امریکا، عامل مشکلات ما با بغداد است

دیپلماسی ایرانی: اگر در کردستان مردی باشد که بتواند بر گسترش روابط کردستان – ترکیه تاثیر مستقیم بگذارد، بی شک این مرد، نیچروان بارزانی، نخست وزیر اقلیم کردستان عراق است. پنج سال پیش وی در جمع افراد خارجی حاضر در اربیل در حالی که خنده ای به لب داشت، گفت که ما نمی خواهیم فقط شاهد انتقال نفت خودمان باشیم بلکه می خواهیم محلی برای صدور نفت دیگر مناطق عراق نیز باشیم، دقیقا منظورش صادرات نفت به ترکیه بود، کشوری که مشکلات بسیاری را با خیل عظیمی از کردهای خود دارد. این یکی از استراتژی های بارزانی بود: خود استارت ساخت خط لوله نفت از کردستان به ترکیه را بزنیم، وقتی که شرکت های خارجی کوچک به عراق آمدند و استارت سرمایه گذاری در عراق را زدند، آن گاه شرکت های بزرگ نیز به دنبال آنها اقدام به سرمایه گذاری در بخش نفت و گاز کردستان خواهند کرد و آن موقع بغداد دست به خطر نخواهد زد و با دولت کردستان وارد مذاکره خواهد شد تا نفت دیگر نقاط عراق را نیز از طریق کردستان صادر کند و برای جلوگیری از رویارویی با شرکت های بزرگ خارجی در برابر صادرات نفت از کردستان سکوت خواهد کرد. بدین ترتیب بارزانی گمان می کرد با یک تیر دو نشان زده است، از یک سو پای شرکت های خارجی را به کردستان باز کرده و بی اعتنا به دولت مرکزی درآمدزایی برای اقلیم ایجاد کرده و از سوی دیگر عراق را نیز وادار خواهد کرد ضمن دادن امتیازهای بیشتر به کردستان نفت دیگر نقاط عراق را نیز از کردستان صادر کند.   

بارزانی در 13 دسامبر با تایم به مصاحبه نشست و درباره ترک ها، روابط بسیار طوفانی اش با نوری مالکی، نخست وزیر عراق و همچنین ظرفیت های موجود برای اعلام استقلال اقلیم کردستان و تاثیر آن بر کشورهایی نظیر عراق، ترکیه، ایران و سوریه که متاثر از اندیشه های عربی نیستند، صحبت کرد. او گاهی اوقات به زبان انگلیسی صحبت می کرد و بعضی وقت ها نیز از امکانات ویژه مترجمش یا همان وزیر خارجه اش، فلاح مصطفی بکر، بهره می برد. و در این جا مشروح این مصاحبه را می خوانید:

آن طور که فهمیدیم وقتی که پیشنهاد دادی کردستان به تنهایی نفت صادر کند، بسیاری به حرف تو خندیدند، آیا این درست است؟

این درست است (با خنده)، ما کار خودمان را با پروژه های کوچک آغاز کردیم. منظور من این است که ما از شرکت های کوچک خواستیم که وارد کردستان بشوند و کار خود را در این جا آغاز کنند اما به دنبال آنها شرکت های بزرگ مثل اکسون موبیل، چاورون، توتال و گازپروم نیز آمدند. حضور آنها خیلی از مسائل را تغییر داد. برای شرکت توتال سخت بود که بخواهد 15 میلیارد دلار سرمایه گذاری کند، آنها این مبلغ را صرف سرمایه گذاری در یک کشور می کنند. برای همین وضع خیلی فرق می کرد. اما ما هم راه درازی در پیش داشتیم. برای همین اولین شرکتی که کار خود را با آن آغاز کردیم یک شرکت نروژی به اسم دی ان او بود. البته در ابتدای کار همین شرکت نیز برای ما یک شرکت عظیم محسوب می شد، مشکلاتی هم برای همین شرکت به وجود آمد ولی من ایستادگی کردم و به کمک ارتباط هایم توانستم شخصا آنها را برای سرمایه گذاری در کردستان ترغیب کنم. مشکلات فراوان بود و من با ایستادگی توانستم از آن مشکلات عبور کنم.

وزارت امور خارجه امریکا می گفت که با خط لوله کردستان به ترکیه مخالف است چرا که نگران است که این مساله تمامیت ارضی عراق را تهدید کند. آیا واقعا فکر می کنی که این خط لوله نفتی تمامیت ارضی عراق را تهدید کند؟

خنده دار است. نه، واقعا این خنده دار است. اول از همه هر کسی می داند که این مساله چقدر برای دستگاه دیپلماسی ترکیه مهم است. مبانی سیاست ترکیه علیه هر گونه استقلال طلبی کردستان است. بنابر این اشتباه است که ما این گونه فکر کنیم. ترکیه همیشه فدرت و توانایی لازم برای توقف چنین خواسته ای را داشته است و می تواند به هر طریقی حتی از راه نظامی ما را متوقف کند. من خوشحالم که بگویم مخالف این حرف هستم. آن چه وحدت عراق را مورد تهدید قرار می دهد شخص نوری مالکی، نخست وزیر عراق در بغداد است. مالکی می خواهد از این وضعیت بهره برداری کند تا همه را علیه ما تحریک کند. ما یک چشمه امید داریم و آن هم ترکیه است. اگر این چشمه نباشد، امیدهای ما هم ناامید می شوند. برای ما غیرممکن است که از سوی بغداد محاصره شویم. آن گاه ما مجبور خواهیم شد که دست به کارهایی بزنیم که خطرات آن متوجه همه آن افرادی که درگیر این موضوع هستند، خواهد شد.

مشخص است که شما روی ترکیه خیلی حساب کرده اید، در حالی که آنها در گذشته کردها را دائما تهدید می کردند؟

همه چیز در ترکیه عوض شده است. خیلی ساده است. ترکیه چیزی را می خواهد که ندارد. ما هم چیزی را می خواهیم که مطمئنا نداریم. این مساله باعث می شود تا زمینه درک متقابل به وجود بیاید. چیزی وجود ندارد که نتوان آن را با سیاست حل کرد. این یک اتفاق اقتصادی است. آنها چیزی را دوست دارند، ما هم چیزی را دوست داریم، داشته هایمان را با یکدیگر به مشارکت می گذاریم و به یک برنامه مشترکی می رسیم. برای این که ترکیه کشور بسیار مهمی برای ما است. البته اگر ما ببینیم که توانایی آن را داریم که همکاری های اقتصادی خود را باز هم گسترش دهیم و این مساله به گسترش روابط میان دو طرف می انجامد، مطمئنا آن کار را انجام خواهیم داد.

شمار بسیاری از نیروهای عراقی در مرزهای شما مستقر شده اند، آیا ممکن است که این مساله آغازگر یک جنگ باشد؟

برخورد قهرآمیز از سوی هر دو طرف ممکن است. اما اجازه بده من چیز دیگری را برای شما روشن کنم. متاسفانه نوری مالکی، نخست وزیر می خواهد تنشی در این منطقه ایجاد کند. ما نماینده های خود را به بغداد فرستادیم. آنها توافق نامه ای را در 14 بند برای ما فرستادند. هم نیروهای نظامی ما و هم نیروهای نظامی آنها، هر دو طرف، با آن موافقت کردند. و ما امیدوار بودیم که به این ترتیب مشکلات موجود میان دو طرف حل و فصل شوند. اما وقتی که نزد مالکی رفتیم او همه این توافقات را رد کرد. در آن موقع ما متحیر ماندیم که به کجا برویم تا مشکلمان را حل کنیم؟ برای همین این گونه به نظر رسید که ما به سمت خشونت متمایل شده ایم. فضایی که آنها از آن صحبت می کنند برای کردها بسیار حساس است و حساسیت های بسیاری را نیز بر می انگیزد. وقتی که 14 بند پیشنهادی رد می شود، اوضاع از این نیز حساس تر می شوند. ما نمی دانیم که باید چه فرمولی ارائه بدهیم که واقعا قابل درک باشد. اما با این حال باز هم امیدواریم. ما می دانستیم که وقتی نیروهای امریکایی از عراق عقب نشینی کنند، همه چیز تغییر خواهد کرد و طبیعتا چنین اتفاقاتی می افتد. امریکا به این کشور آمد، پول های بسیاری صرف کرد و قربانی های بسیاری داد اما کلید همه این مشکلات را به دیگران سپرد.

به ایرانی ها؟

من گفتم به دیگران، اوکی (با خنده). به هر حال مشکلات، یا هر چه می خواهی اسمش را بگذاری، را پشت سرشان رها کردند و رفتند. من این سوال را می پرسم پس برای چه به عراق آمدید؟ چرا؟ این سوالی است که واقعا باید امریکایی ها به آن پاسخ دهند. علاوه بر آن امریکا نسبت به این وضعیت و اتفاقاتی که می افتد، مسئول است. امریکا باید احساس مسئولیت داشته باشد. برای این که از ماه بعدی که امریکایی ها که از این جا رفتند هیچ کمکی برای حل این مشکلات نکردند. و آنها می دانستند که چنین مشکلاتی وجود دارد و عمدا نسبت به آنها بی اعتنایی کردند. واکنش بغداد چه بود؟ بغداد بر این باور است که می تواند از این هم قوی تر عمل کند، من به خصوص درباره نخست وزیر مالکی صحبت می کنم، او منتظر اف 16 ها و تانک های ام یک است تا از موضع قدرت نزد ما بیاید و با ما صحبت کند. آن گاه راه حل خودش را روبه روی ما بگذارد. در حالی که هر کدام از این راه حل ها به روی زمین مشکلات دیگری را به وجود می آورند. یک توافق نامه الزام آوری برای هر دو طرف وجود دارد. ما حاضریم که به آن عمل کنیم. ما می دانیم که نمی توانیم مشکلات را از طریق زور و ضعیف کشی حل کنیم. اوکی، ما حاضریم از جانب خودمان به تعهداتمان عمل کنیم. ما به عنوان دولت کردستان آماده عمل به آنها هستیم، آماده گفت و گو بر سر هر گونه الزام و تعهدی هستیم، ما حاضریم بر سر هر چیزی گفت و گو کنیم.

آیا به این فکر نمی کنی که چون با مالکی بیش از این نمی توانی کار کنی پس بهتر است به روی خودت حساب کنی؟

ما نظام قانون مندی در کشور داریم. وقتی امیدمان را به این نظام از دست بدهیم دیگر نمی توانیم گام های بعدی را هم برداریم. در این شکی نیست وقتی امیدمان را از دست بدهیم این نظام نیز نمی تواند کاری برای ما انجام بدهد، قطعا گزینه های دیگری نیز وجود دارد.

برای ترکیه مساله وجود پ.ک.ک در کردستان وجود دارد، آیا این موضوع برای آنها یا شما یا ترک ها مزاحمت ایجاد نمی کند؟

پذیرش آنها توسط ما تنها یک گزینه برای پ.ک.ک است. ترکیه یک چیز را درک می کند: این یک سوال سیاسی است. این مساله را نمی توان از راه نظامی حل و فصل کرد. راه های سیاسی برای حل این مساله وجود دارد. ما همیشه به طور مرتب با ترکیه بر سر این موضوع بحث و تبادل نظر می کنیم و به این تماس ها نیز ادامه می دهیم تا کاری از پیش ببریم. ما تلاش می کنیم که نقشی داشته باشیم تا بتوانیم این مساله را از راه سیاسی حل و فصل کنیم.

آیا پنج سال پیش فکر می کردی روزی به این سمت برسی؟ یعنی کردستان به این اندازه از خودمختاری در منطقه اش برسد؟

پنج سال پیش واقعا اوضاع بسیار سخت بود. پنج سال پیش یا بیشتر خیلی سخت بود که انتظار چنین موقعیتی را داشته باشی، واقعا. برای این که من به یاد می آورم، به ویژه ترکیه 200 هزار سرباز در مرزهایش مستقر کرده بود. آنها ما را تهدید می کردند که ما وارد این جا می شویم. اما حالا به جای آن ما سالانه 8 میلیارد دلار مراودات تجاری با ترکیه داریم. فقط با اقلیم کردستان. و شرکت های ترکی در این جا و جاهای دیگر مشغول ساخت و ساز هستند. بنابراین، این یک تغییر بزرگ است. این واقعا یک تغییر بزرگ در دوران روابط ما با ترکیه است.

آیا می توان گفت که شما بیش از هر زمانی به استقلال نزدیک شده اید؟

من اعتقاد دارم، بله، ما از یک فرصت بسیار خوبی برخورداریم. ولی در عین حال با چالش های بسیاری نیز مواجهیم. چگونه می توانیم – منظورم استقلال کردستان را اعلام کنیم – در حالی که قبل از هر چیز باید حداقل یک کشور از کشورهای اطرافمان را برای این کار متقاعد کنیم. اگر نتوانیم آنها را متقاعد کنیم ما نمی توانیم این کار را انجام دهیم. ما در سرزمینی به سر می بریم که از همه طرف به روی ما بسته است، قدرت های منطقه ای و بین المللی نیز باید برای این موضوع متقاعد شوند، یعنی یک قدرت بزرگی برای حمایت از این مساله متقاعد شود. چه می توانیم بخواهیم در حالی که همین الآن از یک استقلال اقتصادی از کل عراق برخوردار هستیم. بزرگترین تهدید وحدت عراق، نوری مالکی، نخست وزیر است. چرا که نخست وزیر مالکی بسیار خودمحور و یک جانبه برخورد می کند. این مساله نمی تواند به حل مشکلات عراق کمک کند. مشکل ما با مالکی تنها یکی مساله کردی نیست. اگر نزد هر کدام از شیعیان، ترکمن ها و سنی ها بروی نیز شاهد همین مشکل با مالکی خواهی بود. این یک واقعیت است. هر کسی را که می بینی از عملکرد نخست وزیر ناخرسند است.