تاریخچه ای از شکست های ترامپ از زمان خروجش از برجام در ماه مه ۲۰۱۸

تهیه شده توسط گروه بین المللی بحران

دیپلماسی ایرانی: برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در 14 ژوئیه 2015 توسط جمهوری اسلامی ایران و پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد و همچنین آلمان (به اصطلاح 1+5) منعقد شد. ایران در این توافق طویل که نقطه اوج سال ها مذاکرات بین المللی بر سر برنامه هسته ای آن بود، متعهد شد فعالیت های هسته ای خود از جمله غنی سازی اورانیوم را محدود کند و بازرسی های مداوم سازمان ملل از تاسیسات هسته ای را در ازای رهایی از تحریم های سازمان ملل، ایالات متحده و اتحادیه اروپا بپذیرد. دونالد ترامپ در جریان کارزار انتخابات ریاست جمهوری خود بارها از این توافق انتقاد کرد و وعده داد در صورت پیروزی، آمریکا را از آن خارج کند. ترامپ در ماه مه سال 2018 به وعده خود عمل کرد. سایر اعضای گروه 1+5 (که اکنون بدون آمریکا به گروه 1+4 معروف شده اند) و همچنین ایران، به رغم فشارهای فزاینده تحریم های جدید و شدیدالحن آمریکا از جمله تحریم های ثانویه که مجازاتی علیه شرکای تجاری جمهوری اسلامی است، در برجام  ماندند. 

برجام اگرچه از خروج ایالات متحده جان سالم به در برد، اما به طور مداوم تضعیف شده و در نظر گرفتن چشم انداز بلند مدت برای آن بسیار دشوار است. «ای 3» متشکل از فرانسه، آلمان و بریتانیا در میانه درماندگی و اضطراب برای نجات این توافق وعده دادند که راه هایی برای محافظت از تجارت در برابر تحریم های تشدید شده آمریکا بیابند و برخی از مزایای اقتصادی در توافق را برای ایران فراهم کنند. آنها برای این منظور در سال 2019 آنها یک ابزار هدف خاص موسوم به ابزار پشتیبانی از مبادلات تجاری (اینستکس) راه اندازی کردند. با این حال، اینستکس هنوز میوه نداده است. ایران در مقابل یک سری قدم ها در تقویت برنامه هسته ای خود برداشته که در عین قابل بازگشت و قابل اندازه گیری بودن، نقض تعهدات برجامی به شمار می روند.

دولت ترامپ به نوبه خود درباره اهدافش واضح سخن نگفته است. آمریکا ظاهرا قصد داشته از طریق «اعمال فشار حداکثری» متشکل از تحریم ها و دیگر تدابیر یا ایران را به ورود به یک توافق دشوارتر و جدی تر هسته ای وا دارد، یا آنچه از توافق کنونی باقی مانده را به کلی نابود کند تا بتواند قدرت های جهانی را علیه ایران و احتمالا برنامه هسته ای آن متحد کند. کاخ سفید که در تحقق هدف اول به مشکل برخورده و پیشرفتی نداشته، اکنون به دنبال تحقق هدف دوم است.

جدیدترین تلاش ها در این زمینه در اوایل ماه اوت و زمانی صورت گرفت که شورای امنیت سازمان ملل مساله تحریم های تسلیحاتی تحمیل شده علیه ایران از سال 2007 مورد بررسی قرار داد. طبق آخرین رای شورای امنیت، این تحریم ها باید در زمان انقضا در 18 اکتبر 2020 برچیده شوند. تلاش های ایالات متحده برای تمدید این تحریم ها از طریق ارائه پیش نویس یک قطعنامه جدید در شورای امنیت با شکست مواجه شد. اکنون، آمریکا تصمیم گرفته مکانیزمی را به جریان اندازد که امکان «بازگرداندن» همه تحریم های سازمان ملل مربوط به دوران پیش از برجام را به طور یکجانبه برای طرفین توافق فراهم می آورد و از این رو، در صورت موفقیت، تضمینی برای نابودی برجام خواهد بود. بازگشت تحریم های سازمان ملل علاوه بر نابودکردن غروب محدودیت های تسلیحاتی، دیگر تدابیر از جمله ممنوعیت های اعمال شده علیه ایران در رابطه با «موشک های بالستیک قادر به حمل کلاهک های هسته ای» که در قطعنامه 2231 نیز بر آنها تاکید شده را بی اساس می سازد. تدابیر شورای امنیت علیه برنامه غنی سازی اورانیوم و بررسی های بین المللی فعالیت های حمل و نقل و بانکی ایران هم از سر گرفته خواهند شد. به علاوه، ایران بار دیگر تحت فصل هفتم منشور سازمان ملل به عنوان به عنوان تهدیدی برای امنیت بین الملل طبقه بندی خواهد شد؛ شاخصه ای که ایران از آن متنفر است. (این مطلب ادامه دارد.)

منبع: گروه بین المللی بحران / مترجم: طلا تسلیمی