گام اول برای احیای برجام را آمریکا باید بردارد

تحریریه لس آنجلس تایمز

دیپلماسی ایرانی: یکی از بزرگ ترین اشتباهات دونالد جِی. ترامپ در زمان ریاست جمهوری، خروج او از توافق بین المللی سال 2015 بود که در آن ایران محدودیت های قابل توجهی در برنامه هسته ای خود را پذیرفته است؛ محدودیت هایی که برای جلوگیری از دسترسی این کشور به سلاح هسته ای طراحی شده اند. تصمیم به خروج تز توافق هسته ای در سال 2018 و اعمال مجدد تحریم های اقتصادی آنطوری که رئیس جمهوری پیشین امیدوار بود ایران را به پذیرش محدودیت های شدیدتر ترغیب نکرد و در مقابل، بهانه ای برای عقب نشینی جمهوری اسلامی از تعهدات هسته ای شد.

جو بایدن در کارزار انتخاباتی خود وعده داد در صورت بازگشت ایران به تعهدات برجامی، ایالات متحده نیز دوباره به برجام خواهد پیوست. اما همانطور که تریسی ویلکینسون از تایمز گزارش داد، این امر به چند دلیل دشوار خواهد بود که یکی از مهم ترین آنها این است که حسن روحانی، رئیس جمهور ی میانه رو ایران، نمی تواند در انتخابات ماه ژوئن نامزد شود. تندروها در ایران که به اهداف هسته ای خود رسیده اند، در نتیجه کارزار اعمال فشار حداکثری ترامپ و همچنین ترور سردار سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، توسط ارتش آمریکا در سال گذشته در فضای سیاسی داخلی ایران قدرت بیشتری گرفته اند.
 
مساله دیگری که روند تصمیم گیری رئیس جمهوری بایدن را پیچیده می کند، اقدامات ایران در عقب نشینی از برخی از مفاد برجام است. ایران سال گذشته اعلام کرد که دیگر به محدودیت های تعیین شده در توافق در رابطه با غنی سازی اورانیوم عمل نخواهد کرد. ایران از آن زمان فرآیند غنی سازی را با سانتریفیوژهای پیشرفته تر و قدرتمندتر پیش برده و اکنون در حال تولید اورانیوم با غنای 20 درصدی است که خیلی بالاتر از سطح 3.67 درصد تعیین شده در برجام به شمار می رود.

ایران بارها تاکید کرده مسئولیت برداشتن اولین گام با دولت بایدن است. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، به سی.ان.ان گفت: «این ایالات متحده بود که توافق را ترک کرد. این ایالات متحده بود که توافق را نقض کرد. این ایالات متحده بود که هر کشوری را که مطابق با توافق رفتار می کرد، مجازات کرد. بنابراین، این وظیفه ایالات متحده است که به توافق برگردد و تعهدات خود را عملی کند.»

حق با وزیر خارجه ایران است. با این حال، دولت بایدن می خواهد که ایران اولین گام را بردارد. رئیس جمهوری جدید آمریکا روز یکشنبه در مصاحبه ای که توسط سی.بی.اس پخش شد، در پاسخ به این سوال که «آیا ایالات متحده اولین قدم را در لغو تحریم ها برمی دارد تا ایران را به میز مذاکره برگرداند؟» پاسخ داد: «خیر.» آنتونی جِی. بلینکن، وزیر امور خارجه دولت جدید، نیز اظهارات مشابهی بیان کرده و به سی.ان.ان گفته است: «اگر ایران به تعهدات خود در توافق هسته ای عمل کند، ما هم همین کار را خواهیم کرد و سپس با متحدان و شرکای خود در صدد دستیابی به یک توافق طولانی تر و مستحکم تر که شامل برخی از دیگر موارد مورد مناقشه مانند برنامه موشکی ایران و اقدامات بی ثبات کننده آن در منطقه برخواهیم آمد.»

این در حالی است که ماه گذشته به نظر می رسید جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی بایدن، فوریت بالاتری برای پرونده هسته ای ایران قائل است. او گفته بود: «یک اولویت اصلی برای دولت جدید مقابله با بحران هسته ای ناشی از نزدیکی هرچه بیشتر ایران به دستیابی به مواد شکاف پذیر لازم برای تولید سلاح است.»

اینکه بایدن بخواهد ایران به تطابق کامب با توافق برگردد، درست است، اما اینکه منتظر باشد تا چنین اتفاقی پیش از اثبات جدیت ایالات متحده در عمل به تعهداتش به ایران و همچنین متحدان اروپایی آمریکا که همراه با چین و روسیه به مذاکره برجام کمک کردند رخ دهد، اشتباه است. بایدن باید جدیت خود در نجات توافق را نشان دهد.

بایدن باید به رابرت مالی، کارشناس خاورمیانه که به عنوان فرستاده ویژه در امور ایران منصوب شده، اجازه دهد یک کانال ارتباطی با تهران ایجاد کند. ایالات متحده همچنین باید عمل به پیشنهاد ظریف مبنی بر اینکه ایالات متحده و ایران اقدامات هماهنگی در بازگشت ایران به انطباق کامل و معکوس کردن تحریم های ترامپ انجام دهند، به طور جدی فکر کند.

برجام یک توافق کامل نبود. اگرچه برخی از مفاد آن دائمی اس، اما سایر موارد بین سال های 2025 و 2030 منقضی می شوند. باسدن در جریان مبارزات انتخاباتی سال گذشته گفت اگر رئیس جمهور شود و ایران به الزامات خود برگردد، ایالات متحده به عنوان نقطه شروع مذاکرات درباره تقویت و تمدید محدودیت های هسته ای به برجام خواهد پیوست. مفاد برجام را می شود ارتقاء داد، اما برای این کار بازگشت به توافق اولین قدم ضروری است.

هرگونه تلاش بایدن برای تعامل با ایران در موضوع هسته ای با مخالفت برخی در کنگره و کشورهایی که برجام را تقبیح کرده اند، روبرو خواهد شد. دولت همچنین بایدن همچنین باید در برابر مخالفت احتمالی اسرائیل مقاومت کند. اما جلوگیری از تولید سلاح هسته ای توسط ایران در اولویت است. یک ایران مسلح به بمب اتم منطقه را بی ثبات می کند، نفوذ چشمگیر جمهوری اسلامی را در پی خواهد داشت و به احتمال زیاد سایر ملت های منطقه را به پیشبرد جاه طلبی های هسته ای خودشان ترغیب می کند. همچنین نگرانی از اینکه اگر ایران سلاح هسته ای در اختیار داشته باشد در شرایط بحرانی از آن استفاده کند، ممکن است دیگر کشورها یا اسرائیل را به سمت حمله پیشگیرانه سوق دهد.

برجام سنگر مستحکمی در برابر این تهدیدها بود و ایالات متحده در دوره ریاست جمهوری ترامپ بی محابا آن را تضعیف کرد. اکنون بایدن باید جسورانه حرکت کند و در صدد جبران اشتباهات رئیس جمهوری پیش از خود برآید.

منبع: لس آنجلس تایمز / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34