش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) 

همکاری ایران با آژانس برای راستی‌آزمایی تعهدات هسته‌ای یکی از موضوعات کلیدی است. ایران تهدید کرده که در صورت فشارهای بیشتر، ممکن است از پیمان منع اشاعه (NPT) خارج شود یا بازرسان آژانس را اخراج کند.
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، اخیراً به ایران سفر کرد تا راه‌های بهبود دسترسی بازرسان به تأسیسات هسته‌ای را بررسی کند.

ویژگی‌های مذاکرات دور سوم

میانجی‌گری عمان: عمان به‌عنوان یک میانجی بی‌طرف، نقش محوری در تسهیل مذاکرات ایفا کرده است. وزیر أمور خارجه عمان، بدر البوسعیدی، پیام‌ها را بین هیئت‌های ایرانی و آمریکایی منتقل کرده و فضایی «دوستانه و سازنده» ایجاد کرده است.

فضای سازنده و محترمانه: برخلاف تنش‌های لفظی گذشته، مذاکرات در فضایی آرام و بدون استفاده از زبان تهدیدآمیز برگزار شده است. عباس عراقچی و استیو ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا، در دورهای قبلی نیز لحنی دیپلماتیک داشتند.

فشارهای خارجی: مذاکرات تحت فشار تهدیدهای نظامی از سوی آمریکا و اسرائیل برگزار شد. دونالد ترامپ بارها هشدار داده که در صورت شکست مذاکرات، تأسیسات هسته‌ای ایران هدف حملات نظامی قرار خواهد گرفت.

اسرائیل، به‌ویژه بنیامین نتانیاهو، خواستار مدل لیبی (تخریب کامل برنامه هسته‌ای ایران) است، اما ایران این رویکرد را غیرقابل قبول می‌داند.

حضور بازیگران دیگر

روسیه و چین، به‌عنوان امضاکنندگان برجام، از مذاکرات حمایت می‌کنند و با فشارهای غرب بر ایران مخالف‌اند. روسیه پیشنهاد داده است که اورانیوم غنی‌شده ایران را برای کاهش تنش‌ها در اختیار بگیرد.

کشورهای اروپایی (بریتانیا، فرانسه، آلمان) نیز بر راه‌حل دیپلماتیک تأکید دارند، اما همزمان تحریم‌هایی علیه ایران اعمال کرده‌اند.

پیشرفت نسبی، اما بدون توافق نهایی

دور سوم مذاکرات نشان‌دهنده پیشرفت در تعیین چارچوب و اصول مذاکرات است، اما هنوز به توافق ملموسی منجر نشده است. ورود به گفت‌وگوهای فنی نشانه‌ای از جدیت دو طرف است، اما اختلافات عمیق (مانند سطح غنی‌سازی و تضمین‌های پایدار) همچنان پابرجاست.

اهرم‌های فشار دو طرف

ایران: اهرم اصلی ایران، پیشرفت برنامه هسته‌ای و توانایی تولید اورانیوم با غنای بالاست. ایران همچنین تهدید کرده که در صورت فشارهای بیشتر، ممکن است از NPT خارج شود.

آمریکا: آمریکا از تحریم‌های اقتصادی، تهدید نظامی، و حمایت اسرائیل به‌عنوان اهرم استفاده می‌کند. با این حال، ترامپ نشان داده که ترجیح می‌دهد از جنگ اجتناب کند و به دنبال یک توافق دیپلماتیک است.

چالش‌های پیش‌رو

بی‌اعتمادی متقابل: تجربه خروج آمریکا از برجام در سال 2018 باعث شده است تا ایران به دنبال تضمین‌های محکم باشد. از سوی دیگر، آمریکا نگران تخلفات ایران از محدودیت‌های برجام است.

فشارهای داخلی و خارجی: در آمریکا، کنگره و لابی‌های طرفدار اسرائیل ممکن است توافق را تضعیف کنند. در ایران، تندروها معتقدند برجام دیگر کافی نیست و باید شروط سخت‌تری برای غرب تعیین شود.

مهلت زمانی: با نزدیک شدن به اکتبر 2025، که تاریخ انقضای مکانیسم بازگشت تحریم‌های شورای امنیت (Snapback) در قطعنامه 2231 است، فشار برای رسیدن به توافق افزایش می‌یابد.

دور سوم مذاکرات ایران و آمریکا در عمان (26 آوریل 2025) با موفقیت نسبی به پایان رسید و دو طرف به درک بهتری از اصول و اهداف مذاکرات دست یافتند. مذاکرات به مرحله گفت‌وگوهای فنی و کارشناسی وارد شده و قرار است جلسات بعدی برای بررسی جزئیات برگزار شود. با این حال، اختلافات کلیدی، از جمله سطح غنی‌سازی، ذخایر اورانیوم، و رفع تحریم‌ها، همچنان حل‌نشده باقی مانده است. فضای سازنده مذاکرات و میانجی‌گری مؤثر عمان امیدوارکننده است، اما بی‌اعتمادی متقابل، فشارهای خارجی (به‌ویژه از سوی اسرائیل)، و محدودیت‌های زمانی، چالش‌های بزرگی برای رسیدن به توافق ایجاد می‌کنند./هوش مصنوعی و سیاست خارجی