چرا عراق می خواهد از تنش های منطقه ای به دور باشد؟

نویسنده: فرهاد علاء الدین، مشاور روابط خارجی محمد شیاع السودانی، نخست وزیر عراق 

دیپلماسی ایرانی: نیروهای منطقه ای و بین المللی بر سر گسترش نفوذ خود در خاورمیانه درگیر هستند و این در حالی است که صدای جنگ قریب الوقوع در منطقه شنیده می شود، در این میان با سفرای یکی از کشورهای اروپایی در بغداد درباره این مطلب که السودانی پایان حضور نیروهای ائتلاف بین المللی را اعلام کرد، سخن گفتم و او از هدف نهایی عراق در این خصوص پرسید.

با وجود ساده بودن این سوال، اما جواب آن مهم است و به توضیح نیاز دارد؛ چه برای جامعه بین الملل و چه برای افکار عمومی داخل کشور، اما شهروند عراق، آخرین کسی است که به دنبال پاسخ می گردد.

هدف شاید واضح و ساده باشد، اما سطح تنش فزاینده از سوی طرف ها، عامل پیچیده شدن وضعیت است، عراق قطعا کشوری است که می خواهد خود را از وارد کردن به جنگی تحمیلی از سوی طرفی دیگر که بی شک آینده آن و آینده نسل های آن را تهدید و امنیت و ثبات آن را تضعیف می کند، دور نگه دارد، کشوری که نسبت به شهروندان خود که از جنگ ها خسته شده اند، اهتمام دارد و می خواهد تا امنیت را برای آنها تامین کند و سطح ارائه خدمات اساسی را افزایش دهد و زیرساخت ها را بازسازی کند و از منابع انسانی و طبیعی آن برای ساخت آینده ای امیدبخش برای ملت عراق بهره برداری کند.

تحقق همه این مسائل، عراق را از چرخه درگیری منطقه ای و بین المللی خارج می کند و به حضور نظامی ائتلاف بین المللی که برای مبارزه با داعش ایجاد شده پایان می دهد چرا که نخست وزیر عراق معتقد است داعش دیگر تهدیدی برای عراق نیست.

عراق در طول 40 سال گذشته، شاهد جنگ های ویران کننده ای بود؛ نخستین آن جنگ عراق و ایران، جنگ با کویت و حمله امریکا و سقوط صدام و آخرین آن جنگ با داعش بود. این جنگ ها ویرانی ها و خرابی ها و فاجعه ها و بلاهایی را برجا گذاشت و عراق را از قوی ترین کشور به ضعیف ترین کشور در منطقه تبدیل کرد و ثروت های مالی آن را از بین برد و سبب شد تا عراق میلیاردها دلار به کشورهای مختلف در منطقه و جهان بدهکار شود. همچنین زیرساخت ها و توانایی های نظامی، صنعتی و زراعی عراق فروپاشید تا اینکه فقط گریبانگیر یک چهارم ساکنان عراق شد و بیکاری گسترش یافت و بخش های آموزش، بهداشت و خدمات اساسی دچار ضعف شد و مهم تر از همه، خسارت های انسانی در میان جوانان، کودکان و زنان برجا گذاشت.

با وجود این میراث سنگین، دولت کنونی عراق به نخست وزیری محمد شیاع السودانی مسئولیت بازسازی نهاد حکومت بر اساس برنامه ای بلندپروازانه را بر دوش خود قرار داد تا اینکه خود را در میان درگیری منطقه ای و بین المللی دید در حالی که طرف های درگیری توجهی به منافع عراق نداشتند و به منافع خود اهتمام ورزیدند و به چالش هایی که عراق با آن مواجه می شود بی تفاوت بودند، این وضعیت پس از حوادث غزه در ماه اکتبر 2023 پیچیده تر شد.

دولت عراق قصد دارد اهداف خود را محقق کند اما اگر عراق میدان درگیری باشد و در میان وضعیت امنیتی و نظامی نگران کننده و متشنجی قرار داشته باشد که نسبت به جنگ بزرگتر و گسترده تر از وضعیت کنونی هشدار می دهد، نمی تواند اهداف خود را محقق کند.

توقف این جنگ به اقدامی در بیش از یک سطح و سو نیاز دارد:

1- تقویت و توسعه روابط دوجانبه با کشورهای عضو ائتلاف بین المللی در راستای خدمت به عراق و متناسب با نیازهای حکومت عراق و در راستای خدمت به منافع مشترک با این کشورها. این اظهارات در بیانیه منتشر شده پس از دیدار نخست وزیر عراق با دبیرکل ناتو در داووس مطرح شد. السودانی در این دیدار گفت که عراق مانعی برای همکاری با کشورهای ائتلاف بین المللی در زمینه تسلیحات، آموزش و تجهیزات در چارچوب روابط دوجانبه میان عراق و کشورهای عضو ائتلاف نمی بیند.

2- دور کردن عراق از صحنه درگیری؛ عراق نمی خواهد طرفی در درگیری های منطقه ای باشد، بلکه می خواهد فاصله یکسانی با همه کشورها و در راس آن کشورهای درگیر داشته باشد. عراق هر یک از کشورهای ایران و امریکا را شریک استراتژیک خود می داند و نمی تواند طرفی در درگیری ها در منطقه باشد، این درگیری در سوریه نمایان است، چرا که ایران به یک پل هوایی و زمینی برای رسیدن به سوریه نیاز دارد و امریکا نیز به استفاده از اراضی عراق برای حمایت از نیروهای خود در سوریه نیازمند است اما هر یک از این دو کشور می توانند راه های جایگزینی برای خدمت به منافع و طرح های خود چه در سوریه یا سایر کانون های درگیری شدید ایجاد کنند بدون اینکه عراق را وارد درگیری کنونی کنند.

3- تقویت حضور عراق در صحنه منطقه ای و بین المللی؛ عراق نمی تواند وابسته به هیچ کشور یا حیاط خلوت هیچ طرفی باشد، عراق عناصر بسیاری دارد که موجب می شود نقشی محوری در سیاست و دیپلماسی جهانی ایفا کند، عراق کشور مهمی در بازار انرژی جهانی است و موقعیت استراتژیکی در خاورمیانه دارد و تنها کشور عربی است که روابط متمایزی با همه کشورهای همجوار و کشورهای بزرگ در شرق و غرب دارد و کشور دارای اهمیت ویژه در زمینه مبارزه با تروریسم به شمار می رود.

4- توسعه منافع مشترک میان کشورهای منطقه و جامعه بین الملل؛ عراق می خواهد نهاد حکومت را بازسازی کند و زیرساخت ها را بهبود دهد، هر ثروت و امکانات مادی که عراق برای ارائه پروژه های استراتژیک به آن نیازمند است را دارد؛ پروژه هایی که این کشورها برای اداره شرکت ها و اقتصاد آن به صورت مسقتیم یا غیر مستقیم از آن استفاده می کنند.

5- نیروهای عراقی، با مهارت و با تجربه ترین نیروها در مبارزه با تروریسم و در راس آن داعش هستند، این نیروها با خطرناک ترین و درنده ترین تشکیلات تروریستی مبارزه کردند و وارد جنگ خیابانی شدیدی شدند و پیروزی های شگفت انگیزی را از طریق شجاعت بی نظیر این نیروها ثبت کردند. جامعه بین الملل می تواند از این تجربه عراق در مبارزه با بدترین تشکیلات و هسته های تروریستی استفاده کند.

پایان جنگ اولویتی برای عراق است و در پاسخ به سوال سفیر باید بگویم که عراق می خواهد برای ملت خود و با همه راه های ممکن، ثبات و شکوفایی را محقق کند، عراق همه عناصر مورد نیاز از جمله منابع طبیعی، انسانی و موقعیت جغرافیایی استراتژیک را دارد.

ملت عراق، طی دهه ها، بلاها و رنج هایی را تجربه کردند و اکنون زمانی که شایسته است در صلح زندگی کنند فرا رسیده و در سایه برنامه اعلام شده از سوی دولت این هدف نزدیک است، علاوه بر اینکه نخست وزیر نسبت به انجام برنامه های دولت خود که نهایت آرمان های مشروع مردم عراق است اصرار دارد و پایبند است.

ما باید همواره به یاد داشته باشیم که فرصت اغلب، تنها یک بار پیش می آید و این فرصت، مهم ترین فرصت برای کشورهای دوست و برادر است و آنها نیز باید به یاد داشته باشند که ثبات و شکوفایی عراق، کلیدهای ثبات سیاسی و امنیتی منطقه و شکوفایی اقتصادی آن است.

منبع: الشرق الاوسط / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱