تکاپوی اروپا برای بودن در مذاکرات مربوط به ایران و اوکراین

دیپلماسی ایرانی: مارکو روبیو، وزیر امور خارجه ایالات متحده، و استیو ویتکاف، فرستاده ویژه دونالد ترامپ، روز پنج‌شنبه (17 آوریل 2025) در کاخ الیزه با رهبران اروپایی، از جمله امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، و مقامات ارشد اوکراینی دیدار کردند تا درباره دو موضوع حیاتی گفت‌وگو کنند: پایان دادن به جنگ اوکراین و مدیریت مذاکرات غیرمستقیم با ایران درباره برنامه هسته‌ای این کشور. این نشست، که با حضور وزرای امور خارجه بریتانیا، فرانسه و مشاوران امنیت ملی آلمان برگزار شد، نشانه‌ای از تلاش‌های فشرده برای هماهنگی میان آمریکا و اروپا در مواجهه با چالش‌های ژئوپلیتیکی است.

مذاکرات پاریس در حالی برگزار شد که تنش‌ها در اوکراین همچنان ادامه دارد و مذاکرات غیرمستقیم میان آمریکا و ایران در مسقط، عمان، وارد مرحله حساسی شده است. منابع آگاه به وال استریت ژورنال گفتند که این نشست با هدف ایجاد اجماع میان متحدان غربی درباره مسیر پیش‌رو در هر دو موضوع برگزار شد.

اوکراین:

دولت ترامپ از زمان بازگشت به قدرت در ژانویه 2025، فشار برای دستیابی به توافق صلح در اوکراین را افزایش داده است. پیشنهادهایی مانند ایجاد مناطق غیرنظامی یا تقسیم اوکراین بر اساس مدل‌های تاریخی (مانند برلین پس از جنگ جهانی دوم) از سوی استیو ویتکاف مطرح شد، اما این ایده‌ها با مقاومت شدید اروپا، به‌ویژه فرانسه، مواجه شد. امانوئل مکرون تأکید کرد که هر توافقی باید استقلال و تمامیت ارضی اوکراین را حفظ کند.

اوکراین، که با حضور آندری یرماک، رئیس دفتر ولودیمیر زلنسکی، در این نشست شرکت کرده بود، تضمین‌های امنیتی بلندمدت و آتش‌بس بی‌قیدوشرط از سوی روسیه را خواستار شد. با این حال، منابع دیپلماتیک می‌گویند که آمریکا به دنبال آتش‌بس موقت است تا مذاکرات مستقیم میان کی‌یف و مسکو را تسهیل کند.

ایران:

مذاکرات غیرمستقیم آمریکا و ایران در مسقط، که با میانجی‌گری عمان در جریان است، موضوع دیگری بود که در پاریس مورد بحث قرار گرفت. ایالات متحده خواستار محدودیت‌های سخت‌گیرانه بر برنامه هسته‌ای ایران و راستی‌آزمایی توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. در مقابل، ایران بر رفع تحریم‌های اقتصادی و احترام به حق خود برای توسعه انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز تأکید دارد.

کشورهای اروپایی، به‌ویژه فرانسه، آلمان، و بریتانیا (تروئیکای اروپایی)، نگرانند که مذاکرات مسقط بدون هماهنگی کافی با اروپا به توافقی منجر شود که منافع امنیتی قاره را نادیده بگیرد. یک مقام فرانسوی به وال استریت ژورنال گفت: «ما از گفت‌وگوها حمایت می‌کنیم، اما هر توافقی باید با نظارت بین‌المللی و هم‌راستا با اولویت‌های اروپا باشد.»

اختلافات و چالش‌ها

مذاکرات پاریس با وجود پیشرفت‌های دیپلماتیک، با اختلافات قابل‌توجهی همراه بود:

درباره اوکراین: ایالات متحده و اروپا در مورد سرعت و ماهیت مذاکرات صلح اختلاف دارند. دولت ترامپ، که برای پایان سریع جنگ مشتاق است، پیشنهادهایی را مطرح کرده که از نظر اروپا، به‌ویژه فرانسه، بیش از حد به نفع روسیه است. مکرون و دیگر رهبران اروپایی بر لزوم حفظ نقش اروپا در هرگونه توافق صلح تأکید کردند. 

اوکراین نیز با فشارهای آمریکا برای پذیرش مذاکرات زودهنگام مخالف است و حمایت نظامی و مالی بیشتر از سوی غرب را خواستار است. تنش بین دونالد ترامپ و ولودیمیر زلنسکی، که از فوریه 2025 شدت گرفته، مذاکرات را پیچیده‌تر کرده است.

درباره ایران: تروئیکای اروپایی نگران است که آمریکا در مذاکرات مسقط امتیازاتی به ایران بدهد که امنیت منطقه‌ای را تضعیف کند. اسرائیل، که به‌طور غیرمستقیم از طریق دیدارهای قبلی روبیو در جریان مذاکرات قرار دارد، به شدت با هرگونه توافق بدون محدودیت‌های دائمی بر برنامه هسته‌ای ایران مخالف است.

نقش اروپا و واکنش‌ها

اروپا در این مذاکرات به دنبال ایفای نقشی محوری است. فرانسه، به رهبری مکرون، خود را به‌عنوان میانجی اصلی در مذاکرات اوکراین معرفی کرده و خواستار حضور فعال‌تر اروپا در گفت‌وگوهای صلح است. آلمان، با رویکرد محتاطانه‌تر، بر حفظ وحدت ناتو و اجتناب از تشدید تنش با روسیه تأکید دارد. بریتانیا، که با حضور دیوید لمی، وزیر أمور خارجه، در نشست شرکت داشت، رویکردی عمل‌گرایانه در پیش گرفته و از آتش‌بس پیشنهادی آمریکا حمایت کرده است.

یک منبع دیپلماتیک اروپایی به وال استریت ژورنال گفت: «این نشست نشان داد که آمریکا نمی‌تواند به‌تنهایی تصمیم‌گیری کند. اروپا باید در میز مذاکره حضور داشته باشد.»

چشم‌انداز آینده

مذاکرات پاریس گامی مهم در جهت هماهنگی میان آمریکا و اروپا بود، اما دستیابی به توافق‌های ملموس همچنان دشوار است. در موضوع اوکراین، موفقیت به توانایی طرفین در متقاعد کردن روسیه برای پذیرش آتش‌بس و تضمین منافع اوکراین بستگی دارد. در موضوع ایران، پیشرفت مذاکرات مسقط به اعتمادسازی میان آمریکا و ایران و هماهنگی با اروپا وابسته است.

مارکو روبیو در پایان نشست اعلام کرد: «ما به دنبال صلح در اوکراین و ثبات در خاورمیانه هستیم، اما این اهداف نیازمند همکاری همه طرف‌هاست.» با این حال، برخی تحلیلگران معتقدند که فشارهای داخلی در آمریکا و ایران، همراه با اختلافات میان غرب و اوکراین، می‌تواند مذاکرات را به بن‌بست بکشاند.

نشست پاریس نشان‌دهنده پیچیدگی‌های دیپلماسی در جهانی پرتنش است. در حالی که آمریکا و اروپا تلاش می‌کنند مواضع خود را هماهنگ کنند، اختلافات در رویکردها و اولویت‌ها همچنان مانع از پیشرفت سریع است. نتیجه این مذاکرات نه‌تنها بر آینده اوکراین و ایران، بلکه بر توازن قدرت جهانی تأثیر خواهد گذاشت.

منبع: وال استریت ژورنال / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱