ایران در زمره مختل کنندگان بالقوه بازار نفت

نویسنده: نیک باتلر

دیپلماسی ایرانی: تا همین اواخر به نظر می رسید که نظام ایران کاملا تثبیت شده است و توانایی جان سالم به در بردن از هر گونه تحریم های جدید اعمالی از سوی ایالات متحده را دارد. احتمال کاهش صادرات نفت و درآمد حاصل از آن وجود داشت، اما جمهوری اسلامی را دچار آسیب جدی نمی کرد.

اما باتوجه به اینکه دست کم دو شرکت بزرگ نفتی ایران را در فهرست تحت نظر قرار داده اند، به نظر می رسد که شرایط تغییر کرده است. در مورد ایران دو مساله مهم است: اولی تاثیر درگیری ها و آشفتگی های اجتماعی بر تولیدات نفت است و دومی این است که ایران یکی از معدود کشورهای جهان است که صنعت نفت از وجود منابع گسترده نفت و گاز که با هزینه اندک قابل اکتشاف و استخراج است، اطمینان دارد. ایران به طور رسمی 150 میلیار بشکه منابع نفتی تایید شده و حدود 360 تریلیون متر مکعب گاز طبیعی دارد. اما هنوز مناطق زیادی برای اکتشاف هست و حجم منابع تجدیدشدنی می تواند بسیار بیشتر از این ارقام باشد.

حدود 40 سال پیش در آستانه انقلاب اسلامی، ایران بستر اعتصاب ها و تظاهرات خیابانی با ضرب آهنگی 40 روزه و در یادبود کشته شدگان تظاهرات قبلی بود. اما در آن زمان تحلیل گران در لندن هرگز پیش بینی نمی کردند که شاه سقوط کند و یک روحانی که در خارج از ایران کمتر شناخته شده بود (آیت الله روح الله خمینی ره)، رهبری ایران را بر عهده بگیرد.

تاریخ به ندرت تکرار یکسان اتفاقات است، اما همه افرادی که اخیرا به تهران سفر کرده اند این مساله را تایید می کنند که استانداردهای سرسختانه مذهبی اعمال شده از سوی انقلاب اسلامی به حداقل رسیده است. دولت در اقدامی کاملا خردمندانه، چشم خود را به روی بیشتر موارد نقض این استانداردها می بندد، اما نمی تواند به عملکرد ضعیف اقتصاد واکنشی نشان ندهد. نرخ تورم رسمی اکنون 22 درصد است، اما در حقیقت این رقم بایستی خیلی خیلی بالاتر باشد. گفته می شود نرخ رسمی بیکاری هم بسیار بالاتر از 35 درصد اعلام شده است و این نرخ در میان جوانان بالاتر می رود. ارزش ریال در یک سال گذشته نصف شده و سرمایه گذاری های خارجی هم در ایران در حال کاهش هستند. شرکت های خارجی شاید با اعمال قدرت آمریکا در اعمال تحریم ها مخالف باشند، اما در نهایت وکلایشان به آنها اجازه نادیده گرفتن مخاطرات را نمی دهند.

در بخش نفتی، رشدی که در تولیدات از زمان امضای توافق هسته ای مشاهده می شد، متوقف شده است. تولیدات نفتی که به تدریج در حال افزایش بود، در ماه های اخیر به 3.8 میلیون بشکه در روز کاهش داشته است. اعمال تحریم های مضاعف علیه ایران می تواند صادرات ایران را حداکثر به میزان یک میلیون بشکه در  روز کاهش دهد که این بیش از یک سوم حجم صادرات کنونی ایران است؛ اگرچه کل این پیش بینی به چگونگی واکنش خریداران آسیایی به تحریم های آمریکا بستگی دارد. از آنجایی که صادرات نفت بیش از نیمی از درآمد صادراتی ایران را تشکیل می دهد، خسارت بسیار شدید است و شاید حتی بتواند دولت تضعیف شده از نظر اقتصادی را به مذاکره مجدد وادارد.

سوال این است که آیا دولت ترامپ به دنبال یک سری واژگان جدید در رابطه با توسعه قدرت هسته ای ایران است یا هدف تغییر نظام را دنبال می کند. اولی محتمل به نظر می رسد، اما دومی به حقیقت نزدیک تر است و می تواند به جنگی آشکار با ایران منجر شود. هر دوی این موارد به نوسان در بازار نفت می انجامند. کاهش تولیدات نفتی می تواند با فشار ناگهانی بر عربستان سعودی برای افزایش تولیداتش در جهت جبران کسری بازار همراه باشد. اگرچه با توجه به تاریخ، چنین دوره ای از بی ثباتی شدید کوتاه مدت خواهد بود، چرا که منافع ملی ایران حکم می کند تا جایی که می تواند نفت بفروشد. چهل سال پیش انقلاب اسلامی در ایران به افزایش شدید قیمت نفت منجر شد، اما این افزایش قیمت کمتر از دو سال طول کشید و با بازگشت تولیدات ایران به سطح طبیعی، قیمت ها به شدت سقوط کرد.

اکنون به نظر می رسد که چشم انداز بی ثباتی در ایران هنوز به طور کامل بر قیمت نفت تاثیر نگذاشته است. اما اگر شرایط وخیم تر شود، هیچ شکی نیست که پیش بینی ها به افزایش بیشتر قیمت نفت می انجامد. اما سرمایه گذاران بایستی نگاه بلند مدت به مساله داشته باشند. همانند همیشه، نوسانات و گمانه زنی ها برای مدتی طولانی در یک مسیر پیش نمی روند.

منبع: فایننشال تایمز / مترجم: طلا تسلیمی