اگر طالب صلح هستی برای جنگ هسته ای آماده باش

نویسنده: شهره پولاب، کارشناس مسائل بین الملل

دیپلماسی ایرانی: دونالد ترامپ در بیستم اکتبر 2018 اعلام کرد که از پیمان منع موشک‌های هسته‌ای میان‌برد، INF بدلیل زیرپا گذاشتن این پیمان از سوی روسیه خارج خواهد شد. این پیمان در هشتم دسامبر سال 1987 میان رونالد ریگان و میخائیل گورباچف با هدف توقف مسابقه تسلیحاتی، حذف آزمایش‌های مربوط به موشک‌های کوتاه ‌برد و میان‌برد بین آمریکا و اتحاد شوروی سابق امضا شده بود. 

خروج ایالات متحده از پیمان آی.ان.اف با توجه به دکترین هسته ای جدید این کشورهمراه با استقرار تسلیحات هسته ای کوچکتر و کم توان تر به منظورافزایش احتمال استفاده از آنها در مقابله با دشمنان آمریکا به خصوص روسیه عنوان شده است. 

به نظر می رسد خروج از این پیمان که ایالات متحده آمریکا و روسیه را از تملک، تولید یا پرتاب آزمایشی موشک‌های کروز با برد بین ۳۰۰۰ تا ۳۴۰۰ مایل منع می‌کند، می تواند عرصه جدید رویارویی میان دو قدرت بزرگ هسته ای را فراهم کند. البریج کلبی "Elbridge A. Colby " از نویسندگان استراتژی دفاع ملی پنتاگون می گوید با پایان یافتن جنگ علیه تروریسم قدرتهای بزرگ بار دیگر با یکدیگر رقابت خواهند کرد و شعار این است: اگر طالب صلح هستی خودت را برای جنگ هسته ای آماده کن.

این شعار برگرفته از ضرب المثلی قدیمی و برآمده از زمینه فکری افلاطون و همچنین "فلاویوس رناتوس"، وقایع نگار ارتش روم در سال چهارصد میلادی بوده و به معنای این است که کسی که آرزوی صلح دارد جنگ را آماده می کند. این جمله شعار رسمی چندین کارخانه اسلحه سازی و سازمان های نظامی در جهان نیز بوده است. 

در دکترین جدید دفاعی امریکا آمده که واشنگتن همواره در تلاش برای حفظ روابط حسنه با روسیه بوده است. اما از آنجایی که روسیه امریکا و ناتو را دشمن اصلی خود پنداشته و بر بلندپروازی های ژئوپلیتیکی در اوراسیا متمرکز شده، بازدارندگی های موثر در مقابل حملات هسته ای و غیر هسته ای روسیه ضروری است. لازم به ذکر است که جایگاه دوم در تهدیدات فزاینده برای امریکا کشور چین عنوان شده و سپس کره شمالی و ایران در رده های بعدی قرار می گیرند. خروج از این پیمان نگرانی‌های عمیقی در حوزه صلح و امنیت بین‌المللی ایجاد کرده است.

چین به عنوان تامین کننده بزرگ سلاح و نگرانی از موجودی عظیم موشکی و نظامیگری پکن در دریای چین جنوبی یکی از تمایلات اصلی ترامپ برای ترک این پیمان است. زیرا بیش از دوهزار موشک بالستیک پکن می تواند تهدیدی جدی برای تایوان، ژاپن و نیروهای نظامی امریکا در منطقه باشد و ترامپ با ترک این پیمان آزاد خواهد بود تا تسلیحات خود را در منطقه اقیانوس آرام توسعه بخشد. این درحالی است که تلاش های ایالات متحده برای افزایش حضور در منطقه از نصب یک سیستم ضد موشک در کره جنوبی تا آزادی عملیات ناوبری در نزدیکی تایوان با انتقاد شدید از پکن مواجه شده است. لغواین معاهده نه تنها پتانسیل تهدید امنیت از سوی چین و کره شمالی در برابر ایالات متحده و متحدانش را متاثر می سازد بلکه هرگونه واکنش چین می تواند به هند و پاکستان نیز سرایت کند. هند به تازگی پنج میلیارد دلار تکنولوژی موشکی از مسکو خریداری کرده است. 

خروج از پیمان منع موشک‌های هسته‌ای میان‌برد در صورت آغاز گسترش موشک های بیشتر از سوی امریکا و روسیه می تواند سناریویی خطرناک برای اتحادیه اروپا با توجه به نزدیکی جغرافیایی آن به روسیه باشد. زیرا در شرایط لغو محدودیت های حاصل از لغو پیمان آی. ان. اف احتمال تشدید مسابقه تسلیحاتی بین روسیه و آمریکا بیشتر شده و طراحان سلاح های روسی و آمریکایی برای ساخت سلاح های هسته ای جدید دست بکار خواهند شد و روسیه می تواند نسل بعدی سلاح های هسته ای کوتاه و یا میان برد را در مرزهای غربی خود استقرار دهد. اگر ایالات متحده هم در پاسخ و در دفاع از کشورهای ناتو سلاح های هسته ای را به سوی مرزهای شرقی خود استقرار دهد اروپا تبدیل به ضربه گیر بزرگترین بازی نظامی جهان در دهه های آینده خواهد شد.

بنابراین کشورهای اروپایی بیش از پیش در هراس از تصمیمات ناگهانی ترامپ هستند. چنانچه ترامپ برای ملاقات با رهبر کره شمالی رزمایش با کره جنوبی را تعلیق کرده بود. کشورهای اروپایی عضو ناتو که با توجه به کهنه و منسوخ خواندن ناتو از سوی ترامپ اعتماد کمی نسبت به پایبندی ترامپ به اهداف غایی ناتو داشته اند، در شرایط کنونی با توجه به کاهش نیروهای آمریکایی در اروپا، کاهش بودجه فرماندهی نیروهای آمریکا در اروپا و لغو رزمایش‌های مشترک با کشورهای شرق ناتو و هم‌مرز با روسیه، نگران از دادن امتیاز به روسیه از سوی ترامپ هستند.

میخائیل گورباچف، آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی با متهم کردن ترامپ به نابودی نظام توافقنامه های بین المللی متضمن صلح و امنیت جهانی افزایش خطر در نتیجه مسابقه تسلیحاتی، تنش های بین المللی و خصومت و بی اعتمادی جهانی را هشدار داده است.  

آخرین مانورهای نظامی امریکا و روسیه که از دید تحلیلگران پس از پایان جنگ سرد بی نظیر بوده و آن را تمرینی برای یک جنگ بزرگ دانستند، نمایشی از میزان قدرت برای رویارویی و هماوردی در مقابل حریف بوده است. 

ترایدنت جانکچر Trident Juncture نام رزمایش بزرگ ناتو است که در 25 اکتبر آغاز شده و هدف را مقابله با حمله فرضی روسیه به نروژ اعلام کرده بود. همه ۲۹ عضو ناتو به علاوه فنلاند و سوئد در این رزمایش حضور داشته و از 50 هزار نیروی نظامی، 65 ناو جنگی، 250 هواپیما و 10 هزار تانک و خودروهای زرهی برخوردار بوده است. نگرانی نروژ از اشغال کریمه توسط روسیه در سال 2014 با افزایش تعداد تمرینات دریایی دارای بار افزایش تنش میان نروژ و روسیه بوده و جغرافیای این مانور نظامی در نزدیکی مرزهای روسیه خشم مسکو را برانگیخته و سرگئی شویگو وزیر دفاع روسیه از آن با عنوان مانور تهاجمی یاد کرده است. 

نکته بارز این که ژئوپلیتیک مانورهای نظامی ناتو و متحدان عمدتا در محدوده اروپای شرقی و به ویژه در نزدیکی دریای بالتیک جنوبی بوده است. کشیده شدن دامنه تمرینات نظامی به سوی شمال غرب اروپا در جایی که روسیه در تلاش برای حفاظت از مرزهای شمال غربی اش است عاملی استراتژیک برای اثبات توانایی ناتو در دفاع از مرزهای شمالی است.

این در حالی است که در 11 سپتامبر 2018 روسیه با مشارکت چین مانور نظامی با عنوان ووستوک 2018 را در شرق سیبری با حضور 300000 نیروی نظامی با  بیش از 1000 هواپیما، 1100 تانک و بیش از 50 کشتی جنگی به نمایش گذاشت که از آن به عنوان بزرگترین تمرین نظامی در قلمرو روسیه حداقل از سال 1981 یاد شده است. مانور ووستوک نمایشی برای عیان کردن قدرت نظامی بالای زمینی، هوایی و دریایی روسیه بوده است. 
هشدار مسکو برای واکنش نشان دادن نسبت به افزایش فعالیت های نظامی ناتو در مرزهای غربی روسیه و به اقدام واشنگتن برای استقرار موشک های هسته ای جدید آمریکا در اروپا پیام آشکاری برای آمادگی جهت تقابل با امریکا و ناتو بوده است. سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه خروج یک جانبه ایالات متحده از این پیمان را بسیار خطرناک و منجر به تلافی نظامی تلقی کرده است. 

ترامپ تلاش دارد اثبات کند که هدف وی از بین بردن محدودیت ها و حاکمیت بی حد و حصر ایالات متحده در جهان است و خروج از توافقنامه کنترل تسلیحاتی و منع گسترش موشک های هسته ای در راستای اهداف خروج از پیمان آب و هوایی پاریس، پیگیری هسته ای با کره شمالی، لغو قراردادهای تجاری مانند پیمان تجاری شراکت فرا آتلانتیک "Trans-Pacific Partnership (TPP) " و خروج از برجام قرار می گیرد. ترامپ برای به دست آوردن امضای روسیه و چین در یک معامله بهتر جدید در اجتناب از یک مسابقه تسلیحاتی خطرناک راه سختی در پیش دارد.

آنچه مسلم می نماید آن است که با خروج ایالات متحده امریکا از پیمان منع موشک های هسته ای می بایست انتظار آغاز دوران جدیدی را داشت که رقابت های تسلیحاتی بخشی از محاسبات استراتژیک میان قدرت های بزرگ بوده که می تواند با احتمال افزایش تنش های استراتژیک تا رسیدن به تعادلی پایدار ادامه داشته باشد.