سه چالش امنیتی - هسته ای بایدن در عرصه جهانی

نویسنده: سعید الشهابی

دیپلماسی ایرانی: رقابت هسته ای در جهان جو بایدن، رئیس جمهوری جدید ایالات متحده را به چالش می‌کشد. این در حالی است که نگاه ها به سیاست های احتمالی او در قبال این مسئله بسیار با اهمیت دوخته شده است. این چالش سه عنوان دارد: نخست مسئله توافق هسته ای با ایران. دوم: معاهده هسته ای با روسیه که ماه فوریه به پایان می‌رسد. سوم: معاهده منع گسترش سلاح هسته ای در جهان امضا شده در سال 1970 است.

بازگشت آمریکا به توافق هسته ای با ایران با توجه به موانع ایجاد شده از سوی دونالد ترامپ، رئیس جمهوری پیشین دشوار است. از جمله موانع که با تحریک طرف‌های خارجی واشنگتن آن را به وجود آورده؛ مذاکره دوباره درباره این توافق و نیز گسترش دامنه آن و اضافه شدن برنامه نظامی ایران است. این فشارها برای افزایش دامنه توافق از سوی اسرائیل، عربستان و امارات بوده است. آنها نگران برنامه موشکی ایران هستند. اسرائیل پس از جنگ سال 2006 و امارات و عربستان نیز در سه سال اخیر اهمیت این موشک ها را درک کردند؛ یعنی پس از استفاده یمنی ها از این موشک ها. این موشک ها برتری نظامی تعیین کننده متحدان آمریکا را از میان برد. خروج آمریکا از توافق هسته ای با هدف مذاکره دوباره برای تضعیف توانمندی های موشکی ایران و نظارت بین المللی بر صنایع نظامی این کشور صورت گرفت. ایران با اوامر آمریکا مخالف است و از واشنگتن می خواهد به توافق بازگردد و تحریم ها را لغو کند. اگر بایدن خواهان ازسرگیری روابط کشورش با جهان است؛ بنابراین باید این تحریم ها را کاهش و به توافق هسته ای بازگردد.

چالش بعدی ترامپ توافق هسته ای با روسیه است که با عنوان «استارت نو» شناخته می شود. توافقی که به کاهش ذخایر تسلیحات هسته ای دو طرف منجر شد. مذاکراتی برای تمدید آن در جریان است و در صورتی که تمدید نشود شرایط برای رقابت تسلیحاتی جدید مهیا خواهد شد.  بایدن مسکو را برای تمدید این توافق باخبر کرده است. مسکو از این مسئله استقبال کرده اما خواستار جزیئات بیشتر شده است. به ویژه این که آمریکا برای تمدید شروطی دارد.

چالش آخر معاهده منع گسترش امضا شده در مارس 1970 است. شمار کشورهای امضا کننده این توافق 190 کشور است. مسئله قابل توجه این است که هند، اسرائیل، کره شمالی و پاکستان یعنی کشورهایی که بعدا به کلاهک هسته ای دست پیدا کردند، این معاهده را امضا نکرده اند. به این ترتیب در طول پنجاه سال گذشته تسلیحات هسته ای در سطح وسیعی گسترش یافته است. این گسترش تسلیحات هسته ای عواملی به شرح زیر دارد:

- نخست: نبود اراده بین المللی تاثیرگذار برای جلوگیری از گسترش سلاح هسته ای.

- دوم: وجود تناقض یا به عبارتی دیگر نفاق که نقش شورای امنیت در این زمینه را کاهش داد.

- سوم: نبود اصلی ثابت که تحت تاثیر شرایط یا محاسبات خاصی قرار نداشته باشد و واقعا هدف از آن جلوگیری از منع گسترش باشد. همین مسئله به رژیم صهیونیستی اجازه دستیابی به سلاح هسته ای را داد و هیچ اقدامی علیه این رژیم انجام نشد، زمانی که پیوستن به آژانس بین المللی اتمی را نپذیرفت یا اجازه بازرسی بین المللی را از تاسیسات هسته ای خود صادر نکرد. به این ترتیب این سوال مطرح می شود که چرا برنامه هسته ای ایران هدف قرار گرفته است، در حالی که چشم ها به روی آزمایش های اتمی اسرائیل بسته شده است.

- چهارم: توانمندی های مالی کشورها نیز عامل موثری در چارچوب بندی سیاست های بین المللی است.

-پنجم: کاهش نقش سازمان های بین المللی مخالف تسلیحات هسته ای.

 برای مقابله با این چالش های پیش روی بایدن نقش و توانمندی های وزیر امور خارجه امریکا مهم تلقی می شود. جهان به امنیت، صلح واقعی و سیاست هایی در این راستا نیازمند است. بی تردید رهبری آنتونی بلینکن برای کاهش رقابت های تسلیحاتی و رهایی یافتن از تسلیحات کشتار جمعی ضروری است.

منبع: القدس العربی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11