سیاست روسیه مغایر است با آنچه ایران فکر می کند

نویسنده: گوورگ میرزاییان

دیپلماسی ایرانی: ایران در خصوص این موضوع که بیانیه مربوط به چند جزیره در خلیج فارس که توسط نمایندگان روسیه و تعدادی از کشورهای عربی امضا شده است، نارضایتی نشان می دهد. قبل از عملیات ویژه روسیه در اوکراین، مسکو و تهران شرکای مهمی بودند (به ویژه، آنها یک کمپین ضد تروریستی را با هم در سوریه انجام دادند) و اکنون، آنها متحد تلقی می شوند و فعالانه روی امنیت یکدیگر سرمایه گذاری می کنند.

در زمینه ای از این روابط دوجانبه سودمند، در 10 ژوئیه، یک حادثه دیپلماتیک میان مسکو و تهران رخ داد. سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه که با همکاران خود در شورای همکاری کشورهای عربی خلیج فارس در ششمین دور مذاکرات شرکت کرد، بیانیه مشترکی را با آنها امضا کرد. در آن بیانیه بند زیر آمده بود: وزیران بر حمایت خود از همه تلاش های صلح آمیز، از جمله ابتکار و تلاش امارات متحده عربی برای دستیابی به راه حل مسالمت آمیز برای اختلاف مربوط به جزایر سه گانه تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی، از طریق مذاکرات دو جانبه یا از طریق مراجعه به دیوان بین المللی دادگستری مطابق با حقوق بین الملل و اصل منشور بین المللی و حل و فصل این منشور بین المللی، تاکید کردند.

تهران عصبانی شد. واقعیت این است که ایران (که جزایر را تحت کنترل دارد) ماهیت مورد مناقشه این سرزمین ها را به رسمیت نمی شناسد. از این رو، الکسی ددوف، سفیر روسیه در تهران به وزارت امور خارجه ایران احضار شد و در آنجا، به وی گفته شد که این جزایر «برای همیشه متعلق به ایران است» و همچنین، از روسیه «تغییر موضع خود در این زمینه» را خواستار شد.

منطق طرف ایرانی بر سه پایه استوار است. اول، یک عامل عاطفی پیش پا افتاده وجود دارد. بر خلاف مسکو که امتناع غرب از به رسمیت شناختن سرزمین های جدید خود را امری مسلم می داند و توجه چندانی به آن نمی کند، برای تهران که قرن ها توسط قدرت های خارجی تحقیر شده، موضوع، احترام و به رسمیت شناختن جایگاه خود به عنوان یک قدرت بزرگ منطقه ای است. بنابراین، ایران حتی نسبت به لفاظی هایی که حاکمیت ارضی آن را زیر سوال می برد بسیار حساس است.

ثانیاً این جزایر اهمیت نظامی و سیاسی زیادی دارند. آنها دقیقاً در ورودی تنگه هرمز و در امتداد مهمترین مسیرهای تجاری برای کل جهان قرار دارند. اگر تأسیسات زیر بنایی نظامی روی آنها ساخته شود، مالک این جزایر می تواند، تمام کشتیرانی در خلیج فارس را مسدود کند. بنابراین، هرگونه چالش برای کنترل بر آنها در تهران بسیار دردناک تلقی می شود.

سوم، تهران با تشدید مناقشه در تلاش است، مسکو را وادار کند تا سیاست خود را در منطقه تعدیل کند. واقعیت این است که روسیه یک مدل بسیار مؤثر و سودمند برای ارتباط با قدرت های محلی در خاورمیانه ساخته است: دوستی با همه و نه علیه کسی. به لطف این سیاست عدم مداخله، روسیه از درگیری های متعدد منطقه ای کنار گذاشته شد و همچنین توانست روابط خود را با تمام قدرت های منطقه ای توسعه دهد. تهران این رویکرد را چندان دوست ندارد. با وجود روند کنونی آشتی این کشور با کشورهای عربی، ایرانی ها دوست دارند، مسکو در همه امور کاملاً در کنارشان باشد. بنابراین، این احتمال وجود دارد که ایرانی ها در تلاش هستند تا روسیه را وادار به کنار گذاشتن گفت وگوی گسترده کنونی با کشورهای منطقه به نفع ایران کنند. اما، در این صورت، شرکای عرب روسیه می توانند، این حساب نمایشی را فقط یک بانک طرفدار ایران در نظر بگیرند و ساخت یک رویکرد چند بردار که مسکو سال هاست ایجاد کرده است، می تواند به خطر بیفتد. این می تواند، مسکو را از آزادی مانور در منطقه سلب کند. 

به رغم تلاش های ایران برای وادار کردن روسیه به انتخاب استراتژیک به نفع خود، مسکو باید به هر طریقی به سیاست چند جانبه خود ادامه دهد. روابط خوب خود را با کشورهای عربی، ایران، ترکیه و اسرائیل (تا حد امکان) حفظ کند.

منبع: وزگلیاد (روسیه) / تحریریه دیپلماسی ایرانی