ترکیه و ایران در کش مکش های قدرتنمایی امریکا و روسیه

نویسنده: درغام راغده

دیپلماسی ایرانی: رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه مطمئن است که ایالات متحده امریکا به دنبال حفظ عضویت ترکیه در ناتو است و می خواهد این کشور را از نزدیک شدن به روسیه و خرید سامانه دفاع هوایی اس ۴۰۰ منصرف کند.

اردوغان اقدامات متهورانه ای در رابطه با لیبی، یونان، سوریه و عراق انجام می دهد و ضمن نادیده گرفتن قدرت های اروپایی و بدون مواجه شدن با مانع، کشورهای عرب را به چالش می کشد.

در ایران، رهبر معظم انقلاب و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به حمایت روسیه و مشارکت راهبردی با چین در برابر امریکا دلگرم هستند و تلاش می کنند نفوذ خود را در خاورمیانه افزایش دهند. تهران همچنین بر عوامل و متحدانش در کشورهای عرب برای گسترش نفوذ خود تکیه دارد. 

رهبران برخی از کشورهای عربی در تلاشند تا در توازن قدرت منطقه ای جایگاهی برای خود حفظ کنند و برخی دیگر مردم خود را تحت ستم قرار می دهند و بهانه را برای بهره کشی قدرت های منطقه ای و جهانی فراهم می کنند.

همه این موارد باعث شده است که خاورمیانه و حوزه دریای مدیترانه در شرایط حساس و خطرناکی قرار داشته باشد.

روابط میان روسیه و ترکیه در دوره اخیر به علل مختلف، تنش هایی را تجربه کرده از جمله مناقشه در سوریه و لیبی و مساله وارادت گاز از روسیه که با وجود سرمایه گذاری سنگین مسکو در خط لوله بلو استریم، به پائین ترین سطح خود از ماه مارس تاکنون رسیده است.

در چنین شرایطی، تلاش برای حفظ جایگاه ترکیه در ناتو می تواند شکست موقت برای روسیه و یک پیروزی برای امریکا باشد. روسیه این موضوع را می داند و همراه با همه همسایگان ترکیه، اختلاف آنکارا و آتن – متحد ترکیه  در ناتو – را بر سر منابع دریای مدیترانه رصد می کند. در صورت بروز مناقشه نظامی، امید آنکارا به پیوستن به اتحادیه اروپا از بین خواهد رفت .

پیامدهای مستقیم این رفتار ترکیه هرچه باشد، روسیه در حال حاضر به ایران نزدیکتر شده است و دو کشور به دنبال انعقاد قراردادهای دفاعی هرچه بیشتر میان خود هستند. در نتیجه، این پرسش مطرح می شود که چرا مسکو می خواهد با تهران توافقاتی را منعقد کند که متحدان روسیه در خلیج فارس مخالف آن هستند. چند علت برای این  اقدام روسیه وجود دارد:

نخست این که روسیه به قدرت نمایی علیه امریکا می پردازد که تلاش کرده است ایران را مهار کند. دوم این که، دسترسی مجتمع صنعتی نظامی و صنعتی روسیه  به بازار ایران جبران خسارت سردی کنونی در روابط میان ترکیه و روسیه خواهد بود. روسیه همچنین به دنبال ایجاد توازن منافع میان ایران و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس است .

امریکا می خواهد متحدان عرب را در تلاش برای متقاعد ساختن روسیه و چین از تامین سلاح برای ایران، با خود همراه کند. درحالی که تحولات نگران کننده در عراق، سوریه و لبنان شاید بیانگر آن باشد که ایران و عوامل آن توانسته اند با چین و روسیه متحد شوند، اگرچه امریکا نیز بی تفاوت ننشسته است. در نتیجه، مسکو و پکن باید مراقب رفتار خود باشند – به ویژه اگر امریکا به اعمال تحریم علیه آنها تصمیم بگیرد و دوستان خود را متقاعد کند که هرگونه انعقاد توافق با تهران برای امنیت خاورمیانه خطرناک است.

منبع: نشنال / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11