امریکا «بیشتر در برابر بیشتر» را می‌تواند پیشنهاد دهد

نویسنده: فیلیپ گوردون Philip H. Gordonمشاور امنیت ملی پیشین کامالا هریس و پژوهشگر در مؤسسه بروکینگز 

دیپلماسی ایرانی: دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده به یک دوراهی در عین حال پیچیده و تو در تو رسیده است. مشکلی که بخشی از آن از خروج خود ترامپ از برجام در سال ۲۰۱۸ ناشی می شود. پس از خروج آمریکا، ایران برنامه غنی‌سازی خود را به‌طور گسترده توسعه داد و اکنون گفته می‌شود ظرف چند هفته می‌تواند چند بمب هسته‌ای تولید کند؛ درحالی‌که تحت برجام این فاصله شاید یک سال بود. در عین حال در طول این مدت ایالات متحده تحریم‌های درهم تنیده‌ای را وضع کرده است که لغو آنها بسیار پیچیده و در برخی مواقع بغرنج و حساس است.

ترامپ اکنون خواهان توافقی تازه با خواسته‌هایی سخت‌گیرانه‌تر است، از جمله «برچیدن کامل» برنامه غنی‌سازی ایران و برچیدن چندین نیروگاه هسته‌ای ایران که تهران می‌گوید هزینه‌های بسیاری بابت این پرداخته و به هیچ وجه حاضر نیست کوچکترین صحبتی درباره آنها بکند. اما مذاکره‌کنندگان دولت ترامپ با همان چالش‌های زمان باراک أوباما، رئیس جمهوری پیشین امریکا روبه‌رو هستند: چگونه بباید بدون توسل به نیروی نظامی، ایران را به محدودیت‌های هسته‌ای جدی وادار کرد؟ در حالی که بسیاری از خواسته‌های که ترامپ مطرح می‌کند خطوط قرمز غیرقابل بازگشت تهران محسوب می‌شود.

در حال حاضر، با تضعیف نیروهای نیابتی و نیروهای مسلح مورد حمایت ایران و سامانه‌های پدافندی‌اش، ایران از نظر نظامی آسیب‌پذیرتر از همیشه شده؛ اما در زمینه هسته‌ای، همچنان سرسخت و مقاوم باقی مانده است. ایران می‌گوید فقط در صورت دریافت تضمین اقتصادی و سیاسی حاضر به توافق است؛ بدون چنین امتیازاتی، یا باید با همین ایران کنار آمد یا به اقدام نظامی فکر کرد که البته حمله نظامی با نتایج غیرقابل‌پیش‌بینی مواجه خواهد شد که هیچ کس تصور دقیقی از آن ندارد.

در چنین وضعیتی به دولت امریکا و شخص دونالد پیشنهاد می‌شود که به‌جای تکرار برجام که ترامپ از آن ابراز انزجار می‌کند، یک توافق «بیشتر در برابر بیشتر» را پیشنهاد دهد: رفع تحریم‌های بیشتر، در برابر محدودیت‌های شدیدتر، نظارت گسترده‌تر و شاید حتی مهار برنامه موشکی و حمایت‌های نظامی ایران از دشمنان آمریکا.

ایران با اقتصادی رو به فروپاشی (رشد صفر، تورم بالای ۳۰٪، بیکاری ۱۰٪، سقوط تاریخی ریال) و مردمی ناامید، احتمالاً از توافقی که گشایش اقتصادی بیاورد استقبال خواهد کرد؛ به‌ویژه با انتخاب مسعود پزشکیان به‌عنوان رئیس‌جمهوری.

ایران برای جلب توجه ترامپ، از «فرصت هزار میلیارد دلاری» اقتصاد خود حرف می‌زند و به همکاری‌هایی مثل خرید هواپیما از شرکت بویینگ اشاره می‌کند؛ آمریکا هم می‌تواند مجوزهای خاص صادراتی صادر کند و از این فرصت اقتصادی بهره ببرد.

اگرچه دادن امتیاز به ایران که با امریکا و منافع آن و همچنین متحدانش بیش از چهار دهه است سر ناسازگاری دارد، کاری پرهزینه است، ولی جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای بسیار ضروری‌تر است. توافق پیشنهادی هم از جنگ جلوگیری می‌کند، هم دستاوردی سیاسی و اقتصادی برای ترامپ محسوب می‌شود؛ چیزی که هدف اصلی ترامپ نسبت به هر گونه پرونده‌ای از جمله پرونده ایران است.

منبع: نیویورک تایمز / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱