پیوستن رئیس جمهوری منتخب آمریکا به برجام ساده نخواهد بود (بخش دوم و پایانی)

نویسندگان: دن دی لوس، کن دیلانیان، صفورا اسمیت و علی عروضی

دیپلماسی ایرانی: جو بایدن، رئیس جمهوری منتخب ایالات متحده، وعده داده در صورت تعهد ایران به توافق هسته ای، او نیز به این توافق خواهد پیوست، اما دو طرف برای رسیدن به این هدف باید در برابر زمان رقابت و از یک میدان مین سیاسی عبور کنند. 

برخی منتقدان توافق سال 2015 معتقدند که بایدن از تحریم های اعمال شده توسط دولت دونالد ترامپ استفاده و شرایطی بهتر برای ایالات متحده در بازگشت به برجام تعیین کند. دیوید آلبرایت، کارشناس برنامه هسته ای ایران در موسسه غیر دولتی علوم و امنیت بین المللی، گفت: «از دیدگاه من، پیوستن دوباره به توافق بدون امتیازات بیشتر احمقانه است. فارغ از هر فکری که درباره ترامپ می کنیم، و من شخصا از اینکه او توافق را ترک کرد خوشحال نبودم، باید گفت که او اهرم فشار قابل توجهی در برابر ایران ایجاد کرده و استفاده نکردن از آن دیوانگی به نظر می رسد. از این نظر، می توان گفت این یک هدیه به بایدن بوده است.»

مایک پومپئو، وزیر امور خارجه، اخیرا در دفاع از کارزار «اعمال فشار حداکثری» آن را موفق خوانده و درباره لغو تحریم ها هشدار داده که چنین اقدامی به معنای کمک مالی به فعالیت های ایران در منطقه است.

در همین حال، مساله دیگری که بر احتمال مذاکرات بین آمریکا و ایران سایه می اندازد، تصمیم ایران درباره چگونگی تلافی کردن تصمیم ترامپ به ترور سردار قاسم سلیمانی است. اگرچه ایران در همان زمان با شلیک موشک به سمت نیروهای آمریکایی در عراق به این ترور واکنش نشان داد، اما هیچ کسی باور ندارد که واکنش این کشور در همین اندازه باقی بماند. مقامات اطلاعاتی فعلی و سابق آمریکا معتقدند ایران صبر می کند و با دقت برای یک پاسخ شدیدتر، احتمالا حمله ای علیه یک ژنرال آمریکایی یا یک سفیر در خارج از کشور، آماده می شود.

لزوم کاهش تنش ها

مقامات پیشین آمریکا معتقدند که بایدن در اولین روزهای حضور خود در کاخ سفید در صدد کاهش تنش ها با ایران بر خواهد آمد. به گفته دیپلمات های اروپایی و مقامات سابق آمریکا، رئیس جمهوری منتخب می تواند برای اعتمادسازی و نشان دادن آمادگی واشنگتن برای دیپلماسی چند گام بردارد که از جمله آنها می توان به لغو تحریم ها علیه وزیر خارجه ایران و برخی دیگر از مقامات ارشد این کشور، لغو ممنوعیت سفر علیه کشورها با اکثریت جمعیت مسلمان و رفع محدودیت ها بر تجارت اقلام بشردوستانه برای ایران اشاره کرد.

بایدن پیشتر متعهد شده که ممنوعیت سفر را لغو کند و گفته اطمینان حاصل خواهد کرد که تحریم های ایالات متحده مانع مبارزه ایران علیه کوید 19 نمی شود.

به گفته مقامات ایران، این کشور با کمبود دارو و تجهیزات پزشکی از جمله انسولین، داروهای درمان سرطان، واکسن آنفلوانزا و کیت های آزمایش ویروس کرونا درگیر است. وزارت خزانه داری ایالات متحده مجوزهایی را برای واردات بشردوستانه صادر کرده و می گوید ایالات متحده مقصر کمبود یا گرانی کالاهای پزشکی نیست. اما کاترین بائر، یکی از مقامات سابق وزارت خزانه داری آمریکا، معتقد است: «سیاست تحریم های تهاجمی دولت ترامپ بر بسیاری از بانک های خارجی تاثیر گذاشته است و حتی در شرایط مجاز بودن تجارت بشردوستانه نیز آنها نگران خطر تحریم های آمریکا هستند. به دلیل شدت عمل دولت ترامپ در اجرای تحریم ها، بانک ها تمایلی به انجام این نوع تجارت ندارند.» 

بائر و سایر مقامات پیشین آمریکا معتقدند که اظهارات عمومی و رهنمودهای جدید از سوی دولت بایدن می تواند سیگنالی را به بانک های اروپایی و سایر بانک ها ارسال کند تا معاملات بشردوستانه را که ایران خواستار آن است، تایید کنند.

دستاوردهای محافظه کارانه

بایدن اگر تا پیش از انتخابات ایران در ژوئن 2021 با این کشور به توافق نرسیده باشد، ممکن است دیگر نتواند شریکی مایل به مذاکره در تهران بیابد. برخی انتخابات مجلس در فوریه گذشته را راهنمایی برای پیش بینی نتایج انتخابات ریاست جمهوری آینده می دانند. اگرچه مشارکت مردمی در انتخابات اندک بود، اما محافظه کاران توانستند بیشتر کرسی های مجلس را به دست آورند. این مساله از آن جهت برای غرب زنگ هشدار است که روی کار آمدن یک رئیس جمهوری محافظه کار و احتمالا بدبین به تعاملات بین المللی می تواند پایان قطعی برجام را رقم بزند. در همین حال، اگر دولت فعلی ایران بتواند تا پیش از انتخابات راه نجاتی از تحریم های ایالات متحده بیابد، آینده بهتری پیش روی متحدان میانه روی حسن روحانی خواهد بود.

موضع گیری ترامپ در قبال ایران به نفع محافظه کاران و تندروهای مخالف توافق هسته ای تمام شد؛ آنها روحانی را به دلیل اعتماد به آمریکایی ها مقصر می دانند و بسیاری از آنها گفته اند که پیش از برگشتن ایران به تعهدات هسته ای، ایالات متحده باید «خسارت» ناشی از تحریم ها را جبران کند. با این حال، آیت الله علی خامنه ای، رهبر معظم ایران، درها را به طور کامل روی احتمال احیای توافق نبسته که یکی از دلایلش احتمالا دشواری دسترسی ایران به ارز سخت در نتیجه تحریم های آمریکاست. به هر حال، به گفته مقامات سابق اطلاعاتی، توافق هسته ای منافاتی با اولویت های محافظه کاران از جمله کارزار گسترش نفوذ ایران در منطقه از طریق نیروهای نیابتی در سوریه، عراق، یمن و سایر مناطق ندارد.

منبع: ان بی سی نیوز / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34