ایران در شطرنج استراتژیک مقابل آمریکا
مسقط، آینه دیپلماسی بزرگ
نویسنده: سید کامران یگانگی، عضو هیات علمی دانشگاه
دیپلماسی ایرانی: در سایه آرامش مسقط، پایتخت دیپلماتیک خلیج فارس، شطرنج سیاسی ایران و آمریکا بار دیگر به صحنه آمده است. دور دوم مذاکرات غیرمستقیم میان تهران و واشینگتن، که روز شنبه آینده برگزار می‌شود، نه‌تنها آزمونی برای اراده دو طرف است، بلکه تقابلی استراتژیک میان دیپلماسی هوشمندانه ایران و رویکرد تهاجمی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری تازه بازگشته به کاخ سفید است. عمان، با سابقه‌ای درخشان در میانجی‌گری، بار دیگر بستری برای گفت‌وگو فراهم کرده است. اما آیا این مذاکرات به گشایشی تاریخی منجر خواهد شد یا در سایه بی‌اعتمادی و فشار حداکثری به بن‌بست می‌رسد؟
شطرنج دیپلماتیک ایران
ایران با پشتوانه تجربه مذاکرات برجام و تکیه بر اهرم‌های منطقه‌ای و قدرت هسته‌ای خود، رویکردی محتاط اما فعال در پیش گرفته است. مذاکره‌کنندگان ایرانی، تحت هدایت سیدعباس عراقچی، به‌دنبال کاهش تحریم‌های فلج‌کننده، حفظ استقلال سیاست خارجی، و تضمین‌های پایدار هستند.
نفوذ ایران در خاورمیانه و روابط با قدرت‌های شرقی مانند چین و روسیه، به تهران اعتمادبه‌نفس های لازم برای مذاکرات را داده است. بااین‌حال، ایران می‌داند که هرگونه توافق به توازنی ظریف میان امتیازدهی و حفظ منافع ملی نیازمند است. مسقط برای ایران نه‌تنها فرصتی برای مذاکره، بلکه صحنه‌ای برای نمایش اقتدار دیپلماتیک است.
استراتژی ترامپ: فشار یا معامله؟
دونالد ترامپ، با کارنامه خروج از برجام در سال ۲۰۱۸ و اعمال سیاست "فشار حداکثری"، بار دیگر سکان سیاست خارجی آمریکا را در دست گرفته است. رویکرد او، که ترکیبی از تصمیم‌گیری‌های ناگهانی و علاقه به نمایش موفقیت‌های بزرگ است، مذاکرات عمان را به میدانی غیرقابل پیش‌بینی تبدیل کرده است.
آیا ترامپ نسخه دوم فشار حداکثری را دنبال خواهد کرد یا به‌دنبال توافقی جدید است که نام او را در تاریخ ثبت کند؟ آمریکا احتمالاً به‌دنبال محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران، کاهش نفوذ منطقه‌ای تهران، و کسب امتیازاتی برای نمایش قدرت داخلی است. اما بی‌اعتمادی عمیق میان دو طرف، مسیر او را ناهموار کرده است.
عمان، میانجی صبور
عمان، با سابقه‌ای طولانی در میانجی‌گری میان ایران و غرب، بار دیگر نقش خود را به‌عنوان پل ارتباطی ایفا می‌کند. از مذاکرات محرمانه سال ۲۰۱۳ که به برجام منجر شد تا گفت‌وگوهای اخیر، مسقط به‌دلیل بی‌طرفی و روابط حسنه با هر دو طرف، بستری ایده‌آل برای دیپلماسی فراهم کرده است.
آرامش سیاسی عمان، در تضاد با تنش‌های خاورمیانه، فضایی برای گفت‌وگوی سازنده ایجاد کرده است. بااین‌حال، موفقیت این میانجی‌گری به اراده سیاسی تهران و واشینگتن وابسته است. عمان می‌تواند صحنه را آماده کند، اما بازیگران اصلی باید حرکت بعدی را انتخاب کنند.
پیامدهای مذاکرات: امید یا بن‌بست؟
مذاکرات مسقط می‌تواند سناریوهای متفاوتی را رقم بزند. در بهترین حالت، توافقی محدود یا حتی بازگشت به چارچوبی مشابه برجام، می‌تواند تحریم‌ها را کاهش دهد، اقتصاد ایران را جانی تازه بخشد، و تنش‌های منطقه‌ای را کم‌رنگ کند. چنین توافقی برای ایران فرصتی برای جذب سرمایه خارجی و برای آمریکا امتیازی سیاسی در داخل خواهد بود.
اما در سناریوی بدبینانه، شکست مذاکرات می‌تواند به تشدید تحریم‌ها، افزایش تنش‌های نظامی، و بی‌ثباتی در خاورمیانه منجر شود. نقش ترامپ در این میان تعیین‌کننده است: آیا او به‌دنبال توافقی تاریخی خواهد بود یا بار دیگر به ابزار تحریم پناه می‌برد؟
مذاکرات عمان، فراتر از یک گفت‌وگوی دیپلماتیک، آزمونی برای سنجش اراده و خرد دو قدرت در برابر یکدیگر است. ایران با تکیه بر انعطاف دیپلماتیک و اهرم‌های استراتژیک خود، و آمریکا با سکان‌داری غیرقابل پیش‌بینی ترامپ، در مسقط رو در روی هم قرار گرفته‌اند. عمان، چون میانجی‌ای صبور، امید به گشایشی تاریخی را زنده نگه داشته است.
اما پرسش اصلی همچنان پابرجاست: آیا این بازی بزرگ به توافقی پایدار منجر خواهد شد یا تنها صفحه‌ای دیگر از رقابت دیرینه تهران و واشنگتن را ورق خواهد زد؟ تاریخ در انتظار پاسخ است.
نظر شما :