فرض نسخه های مختلف توافق احتمالی ایران و آمریکا

دیپلماسی ایرانی: جاناتان پانیکوف Johnathan Panikoff)) مدیر ابتکار امنیت خاورمیانه در شورای آتلانتیک با استفاده از سیستم نمره‌دهی A تا F، سناریوهای مختلف را بر اساس میزان موفقیت آن‌ها در مهار برنامه هسته‌ای ایران و کاهش نفوذ منطقه‌ای این کشور تحلیل می‌کند.

نمره A توافق جامع و پایدار: در این سناریو، توافقی حاصل می‌شود که نه‌تنها برنامه هسته‌ای ایران را به‌طور مؤثری محدود می‌کند، بلکه فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده منطقه‌ای این کشور را نیز کاهش می‌دهد. چنین توافقی شامل نظارت‌های سخت‌گیرانه، محدودیت‌های بلندمدت بر غنی‌سازی اورانیوم و تعهدات منطقه‌ای از سوی ایران است. این سناریو به دلیل مخالفت ایران بر سر مذاکره با هر گونه پرونده‌ای غیر از پرونده هسته‌ای بسیار دور از انتظار به نظر می‌رسد.

نمره B  توافق هسته‌ای قوی با محدودیت‌های منطقه‌ای کمتر: در این حالت، تمرکز بر مهار برنامه هسته‌ای ایران است، اما مسائل منطقه‌ای مانند برنامه موشکی و حمایت از گروه‌های نیابتی به‌طور کامل مورد رسیدگی قرار نمی‌گیرند. اگرچه این توافق در زمینه هسته‌ای موفق است، اما در کاهش تنش‌های منطقه‌ای تأثیر کمتری دارد. این سناریو نیز به دلیل مطرح شدن مسائل غیر از هسته‌ای از شانس کمی برخوردار است، اگرچه بعید نیست در طول مذاکرات در زمینه مسائل موشکی و منطقه‌ای صحبت‌هایی انجام شود اما بعید به نظر می‌رسید این گونه اظهارنظرها به توافقی فراتر از توافق هسته‌ای میان ایران و امریکا منجر شود. البته رسیدن به این نوع توافق بدون رسیدگی به موضوعات غیرهسته‌ای می‌تواند مطلوب تهران باشد.

نمره C توافق محدود با دستاوردهای کوتاه‌مدت: در این سناریو، توافقی موقت و محدود حاصل می‌شود که برخی از نگرانی‌های هسته‌ای را برطرف می‌کند، اما فاقد نظارت‌های جامع و تعهدات بلندمدت است. این نوع توافق ممکن است به‌عنوان راه‌حلی موقتی تلقی شود و نیاز به مذاکرات بیشتر در آینده داشته باشد. امریکا به دنبال چنین توافقی نیست و نمی‌پذیرد توافقی موقتی حاصل شود که احتمالا نفع آن برای ایران بیشتر از امریکا باشد.

نمره D  توافق ضعیف با امتیازات زیاد به ایران: در این حالت، توافقی حاصل می‌شود که امتیازات زیادی به ایران می‌دهد بدون اینکه محدودیت‌های مؤثری بر برنامه هسته‌ای یا فعالیت‌های منطقه‌ای این کشور اعمال کند. چنین توافقی ممکن است به‌عنوان نشانه‌ای از ضعف دیپلماسی آمریکا تلقی شود. با توجه به رویکردهای دونالد ترامپ نسبت به ایران و فشار قدرت های خارجی و همچنین لابی قدرتمند اسرائیل در درون امریکا دستیابی به چنین توافقی بسیار بعید و دور از ذهن به نظر می رسد.

نمره F  شکست مذاکرات و افزایش تنش‌ها: در بدترین سناریو، مذاکرات به شکست می‌انجامد و منجر به افزایش تنش‌ها، احتمال درگیری نظامی و پیشرفت بیشتر برنامه هسته‌ای ایران بدون هیچ‌گونه نظارت بین‌المللی می‌شود. این بدترین سناریو است و می‌تواند حتی به جنگی تمام عیار تبدیل شود. البته حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران هیچ دستاوردی نخواهد داشت و صرفا هر گونه ممانعتی از جانب ایران برای نرسیدن به سلاح هسته‌ای را بی‌اعتبار می‌کند. 

پانیکوف تأکید می‌کند که موفقیت یا شکست این مذاکرات تأثیرات گسترده‌ای بر امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی خواهد داشت و نیازمند رویکردی دقیق و راهبردی از سوی ایالات متحده است. در حال حاضر کشورهای عربی منطقه ازجمله عر بستان سعودی و امارات متحده عربی که رهبرانشان، محمد بن سلمان و محمد بن زاید، دوستان نزدیک دونالد ترامپ محسوب می‌شوند، بر خلاف دور پیش به دنبال رسیدن به توافقی میان امریکا و ایران هستند در حالی که اسرائیل تنها طرفی است که همچنین به گزینه نظامی إصرار دارد و گمان می‌کند الآن فرصتی پیش آمده است تا برنامه هسته‌ای ایران، به زعم خود، نابود شود.

منبع: شورای آتلانتیک / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱