ایران و ترکیه پایه های اصلی قدرت در منطقه

دیپلماسی ایرانی: امسال برای نهمین سال متوالی است که دیپلماسی ایرانی یادداشت های سرکیس نعوم را منتشر می کند. این یادداشت ها بعد از سفر وی به امریکا و دیدارش با مقامات فعلی و سابق امریکایی به طور مرتب در روزنامه النهار منتشر شده است. به دلیل تغییراتی که در روزنامه النهار ایجاد شده نتوانستیم به همه این یادداشت ها دسترسی داشته باشیم اما آن دسته از یادداشت هایی که امکان دسترسی به آنها وجود داشته و از اهمیت و جذابیت بالایی برخوردار بوده است را تهیه و منتشر می کنیم. در این جا دوازدهمین بخش از این یادداشت ها را می خوانید:

در ادامه دیدارم با یکی از افراد فعال در داخل دولت امریکا که در فرایند صلح خاورمیانه از ابتدای آن از قبل از سه دهه پیش تا کنون مشارکت داشته و اکنون به یک پژوهشگر مهم در یکی از مراکز مطالعاتی واقع گرا در واشنگتن تبدیل شده است، از من پرسید: «نظرت درباره ترکیه چیست؟»

جواب دادم: «ترکیه یکی از سه کشور غیر عربی است که بر آینده منطقه «حکمرانی» می کند، در کنار ترکیه دو قدرت دیگر اسرائیل (به همراه غرب و امریکا و اروپا) و ایران هستند. ترکیه سنی است و ایران شیعی است. این شرایط برای ترکیه زمانی فراهم شد که امریکا به خصوص در دوره باراک اوباما، رئیس جمهوری سابق به ترکیه در خاورمیانه مسلمان نقش مهمی داد، به دلیل این که حکومت سکولار دارد و حزب عدالت و توسعه به عنوان یک جریان میانه رو سالهاست بر این کشور حکومت می کند. اما اتفاقاتی که بعدا در این کشور افتاد، مثل تمایلش به اسلام گرایی افراطی در داخل، مثل رویکردش در منطقه و جهان، همچنین «جاه طلبی های سلطان شدنش» و همکاری با روسیه و تهدید امریکا به خرید سامانه های اس – 400 سبب شد تا امریکا از ترکیه احساس نگرانی کند. شاید به همین دلیل است که امریکا به این سمت رفته که نیازهای ترکیه را رفع کند تا در برابر روسیه جدید سد مانعی باشد که به رغم فروپاشی خطر اتحاد شوروی همچنان در این منطقه جاه طلبی دارد.»

در ادامه گفتم: «به نظر می آید که شاید پیمان آتلانتیک شمالی دیگر برای ترکیه مهم نباشد، علاوه بر آن اروپا نمی خواهد که ترکیه به یک کشور اسلامی – سلطانی عیان تبدیل شود. با همه اینها به نظر من ترکیه همچنان کشور مهمی باقی خواهد ماند. اما موقعیتش در آن سه گانه غیرعربی مورد انتظار که بر منطقه حکمرانی کند و به آن اشاره کردم هنوز صد در صد تضمین نشده است. البته این به آن معنا نیست که عربستان سنی مذهب عربی شایستگی دارد که جای آن را در این سه گانه بگیرد. این صحیح است که حرمین شریفین مکه و مدینه در خاک عربستان واقع شده اند و نفت و گاز دارد. اما آیا اینها برای این که یکی از قطب های منطقه شود کفایت می کند؟ در حالی که عربستان همچنان به کسی نیاز دارد که از آن حمایت کند، بر عکس ایران با وجود مشکلاتی که دارد و ترکیه و اسرائیل. امریکا کشوری است که از عربستان حمایت می کند و استفاده اش را هم از آن می برد.»

نظر داد: «اما ترامپ به حفظ پیمانش با عربستان اصرار دارد و قانع شده که پیمانشان استراتژیک است.»

جواب دادم: «آیا تو باور می کنی؟ این صحیح است که ترامپ نژاد پرست نیست و استراتژی ندارد اما احمق هم نیست. چه کسی می خواهد عربستان هم پیمانش باشد و صاحب جایگاه منطقه ای مهمی باشد، یا به عبارت دیگر چه کسی به چنین جایگاهی برای عربستان قانع است. ترامپ خودش عملا گفته است که از تو حمایت می کنیم که اگر ما نباشیم دو هفته دوام نمی آوری، برای این کار از تو پول می خواهیم. برای ترامپ نفت و گاز عربستان کافی نیست. ترامپ می داند که عربستان همیشه به حمایت مستقیم از خارج برای مدت طولانی نیاز خواهد داشت.»

سپس گفتم: «البته به عبارتی امریکا به سه گانه ای نیاز دارد که اعضای آن به تنهایی یا به کمک هم بتوانند از خودشان و از منطقه دفاع کنند. به هر حال، منظورم این نیست که هیچ امیدی به عربستان یا از آن نیست. اگر موفق شد به چشم انداز 2030 برسد و صاحب این چشم انداز، ولیعهد عربستان، محمد بن سلمان بتواند به طور جدی آن را پیاده کند و مقاومت از خود نشاد دهد، در آن صورت عربستان شاهد تغییری خواهد بود که چه بسا به مرور به «کشوری» تبدیل شود که بتواند از خودش پشتیبانی کند و در حمایت از منطقه شریک شود.»

پرسید: چه کسی می تواند جای ترکیه را در این سه گانه ای که گفتی بگیرد؟

جواب دادم: «بعضی ها در منطقه و خارج از آن معتقدند که مصر شایستگی دارد که دوباره این نقش را به عنوان بزرگترین کشور عربی ایفا کند، برای این که کشور عمیق و کهنی است و ارتش بزرگی دارد، و اهالی مصر با وجود بعضی اختلافات داخلی طایفه ای بین خودشان به کشورشان ایمان دارند. اما این نیاز به زمان دارد. و مصر فعلی از ایفای چنین نقشی ناتوان است.» 

ادامه دارد...