لزوم ارائه طرح‌های ابتکاری برای رسیدن به تفاهم
آیا ترامپ می‌تواند به یک توافق خوب با ایران برسد؟
نویسنده: ریچارد نفیو (Richard Nephew)
دیپلماسی ایرانی: آیا دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده امریکا می‌تواند توافقی تازه و مؤثر با ایران منعقد کند.
دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸ از توافق برجام با ایران که در زمان باراک أوباما، رئیس جمهوری پیشین امضا شده بود، خارج شد. او آن توافق را ناکافی می‌دانست و می‌گفت بیشتر به سود ایران است تا به سود منافع ایالات متحده. اما اکنون او تلاش دارد مذاکرات تازه ای را برای کنترل برنامه هسته‌ای ایران پیش ببرد و اتفاقا به توافق هم برسد. به نظر می‌رسد آنچه روی آن در حال مذاکره است مشابه همین برجامی است که در دوران باراک أوباما امضا شد.
با این حال و به‌رغم دشمنی تاریخی، هر دو طرف انگیزه‌هایی برای توافق دارند: دولت ترامپ خواهان بازگرداندن ثبات استراتژیک در خاورمیانه جنگ‌زده و اشباع از بحران است که می‌تواند در صورت تدام وضعیت فعلی‌اش جنگی تمام عیار را به روی خود ببیند، و کسب وجهه به عنوان "توافق‌ساز" است که به گفته او می‌خواهد به تنش‌ها و جنگ‌ها در جهان پایان دهد؛ ایران نیز به دنبال کاهش تحریم‌ها و توقف درگیری‌هاست، به‌ویژه پس از تضعیف گروه‌های مورد حمایتش که طی یک سال گذشته ضربات سختی را متحمل شده‌اند.
با این حال، مسائل ریشه‌دار همچون غنی‌سازی اورانیوم، حمایت ایران از گروه‌های مسلح و بی‌اعتمادی ایران به پایبندی ایالات متحده آمریکا به توافقات و احتمال خروج دوباره از هر گونه توافقی، موانعی اساسی برای دستیابی به توافق است. ایران به سختی حاضر خواهد شد بدون عبور از خطوط قرمزش امتیازاتی بدهد که برای آمریکا مطلوب باشد.
برای همین می‌توان به دنبال راهکارهایی بود که هر دو طرف را قانع کند و آنها را به توافق سوق دهد. توافقی بازرسی‌محور که می‌تواند مزایای برجام را احیا کند، مشروط به آن‌که ایران دسترسی کامل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به سایت‌های اعلام‌شده و نشده را بپذیرد، یکی از راهکارها برای رسیدن به توافق است. امریکا می‌تواند شرط بگذارد که اگر ایران با چنین شفافیتی موافقت نکند، آمریکا از توافق خارج می‌شود.
همچنین توافق جدید باید به شکلی جدی‌تر از گذشته به مسأله "سلاح‌سازی" (weaponization) توسط ایران بپردازد؛ از جمله اعلام تجهیزات مرتبط با برنامه هسته‌ای و دسترسی به سایت‌های نظامی. همچنین باید به نگرانی‌های مربوط به تولید سانتریفیوژ و پنهان‌کاری‌های احتمالی ایران در این حوزه نیز پاسخ دهد.
محدود کردن غنی‌سازی اورانیوم در ایران می‌تواند هدفی قابل تحقق باشد، هرچند ایران احتمالاً حاضر به برچیدن کامل آن نخواهد شد. با توجه به تأمین سوخت نیروگاه بوشهر از سوی روسیه، برنامه غنی‌سازی ایران از نظر اقتصادی چندان ضرورتی ندارد. این چیزی است که مارکو روبیو، وزیر امور خارجه ایالات متحده امریکا نیز به آن اشاره کرده است.
در این راستا آمریکا می‌تواند ساختار رفع تحریم‌ها را بر اساس میزان همکاری ایران در محدودسازی غنی‌سازی طراحی کند. مثلاً در ازای توقف دائمی غنی‌سازی، آمریکا می‌تواند برخی تحریم‌ها بر بخش‌های غیرنظامی و انرژی ایران را بردارد، در حالی‌که تحریم‌های مرتبط با فعالیت‌های سپاه یا فناوری‌های دوگانه حفظ شوند.
تردیدی نیست که هر توافقی به پذیرش ریسک‌هایی از سوی آمریکا نیازمند خواهد بود، اما توافقی حساب‌شده می‌تواند به کاهش تنش‌ها، مهار برنامه هسته‌ای ایران و بازگرداندن ثبات نسبی به منطقه کمک کند.
منبع: فارن افرز / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱
نظر شما :