فرصتی طلایی تحریم های ایران برای ترکیه

نویسنده: ذولفقار دوآن

دیپلماسی ایرانی: پنجم نوامبر که دور جدید تحریم های ایالات متحده علیه فعالیت های مالی و فروش نفت و گاز ایران به اجرا درآمد، ترکیه و چند کشور دیگر برای مدت زمان شش ماه از این تحریم ها مستثنی شدند. این در حالی بود که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه واضح و روشن گفته بود کشورش از تحریم ها معاف بشود یا نشود، به تجارت انرژی با ایران که یکی از تامین کنندگان اصلی ترکیه محسوب می شود، ادامه خواهد داد. اردوغان گفته بود بدون گاز ایران، ترک ها از همین هفته برای گرم کردن خانه های خود با مشکل مواجه خواهند شد و زمستانی سخت در پیش خواهند داشت.

در حقیقت، ترکیه در دور زدن یا عمل کردن خلاف تحریم ها علیه ایران سابقه دار به شمار می آید. طرح اجرا شده توسط یک بانک ترکیه ای برای تجارت نفت ایران در برابر طلا در زمان تحریم های پیش از امضای توافقنامه هسته ای 2015 برای تهران یک راه نجات بود. طبق گزارش های منتشر شده، این طرح برای دور زدن تحریم ها در مجموع با انتقال حدود 22 تا 24 میلیارد دلار به ایران همراه بود و همین مساله سبب شد به بزرگ ترین طرح این چنینی در تاریخ تبدیل شود.

یک معاون مدیر کل بانک دولتی «هالک بانک» ترکیه به دلیل نقشی که در این طرح ایفا کرده در حال حاضر در ایالات متحده در زندان است و احتمال دستگیری چند مقام دیگر ترکیه که نام آنها فاش نشده هم در صورت ورود به خاک آمریکا یا ورود به کشوری که آنها را به ایالات متحده تحویل دهد، وجود دارد. وزارت خزانه داری آمریکا در حال بررسی اعمال جریمه ای احتمالا چند میلیارد دلاری علیه هالک بانک است.

در سال 2015 که توافق هسته ای ایران به امضا رسید و مسیر این کشور را به بازارهای بین المللی گشود، ایران کشورهای اروپایی و آسیایی را برای تجارت برگزید و حجم مبادلات تجاری آن با کشور همسایه یعنی ترکیه کاهش یافت. اما اعمال دور جدید تحریم ها می تواند رقابت را از بین ببرد که این مساله برای کسب و کارها در ترکیه یک مزیت به شمار می رود. حتی برخی گزارش ها از این مساله حکایت دارند که مذاکرات در جهت استفاده از مکانیزم های جدید برای دور زدن تحریم آمریکا علیه ایران در استفاده از سوئیفت و قطع دسترسی آن به نظام مالی بین المللی، آغاز شده است.

بیلگین آیگول، تاجری که سال هاست ریاست شورای تجاری هیئت روابط اقتصادی خارجی ترکیه-ایران را بر عهده دارد، می گوید در حال حاضر بسیاری از کشورها و شرکت ها در حال ترک ایران هستند. شرکت های اروپایی نگران تحریم های ثانویه هستند و حتی چین هم از تجارت های پرمخاطره با ایران اجتناب می کند، اگرچه همچنان فعال ترین کشور در بازار ایران است. او افزود: «این روند به زودی به ایجاد یک شکاف بزرگ در بازار ایران می انجامد و کشوری که بیشترین بخت برای پر کردن این شکاف را دارد، ترکیه است. ترکیه هم همسایه ایران است و هم تنها کشور صنعتی نزدیک به ایران است که توانایی برآورده کردن نیازهای آن را دارد.»

از آنجایی که ایران تقریبا سراسر 40 سال گذشته را هدف تحریم ها بوده، به طیف وسیعی از مکانیسم ها برای خنثی کردن آنها دست یافته است. اما به لطف عملکرد ضعیف ارز ترکیه و ایران، بعید است که این مکانیسم ها تجارت با ارزهای محلی را شامل شوند. آیگول گفت: «به همین دلیل، آنها از دلار و یورو استفاده خواهند کرد؛ صرافی های استانبول از همین حالا کار خود را آغاز کرده اند. طی تحریم های قبلی، بیش از 200 شرکت و تاجر ایرانی شرکت ها و دفاتری را در ترکیه راه اندازی کردند. در آن زمان محصولات تولیدی شرکت های ایرانی در ترکیه به ایران منتقل می شدند. اکنون، تکرار همان روند به علاوه تجارت مرزی که انتظار می رود تحریم ها به آن رونق بخشد، به معنای افزایش قابل توجه معاملات نقدی و تبادلات طلا خواهند بود.»

یکی دیگر از واقعیت هایی که به نفع ترکیه تمام شده این است که از زمانی که اندرو برانسون، کشیش آمریکایی را آزاد کرده، روابطش با ایالات متحده بهبود یافته است و معافیت ترکیه از تحریم ها هم احتمالا به همین مساله مربوط می شود. آیگول گفت: «به همین دلیل، ترکیه می تواند این تحریم ها را به یک فرصت تبدیل کند. در حال حاضر ما در بازار ایران تقریبا بدون رقیب مانده ایم.»

شرکت «حیات هولدینگ» محصولات یک بار مصرف بهداشتی را در بازار ایران عرضه می کند، شرکت بزرگ مواد شیمیایی و کود «گوبرتاش» در ایران میلاردها دلار سرمایه گذاری کرده و شرکت های پارچه نساجی و آرایشی ترکیه هم جای خود را در بازار ایران باز کرده اند و انتظار می رود شرکت های ترکیه ای در ماه های آتی جای خود را در بازار ایران محکم و حضور خود را دائمی کنند. آیگول گفت: «تجارتی که به نقطه اوج 22 میلیارد دلار رسیده بود، به حدود 10 میلیارد دلار کاهش یافته و اگر تجارت طلا را از آن حذف کنیم، تنها تجارتی 2 یا 3 میلیارد دلاری می ماند. اما سطح مبادلات تجاری مجددا و به سرعت بالا خواهد رفت.»

منبع: احوال / مترجم: طلا تسلیمی