حمایت و تضمین از حق بر شهر
کودکان و تعهدات دولت‌ها
دیپلماسی ایرانی: فضاهای شهری در برآورده ساختن نیازهای اجتماعی و فردی کودکان نقش منحصر به فردی دارند. با رشد و توسعه شهرنشینی در جهان، دولت ها با چالش های مختلفی در حوزه حقوق گروه‌های خاص شهروندان از جمله کودکان مواجه هستند، چرا که کودکان به علت شرایط خاص سنی و رشدی خود نیازمند توجه بیشتری نسبت به سایر شهروندان عادی هستند و از حقوق ویژه ای برخوردارند. اما شهرها نه تنها برای کودکان طراحی نشده‌اند بلکه آنها را از کمترین حقوق ویژه خود نیز بهره¬مند نمی¬سازند.
امروزه در اثر توسعه روزافزون شهرهای کوچک و بزرگ حقوق کودکان در دسترسی به فضاهای شهری مطلوب مورد نقض قرار گرفته است. در شرایطی که بیش از نیمی از کودکان در جهان در محیط‌های شهری زندگی می‌کنند و فضاهای شهری بخش عمده‌ای از زمان و محیط زندگی روزمره کودکان را به خود اختصاص می‌دهند ارتقای کیفیت این فضاها متناسب با کودک در سلامت و رشد قوای جسمی، تقویت تعاملات اجتماعی و همبستگی‌های گروهی و پرورش خلاقیت در کودکان و پرورش شهروندانی فعال، مطالبه‌گر در انتقال هویت و فرهنگ به نسل‌های بعدی مؤثر باشد. علی‌رغم اهمیت موضوع و ابعاد سازنده آن در شهر، توجه چندانی به آن نشده است. امروزه رویکرد شهر دوستدار کودک با این هدف مطرح شده است. اما چگونگی توجه به کودک، ابعاد، معیارها و شاخص‌های آن در فضاهای شهری تفسیر مطلوبی نشده است.
مسلما مهمترین سند حقوقی کودکان، پیمان نامه‌ی حقوق کودک است که دولت‌ها را به حمایت از حقوق بنیادین آنان مکلف کرده است. حق عدم تبعیض، حقوق کودکان معلول، حق شنیده شدن، برخورداری از امنیت اجتماعی، حق بر سلامت، حق بر تحصیل و حق بر بازی و تفریح از مهم¬ترین حقوق کودکان در شهرهاست. حال این پرسش قابل طرح است که تکالیف دولت‌ها در حمایت و تضمین حق بر شهر کودکان چیست؟
حق بر کرامت انسانی ایجاب می‌کند محل زیست کودک، محلی برای سکونت در‌خور شأن و کرامت انسانی باشد، کودکی که درگیر فقدان سرپناه، تغذیه مناسب، آب آشامیدنی و محیط زیست سالم است و با فقر، کارنامناسب، بازماندگی از تحصیل، بدسرپرستی و محرومیت از فراغت و سرگرمی دست‌و‌پنجه نرم می‌کند، از حقوق دیگر خود به‌عنوان یک شهروند با‌زمی‌ماند. از طرف دیگر بر فرض تحقق حقوق ابتدایی کودک، شهر باید محلی برای تمرین دموکراسی باشد؛ حق بر شنیده‌شدن، مشارکت در تصمیم‌گیری‌های مربوط به کودک، آزادی بیان و مطالبه‌گری از رهگذر تبیین و مفهوم‌سازی حق بر شهر محقق می‌شود. (ر.ک: میربد،لیلا، شرق: تیرماه ۱۴۰۱)
حق بر شهر فقط مربوط به حق دسترسی به امکانات شهری نیست بلکه حق شنیده‌شدن و تبدیل شهرها به مکان بهتری برای زندگی کودکان است. هر روز در سرتاسر جهان، کودکان زیادی دیده نشده و شنیده نشده، در انتظار تصمیماتی هستند که خود هیچ‌گونه نقشی در آن ندارند. حق بر مشارکت در تصمیم‌گیری‌های مربوط به کودک با نظارت جوامع مدنی و مردم‌نهاد، احترام به حق تنوع فرهنگی کودکان در کلان‌شهرهای مهاجرپذیر با داشتن اقلیت‌های قومی، مذهبی و زبانی از طریق شوراهای کودکان و نوجوانان قابل‌تحقق است. این تجربه به‌جز کشورهای اروپایی و آمریکایی در کلان‌شهرهای ایران نیز تجربه شده است. در بافت شهری، «حق بر شهر» فرصتی برای مشارکت در اداره شهر است. تصمیم‌گیرندگان شهری به‌عنوان حکومت‌های محلی، تجربه دموکراسی برای کودکان را از طریق چنین شوراهایی باید در دستور کار خود قرار دهند.
الزامات صندوق بین‌المللی حمایت از حقوق کودکان ملل متحد در برند شهر دوستدار کودک حاوی رویکردی مبتنی بر تحقق حقوق کودک و حق بر شهر است. ابتکار شهرهای دوستدار کودک مطابق با پیمان‌نامه‌ی حقوق کودک بر چهار محور کلیدی استوار است. اصل عدم تبعیض، مراقبت و حمایت برای تضمین بهترین منافع کودک، حق ذاتی کودک بر حیات، بقا و توسعه و احترام به نظرات کودک و مشارکت در تصمیماتی که بر آنها تأثیر می‌گذارد. مناسب‌سازی فضای شهری جهت حق بر فراغت، دسترس‌پذیری، طراحی مبلمان شهری، تدبیر اتاق‌های مادر و کودک در پایانه‌ها و مراکز تفریحی، شاید نخستین رسالت شهرهای دوستدار کودک باشد اما در‌واقع شهر دوستدار کودک شهری است که در آن کلیه‌ی الزامات حق بر شهر برای کودکان رعایت شده باشد؛ شهری پویا که حقوق درج شده در پیمان‌نامه‌ی حقوق کودک و اسناد بالادستی در جهت حق بر تنوع فرهنگی در آن بومی‌سازی شده و حق بر آموزش و یادگیری مستمر برای نیل به حقوق شهروندی ساکنان آن در دستورکار پارلمان شهری قرار داشته باشد. شهری که در آن سرمایه‌گذاری شهری، بهره‌وری از فضای شهری، طراحی، برنامه‌ریزی و اجرای پروژه‌های شهری با در‌نظر‌گرفتن منافع کودکان باشد.
در سوی دیگر حق‌ها، تکالیف وجود دارد. کودکان به‌عنوان قشر آسیب‌پذیر حق بر بهره‌مندی از حمایت‌ها و تضمین‌های ویژه‌ای را دارند که این مهم بر عهده‌ی دولت، حکومت‌های محلی و نیز بازیگران غیردولتی است. جهت تحقق شهری فراگیر، ایمن، تاب‌آور و پایدار، تحقق حداکثری حقوق شهروندی و رشد مفهوم شهروند مسئولیت‌پذیر و مطالبه‌گر، مسئولیت و پاسخ‌گویی دولت و حاکمان محلی در صدر اهمیت است.
تحقق حقوق کودک از رهگذر حق بر شهر ایجاب می‌کند شهر و تصمیمات شهری بیش از پیش برای شهروندان دسترس‌پذیر و مشارکت‌پذیر باشد. تصمیم‌گیران شهری موظف‌اند، درخصوص حمایت از حقوق کودک، صدای آنان در طراحی و اجرای پروژه‌های شهری باشند.
و در آخر باید گفت که دولت‌ها مطابق با کنوانسیون حقوق کودک متعهد به تحقق حقوق بنیادین کودکان در شهرها مانند حق عدم تبعیض، حقوق کودکان معلول، حق بر شنیده شدن، برخورداری از امنیت اجتماعی، حق بر سلامت، حق بر تحصیل و حق بر بازی و تفریح می‌باشد. هرچند اقدمات نظری خوبی از سوی دولت‌ها در این حوزه صورت گرفته، با این حال ناگفته پیداست که در عمل تا رسیدن به وضعیت مطلوب کودکان فاصله بسیاری وجود دارد.
نظر شما :