تنها جرم ایران این بود که در برابر آمریکا سر خم نکرد

دیپلماسی ایرانی: محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، درست در مناسب ترین زمان برای توضیح انگیزه جدیدترین دور تحریم های ایالات متحده در یک سخنرانی در نشست سالانه باشگاه آستانه در نور سلطان، قزاقستان، توضیحاتی را درباره روابط تهران و واشنگات برای مخاطبان منتخب از دیپلمات های عالی رتبه گرفته تا روسای جمهور سابق و تحلیل گران، ارائه داد. ظریف در میزگردی موسوم به «مفهوم جدید خلع سلاح هسته ای» سخنران اصلی بود.

سخنرانی ظریف بسیار پرقدرت بود. او بر اینکه «چطور ایران به همه توافقنامه ها پایبند بوده و به نتیجه ای دست نیافته است، چطور مردم به این باور رسیده اند که بخشی از برجام بودن هیچ دستاوردی برای ایران نداشته، چطور نرخ تورم غیرقابل کنترل شده، چطور ارزش ریال 70 درصد از ارزش خود را به دلیل اقدامات اجباری و تحریم هایی که غیرقانونی هستند از دست داده» تاکید کرد. او بدون یادداشت سخنرانی می کرد که نشان می داد چطور به جزئیات روابط ایران و آمریکا تسلط دارد.

ظریف داستان خود را با مذاکرات پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای (ان پی تی) سال 1968 آغاز و به این مساله اشاره کرد که چطور ایالات متحده و فرانسه در حال حاضر از «تسلیحات هسته ای» به عنوان ابزاری برای بازدارندگی استفاده می کنند و این عواقب وخیمی برای جهان داشته و از سوی دیگر، ایران با توجه به «محاسبات استراتژیک بر مبنای باورهای مذهبی» اعتقاد دارد «هیچ کشوری» نباید سلاح های هسته ای داشته باشد.

ظریف در ادامه به این مساله اشاره کرد که چطور ایران از سال 2003 تا 2012 تحت شدیدترین مجازات های سازمان ملل قرار گرفته است: «تحریم هایی که از سال 2009 تا 2012 به ایران تحمیل شد، از تحریم های اعمال شده علیه کره شمالی که سلاح هسته ای دارد، شدیدتر بود.»

او سپس درباره مذاکرات برجام سخن گفت که در سال 2012 آغاز شد و به این مساله اشاره کرد که ایران گفت و گو ها را با این پیش زمینه ذهنی آغاز کرده که باید قادر باشد به اندازه ای که می خواهد، انرژی هسته ای تولید کند؛ اما ایالات متحده با این دیدگاه وارد مذاکره شده که ایران هرگز نباید هیچ سانتریفیوژی داشته باشد که همان گزینه «غنی سازی، صفر» بود. ظریف همواره در اظهارات خود به این نکته اشاره می کند که در هر بازی «مجموع، صفر»ی همه می بازند. او در ادامه اقرار کرد: «برجام توافق دشواری است. یک توافق بی نقص نیست. عناصری دارد که از آنها خوشم نمی آید و عناصری دارد که ایالات متحده نمی پسندد. در نهایت، ما به یک توازن نسبی رسیدیم.»

او در ادامه به شباهت هایی بین ان پی تی و برجام اشاره کرد: «ان پی تی  بر سه ستون منع گسترش، خلع سلاح و دسترسی به فناوری هسته ای برای اهداف صلح آمیز استوار بود. بخش خلع سلاح ان پی تی اساسا مرده است؛ منع گسترش سلاح های هسته ای هم به سختی دوام آورده است و استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای در معرض تهدید جدی قرار دارد. در عین حال، برجام  مبتنی بر دو ستون عادی سازی اقتصادی ایران و موافقت با محدودیت هایی در توسعه برنامه هسته ای استوار است که در قطعنامه 2231 شورای امنیت نیز منعکس شده.» ظریف همچنین به این موضوع اشاره کرد که هیچ «غروب»ی برای این محدودیت ها وجود ندارد چرا که ایران به خودداری از تولید سلاح هسته ای متعهد خواهد ماند.

ظریف در ادامه توضیحات خود به تصمیم سرنوشت ساز ترامپ در ماه مه 2018 به عقب نشینی از برجام و تصمیم ایران به استفاده از «سازوکار حل اختلاف» رسید. ظریف در اشاره به نقل قول مشهوری مبنی بر اینکه او و جان کری، وزیر امور خارجه پیشین آمریکا، همه چیز را برای دستیابی به توافق قربانی کرده اند، گفت: «ما بر مبنای عدم اعتماد بر سر این توافق مذاکره کردیم. به همین دلیل است که ساز و کار مناقشه در آن جای داده شده است.» او افزود: «با این حال، تعهدات اتحادیه اروپا و تعهدات ایالات متحده مستقل از یکدیگر هستند. متاسفانه اتحادیه اروپا تصور می کرد می تواند اجرای تعهداتش را به تعویق اندازد. اکنون در شرایطی هستیم که ایران هیچ مزیتی دریافت نمی کند؛ هیچ کس به تعهدات خود در توافق پایبند نیست و تنها روسیه و چین به طور نسبی به تعهدات خود عمل می کنند چون ایالات متحده حتی آنها را از اجرای کامل تعهداتشان باز می دارد.»

ظریف در ادامه گفت: «راه حل بسیار آسان است: بازگشت به قبل از بازی مجموع، صفر. ایران توافق کرده که مذاکرات را از صفر شروع کند.» او افزود: «اگر اروپایی ها فکر می کنند می توانند ما را به شورای امنیت ارجاع دهند و تحریم ها را مجدد به اجرا گذارند، اشتباه می کنند. چون آن درمان زمانی منطقی بود که ما برجام را نقض کرده باشیم. برجام نقض نشده است. عقب نشینی ما از تعهدات پاسخ به عدم انطباق اروپا و آمریکا بوده است. این یکی از معدود دستاوردهای دیپلماتیک دهه های گذشته است. ما تنها می خواهیم مطمئن شویم که دو ستون اصلی برجام وجود دارند و توازن برقرار است.»

در اینجا بود که ظریف به کورسوی امیدی در میان این همه ناامیدی اشاره کرد: «اگر آنچه به عنوان عادی سازی اقتصادی به ایران وعده داده شده تحقق یابد، ما آماده ایم تا حسن نیت خود را نشان دهیم و به اجرای کامل برجام بازگردیم. اگر نه، متاسفانه همین مسیر کنونی که مسیر مجموع، صفر است را ادامه خواهیم داد. این مسیر به همه ضرر می رساند، اما ما گزینه دیگری نداریم.»

ظریف در ادامه به سه مشکل اساسی در جنون ژئوپلیتیک فعلی پرداخت و گفت: «ذهنیت مجموع، صفر در روابط بین الملل که دیگر جواب نمی دهد؛ پیروزی با نادیده گرفتن دیگران در شرایطی که باید گفت و گو و همکاری کرد؛ و این باور که هرچه سلاح بیشتری خریداری کنیم، امنیت بیشتری برای مردم خود ایجاد خواهیم کرد.» او افزود امکان اجرای الگوی جدید همکاری در منطقه، «یک الگوی واقعی امنیتی یوروآسیایی»، وجود دارد که لازمه آن «سیاست منطقه ای» است: «باید به همسایگان به عنوان دوستان، شرکا و افرادی نگاه کنیم که بدون آنها نمی توانیم امنیت داشته باشیم. اگر افغانستان در هرج و مرج باشد، ما نمی توانیم در ایران امنیت داشته باشیم. اگر عراق در آشفتگی باشد، ما نمی توانیم در ایران امنیت داشته باشیم. اگر سوریه در آشفتگی باشد، ما نمی توانیم در ایران امنیت داشته باشیم. اگر منطقه خلیج فارس در آشفتگی باشد، در قزاقستان امنیت وجود نخواهد داشت.» وزیر امور خارجه ایران در ادامه یادآور شد که رئیس جمهوری حسن روحانی امسال در مجمع عمومی سازمان ملل رویکرد جدید برای امنیت در منطقه خلیج فارس موسوم به «هوپ/امید» را با همین دیدگاه مطرح کرده است.

ظریف در ادامه گفت که اینها دلیل اصلی سیاست خارجی ایالات متحده و تلاش آن برای ارائه تصویری شیطانی از ایران هستند: «تحریم تسلیحاتی علیه ایران ادامه دارد. اما ما توانستیم یک پهپاد آمریکایی که در کشورمان جاسوسی می کرد را منهدم کنیم. ما فقط سعی داریم مستقل باشیم. ما هرگز نگفته ایم اسرائیل را از صحنه روزگار محو می کنیم. یکی گفته اسرائیل از صحنه روزگار محو خواهد شد. اما نگفتیم که ما چنین کاری می کنیم.» او افزود: «این بنیامین نتانیاهو بود که علنا ما را تهدید کرد. او گفت من تنها مخالف برجام هستم. توانست برجام را نابود کند. مشکل چه بود؟ مشکل این بود که ما تصمیم گرفتیم سر خم نکنیم. این تنها جرم ماست.» ظریف ناگزیر در ادامه به اظهارات مایک پومپئو اشاره کرد: «وزیر امور خارجه ایالات متحده علنا می گوید اگر ایران می خواهد غذا بخورد، باید از آمریکا تبعیت کند. این یک جنایت جنگی است. گرسنگی جنایتی علیه بشریت است.»

فضای نشست به شدت سنگین بود. ظریف در ادامه گفت: «ما با ایالات متحده چه کردیم؟ ما با اسرائیل چه کردیم؟ آیا ما مردم آنها را گرسنه گذاشتیم؟ چه کسی عامل گرسنگی مردم ماست؟ نقض کننده توافق هسته ای که بود؟ دلیل همه اینها این است که آنها از اوباما خوششان نمی آید؟ آیا دلیل آنها برای نابودی جهان است؟ اینکه از یک رئیس جمهوری خوششان نمی آید؟» او در ادامه گفت تنها جرم ایران این است که تصمیم گرفته خودش رئیس خودش باشد: «این جرمی است که ما به آن افتخار می کنیم. و افتخار خواهیم کرد. ما تمدنی هفت هزاره ساله داریم. یک امپراطوری داشتیم که بر جهان حاکم بود و عمر آن احتمالا 7 برابر کل عمر امپراطوری ایالات متحده بود. بنابراین، با احترام کامل به امپراتوری ایالات متحده که تحصیلات خود را به آن مدیون هستم باید بگویم که فکر نمی کنم امپراطوری آمریکا دوام آورد. عصر امپراطوری ها مدت ها پیش تمام شده است. دوره هژمونی گذشته است. اکنون در جهانی بدون هژمونی زندگی می کنیم؛ خواه هژمونی منطقه ای باشد یا هژمونی جهانی.»

منبع: آسیا تایمز / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34