واشنگتن نگران پایبندی ایران به برجام است

نویسنده: ویلیام اسپانیل 

دیپلماسی ایرانی: اگر دونالد ترامپ توافق هسته ای را پاره کند چه اتفاقی می افتد؟

نامزد احتمالی حزب جمهوری خواه در انتخابات ریاست جمهوری آتی توافق هسته ای با ایران را یک فاجعه خوانده و اعلام کرده است که در صورت پیروزی آن را پاره خواهد کرد. بنا بر ادعای ترامپ، یک مذاکره کننده سرسخت تر می تواند امتیازات بیشتری از ایران بگیرد.

ایران نیز به این اظهارات واکنش نشان داده است. رهبر ایران در یکی از سخنرانی های خود اعلام کرد که اگر آمریکا توافق را پاره کند، ایران آن را به آتش می کشد.

اما آیا حق با ترامپ است؟ آیا کسی حاضر است از پای میز مذاکره ای که ایران را مجبور به پذیرش برخی از شروط آمریکا کرد، برخیزد؟ یا ترامپ تنها با این سخنان خود، ایران را ترغیب می کند که با باور به این که هیچ دولتی در آمریکا نمی تواند تضمین کننده شروط توافق در دولت بعد از خود باشد، مخفیانه به سوی سلاح هسته ای حرکت کند و بدین ترتیب احتمال رسیدن به هرگونه توافق را از میان ببرد.

منطقی که در پشت توافق وجود دارد، منطق ساده مبادله است.

ایران موافقت کرد که در ازای محدود کردن برنامه هسته ای خود، آمریکا و دیگران هم دست از دشمنی خود با ایران بردارند. در مقام تئوری هر دو طرف برنده شده اند.

با توافق هسته ای، تهران توانست امتیاز پایان تحریم ها را به دست آورد. امنیت آن در کوتاه مدت افزایش یافت، چرا که تخاصم ها با آن کمتر شده و احتمال حمله به زیرساخت های آن نیز از بین رفت. از طرف دیگر ایران این فرصت را پیدا کرد تا وجوهی را که پیشتر صرف توسعه برنامه هسته ای خود می کرد در سایر موارد هزینه کند.

در این میان، آمریکا هم توانست از تغییر موازنه قوا به نفع ایران در صورت دستیابی این کشور به سلاح هسته ای جلوگیری کند. رسیدن به این هدف برای ایالات متحده مهم است، زیرا ایران می توانست از این اهرم برای رسیدن به اهداف خود استفاده کند. مهم تر آن که این توافق هزینه کمی برای واشنگتن داشت.

تحقیقات نشان می دهد که ایران انگیزه کافی را برای پایبندی به توافق در دراز مدت دارد. توافق هسته ای با ایران شامل موارد گسترده ارزیابی می شود که تخطی آن را غیرممکن می کند.

در واقع، اگر یک توافق هسته ای به درستی شکل بگیرد، کشور هدف تخطی از آن را بسیار پر هزینه و پایبندی به آن را بسیار سودمند می بیند.

این در صورتی صحیح است که کشور هدف بتواند روی پاداش هایی که در آینده دریافت می کند هم حساب کند. هیچ دلیلی برای پایبندی کشور به تعهدات خود در صورت بازگشت تحریم ها و لغو امتیازاتی که در مبادله به دست آورده، وجود ندارد.

درست به همین دلیل در اکتبر 2015 رهبر ایران در نامه ای به رئیس جمهور، تحریم های جدید در هر سطحی را به مثابه تخطی از توافق دانسته و اعلام کرد در این صورت ایران برنامه هسته ای خود را آغاز خواهد کرد.

بنابراین تهدید ترامپ به پاره کردن توافق و از سرگیری مذاکرات جدید یک شمشیر دو لبه است. فرض را بر این می گیریم که ایران می پذیرد که چاره ای جز بازگشتن به پای میز مذاکره ندارد، همین انگاره می تواند انگیزه ای به ایران بدهد که در برهه حاضر به سوی سلاح هسته ای پیش رود تا بتواند با دست پر در مذاکره شرکت کند. در این شرایط منافع پایبندی به توافق و هزینه های آن متوازن باقی نمی ماند. چنین اقدامی از سوی ایران، برای طرف مقابل یک شکست تلقی می شود.   

سیاستگزاران در واشنگتن نگران پایبندی ایران به توافق هستند. اما حفظ تعهد مستلزم پایبندی دو طرف است. تهران هم اکنون توافق را به خاطر امتیازاتی که از آن به دست می آورد قبول دارد. اما اگر قرار باشد ایران مورد تنبیه قرار بگیرد، چرا باید از توافق تبعیت کند؟

آمریکا هیچ گاه نمی تواند دانش هسته ای ایران را از میان ببرد. هر گونه تهدیدی مبنی بر پاره کردن توافق، پاسخی خصمانه از سوی ایران در بر خواهد داشت. تهدید به پاره کردن توافق هسته ای می تواند ایران هسته ای را به بار بیاورد.

منبع: واشنگتن پست / ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی / 25