پومپئو رو سیاه شد

نویسنده: مارک فیتزپاتریک

دیپلماسی ایرانی: دولت ترامپ پس از شکست تحقیر آمیز خود در پیشبرد تحریم تسلیحاتی شورای امنیت ایالات متحده علیه ایران تهدید کرده با اجرای مکانیزم ماشه و بازگرداندن تحریم های سال های پیش از 2016، یک ضربه محکم تر به ایران وارد آورد. ایالات متحده در تلاش خود برای تمدید تحریم تسلیحات متعارف علیه ایران تنها یک رای غیر از خودش به دست آورد. ظاهرا جمهوری دومینیکن سعی داشته میزبان مودبی برای مایک پومپئو، وزیر امور خارجه، به نظر بیاید. تقریبا همه دیگر اعضای شورای امنیت از جمله متحدان غربی ایالات متحده رای ممتنع و چین و روسیه رای منفی دادند.

این در حالی بود که ایالات متحده آشکارا قطعنامه اولیه پیشنهادی خود را تلطیف کرد تا شاید رای آورد. اما هر گونه تمدید تحریم تسلیحاتی برای ایران خط قرمز به شمار می رود. لغو تحریم تسلیحاتی یکی از معدود پاداش هایی است که ایران را به رغم همه تحریک ها از سوی آمریکا، به ماندن در توافق هسته ای ترغیب کرده است. هر گونه تمدید این تحریم ها اساسا دلیل کافی برای ایران برای ترک برجام به حساب می آید. البته ترامپ خود به دنبال نابودی برجام بود؛ این وعده انتخاباتی ترامپ در سال 2016 بود که می خواست تا پیش از انتخابات سال 2020 آن را تحقق بخشد. اما برجام به رغم عقب نشینی های ایران از تعهداتش دوام آورده و ایران در صورت بازگشت آمریکا به توافق، تمایل به بازگشت به تعهداتش را اعلام کرده است.

اگرچه پومپئو از دیگر اعضای شورای امنیت به دلیل رای ندادن به قطعنامه انتقاد کرد، اما احتمالا اهمیت زیادی به این شکست نمی دهد. به نمایش گذاشتن تصویری از آمریکا به عنوان تنها کشوری که در برابر «ایران شرور» ایستادگی می کند، از نظر سیاسی کاملا با پایگاه انزوا طلبانه پمپئو همخوانی دارد؛ ظاهرا پومپئو امیدوار است ریاست جمهوری را از ترامپ به ارث ببرد! مساله جالب تر این است که دولت فکر می کند نه تنها می تواند تحریم تسلیحاتی را تمدید کند، که به دنبال اجرای مکانیزم ماشه و بازگرداندن تحریم های پیش از برجام است. ظاهرا شکست در تصویب قطعنامه تحریم تسلیحاتی را یک شکست ضروری در برابر پاداشی بزرگ تر می پندارد.

با این حال، اکثریت قریب به اتفاق شورای امنیت که با تمدید تحریم تسلیحاتی مخالفت کردند، با مکانیزم ماشه نیز مخالف هستند. مفاد قطعنامه 2231 شورای امنیت ایالات متحده که تکمیل کننده برجام به شمار می رود، هر یک از طرف های برجام را قادر می سازد در صورت «عدم اجرای قابل توجه تعهدات» توسط طرف مقابل، از بازگشت تحریم ها استفاده کند؛ نظر جهانی این است که آمریکا در سال 2018 با خروج از توافق این حق را از دست داده. روندی که آمریکا اکنون مد نظر دارد این است که کلی کرافت، سفیر آن در سازمان ملل، شورای امنیت را از عدم تعهد ایران به برجام مطلع می سازد تا دوره 30 روزه مشخص شده در قطعنامه آغاز شود و در پایان آن تحریم ها باز می گردند مگر اینکه شورای امنیت قطعنامه جدیدی برای ادامه خاتمه تحریم های سازمان ملل تصویب کند که البته ایالات متحده آن را وتو خواهد کرد. اعضای دیگر سعی خواهند کرد از طریق تاکتیک های مختلف مانع از حرکت ایالات متحده در این مسیر شوند. اولین تاکتیک این است که اندونزی که ریاست دوره ای شورای امنیت را در ماه اوت بر عهده دارد، اعلام کند که تلاش ایالات متحده یک روند معتبر نیست.

با این حال، انتظار می رود که ایالات متحده مصمم به این روند ادامه دهد. آنگاه، اعضا تلاش خواهند کرد مانع از تصویب دستورالعمل جلسه ای شوند که ایالات متحده می خواهد در آن مساله ایران را مطرح کند. با توجه به مخالفت گسترده با برنامه ایالات متحده، احتمال اینکه بتواند 9 رای لازم، اکثریت واجد شرایط، برای اتخاذ دستورکار را به دست آورد، اندک است. جلسه برگزار نمی شود و دوره 30 روزه آغاز نخواهد شد. هر مرتبه که آمریکا بخواهد مساله ایران را در دستورکار شورای امنیت پیشنهاد دهد، این روند تکرار خواهد شد.

صرف نظر از آنچه دیگران فکر می کنند، ایالات متحده بی شک به طور یکجانبه ادعا خواهد کرد که تحریم های ایالات متحده قابل بازگشت هستند. ریچارد گوان، مدیر شورای امنیت در گروه بین المللی بحران، وضعیت را «شورای امنیت در سرزمین عجایب» خوانده است. ادعای ایالات متحده درباره بازگشت تحریم ها علیه ایران هیچ تاثیر عملی نخواهد داشت اگر هیچ کشوری تمایلی به اجرای آن نداشته باشد. ایران همچنان تا جایی که بتواند به تجارت بین المللی خود ادامه خواهد داد.

ایالات متحد می توانست به جای اصرار بر پیشبرد قطعنامه ای که آشکار بود ناکام می ماند، امکان خرید تسلیحات توسط ایران را از طریق ورود به معاملات مستقیم با تامین کنندگان بالقوه برای این کشور، محدود کند و به هدف خود دست یابد. اما متوقف کردن فروش تسلیحات به ایران هدف اصلی آمریکا نبوده و نیست؛ بلکه هدف بازگرداندن همه تحریم های پیشین اعمال شده علیه ایران و نابودی برجام به طوری است که یک دولت پسا-ترامپ نتواند آن را احیا کند.

این که تلاش های آمریکا درباره مکانیزم ماشه به هدف مدنظر آن برای نابودی برجام برسد یا خیر، بستگی به پاسخ ایران دارد. دولت روحانی که تهدید کرده در صورت بازگشت تحریم های سازمان ملل از برجام خواهد شد، در این زمینه تحت فشارهای داخلی قرار دارد. در حال حاضر، منطقی ترین گزینه این است که دیگر اعضای شورای امنیت با آمریکا همراه نشوند و به این صورت، برجام را تا چند ماه دیگر زنده نگه دارند.

منبع: ریسپانسیبل استیت کرفت / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34