هنوز رویکرد مذاکرات روشن نیست

نویسنده: پرستو بهرامی راد، روزنامه‌نگار

دیپلماسی ایرانی: پس از کش و قوس های فراوان 29 نوامبر دور جدید مذاکرات در گراند هتل وین بار دیگر آغاز می شود. این دور تیم جدیدی از ایران خواهد رفت که حواشی بسیاری تا امروز داشته است. علی باقری کنی، مذاکره کننده ارشد تیم ایرانی از به کار بردن نام برجام تعمداً پرهیز می کند. از طرف دیگر مذاکرات 8 آذر را راهی برای احیای برجام نمی داند و فقط از لغو تحریم ها سخن می گوید. کلی گویی ها و عدم ارائه برنامه مشخص از سوی تیم مذاکره کننده جدید ایرانی، ارسال های سیگنال های مبهم را باعث شده و پیش بینی مذاکرات وین را دشوار کرده است. 

کلی گویی ها و بازی با کلمات تیم مذاکره کننده ایرانی را در دو وجه می توان مورد بررسی قرار داد. یک وجه این است که دولت ابراهیم رئیسی هنوز نتوانسته به اجماع مورد نظر در خصوص پرونده برجام برسد و سعی دارد با لفاظی روند را کش دهد تا ببیند پای میز مذاکره چه اتفاقی رخ می دهد. وجه دیگر ماجرا این است که تیم مذاکره کننده ایرانی به دنبال برند‌‌‌‌‌سازی جدید برای خودش است و سعی دارد به نتیجه رساندن مذاکرات را با نامی جدید برند خود بکند. در حقیقت ردپای دولت حسن روحانی را در پرونده برجام و مذاکرات وین پاکسازی کند. 

هنوز کسی نمی داند رویکرد این تیم در پشت میز مذاکرات چگونه خواهد بود و پرونده برجام به چه سمتی حرکت می کند. با این حال ایران از سه شرط خود برای بازگشت آمریکا به برجام سخن گفته است که به نظر نمی رسد شروط قابل اجرایی از سوی آمریکایی ها باشد. با این حال مقامات ایرانی در هفته های اخیر شرط لغو تحریم ها را پر رنگ تر از دیگر شروط مطرح می کنند.

علی باقری در سفر خود به سه کشور اروپایی در هفته های اخیر بارها از لغو تحریم ها صحبت کرده است. او در مصاحبه با کریستین امان‌پور، مجری سی‌ان‌ان نیز گفته است: «موضوع اصلی در گفت‌وگوهای پیش رو موضوع رفع تحریم‌های غیرقانونی است که به خاطر خروج آمریکا از برجام و نقض تعهداتش علیه ملت ایران تحمیل شده است.» در حقیقت تیم ایرانی امید دارد که در مذاکرات وین به هدف خود که لغو یا تعلیق برخی تحریم هاست دست پیدا کند. 

آمریکایی ها از مذاکرات وین چه می خواهند؟

غربی ها از پیشرفت هسته ایران و افزایش غنی سازی اورانیوم ایران به شدت نگران هستند. بدون شک ایران از تعهدات برجامی خود فاصله بسیاری گرفته است، اما آمریکایی ها معتقد هستند که با مذاکرات وین می توانند پیشرفت هسته ای ایران را نیز از طریق آژانس انرژی اتمی کنترل کنند. بر همین اساس دولت جو بایدن مدعی است قصد دارد از طریق مذاکرات در شهر وین زمینه‌های لازم برای بازگشت کشورش به توافق هسته‌ای برجام را فراهم کند. در حقیقت دولت بایدن در شرایطی که سطح تنش هایش با چین افزایش یافته است و با مشکلات داخلی آمریکا سر پنجه نرم می کند، می خواهد پرونده ایران را به صورت دیپلماتیک حل کند. 

کامالا هریس، معاون رئیس جمهوری آمریکا درخصوص توافق هسته‌ای با ایران گفته است: «ما به دنبال بازگشت مجدد هستیم و منتظر مذاکرات هستیم و امیدواریم که این مذاکرات پرثمر باشند. در این راستا ما در کنار متحدان‌مان قرار داریم.» به نظر می رسد دولت بایدن نقشه راه مشخص تری برای پرونده برجام دارد و وارد بازی میانه ای با ایران شده است.

ثمره میز مذاکرات گراند هتل وین 

دوران تاریک اقتصاد ایران ادامه دارد. یکی از دلایل اصلی این شرایط نیز وجود تحریم ها و بلاتکلیف بودن پرونده برجام است. دولت رئیسی برای تحقق بخشیدن به شعارهای انتخاباتی خود که بیشتر شامل مسائل اقتصادی می شد، نیاز به حل مسئله برجام دارد. بدون شک تمام راه ها برای دولت رئیسی از میز مذاکرات وین می گذرد. آمریکا و غربی ها نیز به حل پرونده ایران نیاز دارند تا از پیشرفت هسته ای ایران جلوگیری کنند. اما سوال این است که میز مذاکرات چه نتیجه ای را رقم می زند؟

بدون شک دولت بایدن نمی تواند شروط ایران را رقم بزند، اعم از تعهد به عدم خروج از برجام یا لغو تمام تحریم ها. ایران نیز نمی تواند دانش ارتقا یافته هسته ای خود را از بین ببرد و به شرایط هسته ای 2015 بازگردد. بر همین اساس طرف های مذاکره کننده تنها راهی که دارند حل مسئله با بازی میانه است. یعنی یک توافق میان مدت یا کوتاه مدت و هر دو طرف باید به کمترین چیزی که باقی مانده بسنده کنند و پرونده برجام را وارد چندین توافق در بازه زمانی چند ساله بکنند. چنین توافقی باعث روند اعتمادسازی در روابط دو کشور نیز داشته باشد و همچنین در صورت خروج دوباره آمریکا از برجام ضرر این موضوع را کاهش داد. 

با تمام این شرایط باید دید 8 آذر روند مذاکرات در وین به چه صورتی پیش می رود و تیم جدید چه راهی را بر روی میز مذاکرات قرار می دهد.