نگاه هوش مصنوعی به نقش روسیه در توافق هسته‌ای احتمالی ایران و آمریکا

دیپلماسی ایرانی: روسیه می‌تواند نقشی محوری در توافق جدید هسته‌ای بین تهران و واشینگتن ایفا کند، اما این نقش با محدودیت‌ها و پیچیدگی‌هایی همراه است. دلایل و شواهد زیر این احتمال را تأیید می‌کنند:

سابقه تاریخی: روسیه یکی از امضاکنندگان توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ (برجام) بود و در اجرای آن، به‌ویژه در انتقال اورانیوم غنی‌شده ایران به خارج از کشور و تبدیل تأسیسات فردو به مرکز تحقیقاتی، نقش کلیدی داشت.

روابط نزدیک با ایران: روابط استراتژیک ایران و روسیه، به‌ویژه پس از جنگ اوکراین و تحریم‌های گسترده علیه هر دو کشور، تقویت شده است. این همکاری تبادل فناوری موشکی، حمایت از گروه‌های مسلح هم‌سو، و دور زدن تحریم‌ها را شامل می‌شود.

اظهارات مقامات: عباس عراقچی، وزیر أمور خارجه ایران، در دیدار با مقامات روس در ۱۸ آوریل ۲۰۲۵، ابراز امیدواری کرد که روسیه در توافق جدید نقش‌آفرینی کند. همچنین، کرملین آمادگی خود را برای میانجی‌گری بین تهران و واشینگتن اعلام کرده است.

مذاکرات اخیر: گزارش‌ها نشان می‌دهند که روسیه در مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا (مانند مذاکرات رم در ۱۹ آوریل ۲۰۲۵) به‌عنوان یکی از طرف‌های مشورتی حضور داشته و مذاکرات هسته‌ای ایران موضوع گفت‌وگوهای بین دونالد ترامپ و ولادیمیر پوتین بوده است.

با این حال، موانعی نیز وجود دارد:

بی‌اعتمادی آمریکا: برخی تحلیل‌گران آمریکایی معتقدند که منافع روسیه با ایران هم‌راستاتر است تا با آمریکا، و مسکو ممکن است از نقش خود برای تقویت جایگاه ایران یا کسب امتیاز در مسائل دیگر (مانند اوکراین) استفاده کند.

محدودیت‌های سیاسی: روسیه به دلیل تحریم‌های گسترده و درگیری در اوکراین، از نفوذ دیپلماتیک محدودی در غرب برخوردار است، که می‌تواند توانایی میانجی‌گری آن را تضعیف کند.

نتیجه: روسیه به دلیل روابط نزدیک با ایران، سابقه در مذاکرات هسته‌ای، و علاقه به ایفای نقش میانجی، احتمالاً نقشی محوری خواهد داشت، اما این نقش به دلیل بی‌اعتمادی آمریکا و پیچیدگی‌های ژئوپلیتیکی ممکن است محدود به مسائل فنی (مانند مدیریت اورانیوم) یا مشورتی باشد.

آیا مسکو به‌عنوان مقصد احتمالی برای ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران در نظر گرفته شده و ممکن است در صورت نقض توافق، نقش داور را نیز برعهده بگیرد؟

مقصد احتمالی برای ذخایر اورانیوم

گزارش‌های متعدد، از جمله مقاله گاردین (۱۵ آوریل ۲۰۲۵)، تأیید می‌کنند که روسیه به‌عنوان مقصد احتمالی برای انتقال ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران مطرح شده است. این پیشنهاد بخشی از تلاش آمریکا برای کاهش ظرفیت هسته‌ای ایران است، مشابه نقشی که روسیه در برجام ایفا کرد، زمانی که اورانیوم غنی‌شده ایران را دریافت کرد.

ایران با این پیشنهاد مخالفت کرده و استدلال می‌کند که اگر آمریکا از توافق خارج شود (مانند سال ۲۰۱۸)، ایران بدون ذخایر اورانیوم در موقعیت ضعف قرار خواهد گرفت. تهران نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) بر ذخایر در داخل ایران را خواستار است.

سابقه همکاری: در سال ۲۰۰۹، مذاکراتی برای انتقال اورانیوم ایران به روسیه وجود داشت، اما به دلیل مخالفت‌ها این طرح شکست خورد. این موضوع نشان‌دهنده حساسیت سیاسی این مسئله در ایران است.

نقش داور در صورت نقض توافق

گزارش گاردین و برخی پست‌های شبکه‌های اجتماعی اشاره کرده‌اند که روسیه ممکن است به‌عنوان داور در موارد نقض توافق احتمالی عمل کند. این نقش می‌تواند شامل نظارت بر اجرای توافق یا میانجی‌گری در اختلافات باشد.

با این حال، هیچ منبع رسمی یا بیانیه‌ای از مقامات ایرانی، آمریکایی یا روس این نقش را به‌صراحت تأیید نکرده است. این پیشنهاد بیشتر در حد گمانه‌زنی رسانه‌ای است و به نظر می‌رسد به دلیل روابط نزدیک روسیه با ایران و تجربه‌اش در برجام مطرح شده باشد.

چالش‌ها: بی‌اعتمادی آمریکا به روسیه به دلیل منافع مشترک مسکو و تهران، و همچنین سابقه روسیه در حمایت از ایران در برابر فشارهای غرب، احتمال پذیرش چنین نقشی از سوی واشینگتن را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، ایران ممکن است با هرگونه مکانیسمی که به دخالت خارجی در برنامه هسته‌ای‌اش منجر شود، مخالفت کند.

نتیجه: روسیه به‌عنوان مقصد احتمالی برای ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران محتمل است، اما ایران با این ایده مقاومت می‌کند. نقش داوری روسیه در صورت نقض توافق در حال حاضر یک گمانه‌زنی است و به دلیل بی‌اعتمادی طرفین، به‌ویژه آمریکا، بعید به نظر می‌رسد که به‌طور رسمی پذیرفته شود./هوش مصنوعی و سیاست خارجی