آیا واقعا ویتکاف به فکر رسیدن به توافق ظرف ۶۰ روز است؟

دیپلماسی ایرانی: هیچ منبع معتبری، از جمله گزارش‌های وب یا پست‌های شبکه‌های اجتماعی، به‌طور صریح تأیید نمی‌کند که استیو ویتکاف، فرستاده ویژه دونالد ترامپ، گفته باشد هدف واشینگتن نهایی شدن توافق ظرف ۶۰ روز آینده است.

با این حال، برخی گزارش‌ها به فوریت مذاکرات اشاره دارند: رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در ۱۷ آوریل ۲۰۲۵ اظهار داشت که مذاکرات ایران و آمریکا در «مرحله‌ای بسیار حساس» قرار دارد و زمان محدود است.

دونالد ترامپ نیز در اظهاراتی در ۱۳ آوریل ۲۰۲۵ گفت که مذاکرات «خوب پیش می‌رود» و انتظار دارد تصمیم سریعی درباره برنامه هسته‌ای ایران گرفته شود.

این اظهارات نشان‌دهنده فشار زمانی برای دستیابی به توافق است، اما هیچ اشاره مستقیمی به بازه زمانی ۶۰ روزه از سوی ویتکاف یا دیگر مقامات آمریکایی وجود ندارد.

تأکید بر سرعت در مذاکرات ممکن است به دلیل فشارهای سیاسی داخلی در آمریکا، نگرانی‌های اسرائیل، یا تمایل ترامپ به دستیابی به یک دستاورد دیپلماتیک سریع باشد. با این حال، بدون شواهد مشخص، نمی‌توان ادعا کرد که ویتکاف چنین هدفی را اعلام کرده است. در نتیجه هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد استیو ویتکاف به‌طور خاص از هدف نهایی شدن توافق در ۶۰ روز سخن گفته است. با این حال، فضای کلی مذاکرات نشان‌دهنده فوریت است، اما بازه زمانی دقیق مشخص نشده است.

آیا «سطح بی‌اعتمادی و پیچیدگی فنی گفت‌وگوها»، رسیدن سریع به توافق را بعید می‌سازد؟

سطح بالای بی‌اعتمادی و پیچیدگی‌های فنی مذاکرات، دستیابی سریع به توافق را دشوار و بعید می‌کند. دلایل و شواهد عبارت‌اند از:

بی‌اعتمادی تاریخی

خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ توسط دونالد ترامپ، اعتماد ایران به تعهدات آمریکا را به‌شدت کاهش داد. ایران نگران است که هر توافقی در آینده نیز با تغییر دولت در آمریکا نقض شود.

ایران تجربه مذاکرات ناکام سال ۲۰۰۹ را دارد، زمانی که پیشنهاد انتقال اورانیوم به روسیه توسط ایران رد شد، که نشان‌دهنده بی‌اعتمادی عمیق به طرف‌های خارجی است.

آمریکا نیز به دلیل پیشرفت‌های هسته‌ای ایران پس از ۲۰۱۸ (مانند غنی‌سازی ۶۰ درصدی و افزایش ذخایر اورانیوم) و اظهارات مقامات ایرانی درباره ظرفیت تسلیحاتی، به نیت ایران بی‌اعتماد است.

پیچیدگی‌های فنی

ذخایر اورانیوم: یکی از موانع اصلی، اختلاف بر سر ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران است. آمریکا خواستار انتقال این ذخایر به کشوری ثالث (مانند روسیه) است، اما ایران بر نظارت آژانس در داخل کشور تأکید دارد. این مسئله نیازمند مذاکرات فنی پیچیده برای تضمین راستی‌آزمایی است.

سطح غنی‌سازی و سانتریفیوژها: ایران در حال حاضر اورانیوم را تا ۶۰ درصد غنی‌سازی می‌کند، که نزدیک به سطح تسلیحاتی (۹۰ درصد) است. کاهش این سطح و محدود کردن سانتریفیوژهای پیشرفته (مانند IR-6) نیازمند توافقات فنی دقیق است.

نظارت آژانس: ایران از سال ۲۰۲۱ دسترسی آژانس به تأسیسات خود را محدود کرده و احیای پروتکل الحاقی یا نظارت‌های گسترده‌تر با مقاومت داخلی مواجه است. این موضوع پیچیدگی‌های فنی و سیاسی را افزایش می‌دهد.

ابعاد نظامی احتمالی: آمریکا و آژانس خواستار شفافیت درباره فعالیت‌های گذشته ایران (مانند آثار اورانیوم در سایت‌های اعلام‌نشده) هستند، که ایران آن را جدا از مذاکرات هسته‌ای می‌داند.

تحلیل‌گران و موانع زمانی

گزارش یورونیوز (۱۷ آوریل ۲۰۲۵) به نقل از گروسی تأکید می‌کند که زمان برای مذاکرات کوتاه است، اما پیچیدگی‌ها و بی‌اعتمادی مانع پیشرفت سریع هستند.

گروه بین‌المللی بحران (ICG) و مؤسسه خاورمیانه (MEI) معتقدند که دستیابی به توافق نیازمند امتیازات متقابل و حل مسائل فنی است، که زمان‌بر خواهد بود.

تجربه برجام نشان داد که مذاکرات هسته‌ای حتی در شرایط مساعد (۲۰۱۳-۲۰۱۵) بیش از دو سال طول کشید، و شرایط کنونی به دلیل بی‌اعتمادی و پیشرفت‌های هسته‌ای ایران پیچیده‌تر است.

عوامل سیاسی و منطقه‌ای

فشار اسرائیل و برخی اعضای کنگره آمریکا برای سخت‌گیری بیشتر، انعطاف‌پذیری واشینگتن را محدود می‌کند.

ایران نیز به دلیل تضعیف نفوذ منطقه‌ای‌اش (مانند سقوط اسد در سوریه و حملاتی که متوجه حزب‌الله شد) ممکن است در مذاکرات موضع محتاطانه‌تری اتخاذ کند.

بنابراین سطح بالای بی‌اعتمادی بین ایران و آمریکا، همراه با پیچیدگی‌های فنی در مسائل مانند ذخایر اورانیوم، غنی‌سازی، و نظارت آژانس، رسیدن به توافق سریع را بسیار دشوار می‌کند. حتی با وجود فوریت اعلام‌شده، دستیابی به توافق جامع در کوتاه‌مدت بعید است، مگر اینکه امتیازات قابل‌توجهی از هر دو طرف ارائه شود.

جمع‌بندی

روسیه به دلیل روابط نزدیک با ایران و تجربه در برجام، احتمالاً نقشی کلیدی در مذاکرات هسته‌ای خواهد داشت، به‌ویژه در مسائل فنی مانند مدیریت ذخایر اورانیوم. با این حال، نقش داوری آن در صورت نقض توافق هنوز تأیید نشده و به دلیل بی‌اعتمادی آمریکا بعید است. هیچ شواهد مستقیمی مبنی بر اعلام هدف ۶۰ روزه توسط استیو ویتکاف وجود ندارد، اما فوریت مذاکرات مشهود است. در نهایت، بی‌اعتمادی عمیق و پیچیدگی‌های فنی، دستیابی سریع به توافق را غیرمحتمل می‌سازد، و پیشرفت مذاکرات به توانایی طرفین در ارائه امتیازات متقابل بستگی دارد./ هوش مصنوعی و سیاست خارجی