ابزارهای در دست تهران

روس‌ها به ایران پشت می‌کنند؟

۲۴ شهریور ۱۴۰۳ | ۱۲:۰۰ کد : ۲۰۲۸۱۶۸ آسیا و آفریقا نگاه ایرانی
نویسنده خبر: بهرام امیر احمدیان
بهرام امیراحمدیان در یادداشتی می نویسد: ورود دوباره روسیه به کریدور ناموجود «زنگه زور» دخالت غیر قابل قبول روسیه به روابط ایران با کشورهای هم مرز در منطقه است. ایران ابزار های سیاسی و نظامی در جهت تامین منافع ملی خود را داراست و به روسیه هشدار می دهد که در مسائل داخلی ایران و روابط با همسایگان هم مرز دخالت نکند.
روس‌ها به ایران پشت می‌کنند؟

دیپلماسی ایرانی: موضع گیری اخیر روسیه در باره  کریدور جعلی «زنگه زور» و همکاری با جمهوری آذربایجان برای فعال سازی آن بازتاب منفی زیادی در بین سیاستمداران، اساتید دانشگاه، متخصصان حمل و نقل و ترانزیت و سایت‌های خبری ایران داشته است. اعلام حمایت پوتین از رئیس جمهوری آذربایجان به همان اندازه حمایت ولادیمیر پوتین از موضع گیری رهبران امارات متحده عربی در باره جزایر سه گانه ایران در خیلج فارس، موجب حیرت ایرانیان شده است. روسیه در جریان احداث خط لوله گاز ایران به ارمنستان مانع ادامه آن به گرجستان شد. روسیه در ساخت نیروگاه هسته ای بوشهر و تحویل سامانه خریداری شده پدافندی اس ۳۰۰ درست در زمان تهدید غرب به حمله نظامی ایران، خلف وعده کرد. مردم ایران این موارد را به یاد دارند.

طرح احداث و راه اندازی کریدور به اصطلاح زنگه زور، از سوی رهبران کرملین و باکو، بدون در نظر گرفتن تعریف بین المللی کریدور و فشار بر اعمال حاکمیت کشوری مستقل و دارای حق حاکمیت بر سرزمین خود مورد ملاحظه قرار می گیرد. این مسائل پس از جنگ دوم قره باغ در نوامبر سال ۲۰۲۰ و ورود شخص رئیس جمهوری فدراسیون روسیه به مساله امضای موافقتنامه آتش بس پیش آمده است که هنوز تبعات منفی آن مانعی جدی در برقراری صلح بین طرفین درگیر شده است.

مناقشه قره باغ پس از فروپاشی شوروی،در سال ۱۹۹۲ از سوی شورای امنیت سازمان ملل به «سازمان امنیت و همکاری در اروپا» واگذار شد که این سازمان «گروه مینسک» را به ریاست مشترک سه کشور «فرانسه، ایالات متحده و روسیه» تاسیس کرد. در مه سال ۱۹۹۴ آتش بس بین دو طرف برقرار شد. این وضعیت همچنان ادامه داشت و اجلاس‌هایی در سال‌های مختلف برای مذاکرات صلح بین طرفین برگزار شد که در نهایت بدون پیشرفت باقی ماند.

سرانجام در نوامبر ۲۰۲۰ با حمله نظامی جمهوری آذربایجان به قلمرو اشغالی، ارمنستان ناگزیر به تخلیه اراضی شد. ورود روسیه به مساله مناقشه و دعوت از طرفین برای امضای موافقتنامه(بدون مشارکت دو عضو دیگر ریاست گروه)، مساله را اگرچه به ظاهر حل ولی در حقیقت موجب پیچیدگی بیشتر و ادامه بحران شد.

بر اساس بند ۵ موافقتنامه،مقرر شد آذربایجان برای ارتباط ارامنه بومی ساکن در منطقه قره باغ با ارمنستان،گذرگاهی تحت تامین امنیت سربازان روسی به نام «دالان لاچین» در اختیار آنان قرار دهد و در مقابل ارمنستان به موازات رود ارس در جنوب، امکان ارتباط بین نخجوان با آذربایجان را تسهیل نماید. 

روسیه در فرایند امور موفق به تامین امنیت ارامنه بومی ساکن در قره باغ نشده و با حمله نظامی آذربایجان به قره باغ، در سال ۲۰۲۲ بیش از ۱۲۰ هزار ارامنه بومی ساکن ناگزیر به فرار به ارمنستان شدند. با تعطیلی دالان لاچین، ارمنستان نیز مانع برقراری ارتباط نخجوان با خاک اصلی جمهوری آذربایجان شد.

متعاقب این مساله ترکیه و جمهوری آذربایجان با تهدید نظامی بر ایجاد کریدور در خاک ارمنستان حتی با مخالفت دولت ارمنستان پافشاری داشتند. جمهوری اسلامی ایران با هر نوع تغییر در مرز مشترک خود با ارمنستان (به طول ۴۱ کیلومتر مرز مشترک بین دو کشور) مخالفت ورزیده و مانع از هر گونه اعمال فشار بر ارمنستان شد.

در نهایت با ابتکار جمهوری اسلامی ایران مقرر شد برای ارتباط ساکنان جمهوری خودمختار نخجوان با خاک اصلی جمهوری آذربایجان از همان مسیر جمهوری اسلامی ایران که از آغاز درگیری ها در سال ۱۹۸۸ از آن بهره مند می شدند، کماکان بهره مند شوند.

در نهایت مقرر شد با همکاری ایران و جمهوری آذربایجان کریدوری به نام «کریدور ارس» با بهبود مسیر قبلی در خاک جمهوری اسلامی ایران، ارتباط  دو سوی یاد شده را برقرار نماید که جمهوری آذربایجان از آن استقبال و همکاری خود را با ایران آغاز کرد که در دیدار اردیبهشت ماه سال جاری سران دو کشور در افتتاح سد خدا آفرین برآن تاکید شد.

ورود دوباره روسیه به کریدور ناموجود «زنگه زور» دخالت غیر قابل قبول روسیه به روابط ایران با کشورهای هم مرز در منطقه است. ایران ابزار های سیاسی و نظامی در جهت تامین منافع ملی خود را داراست و به روسیه هشدار می دهد که در مسائل داخلی ایران و روابط با همسایگان هم مرز دخالت نکند. ایران در بدترین شرایط تحریمی غرب علیه روسیه، به سبب تجاوز نظامی به اوکراین، کریدور شمال -جنوب را که از امضای آن در سال ۲۰۰۰ بین روسیه ایران و هند به امضا رسیده و روسیه و هند هیچ اقدامی برای فعال سازی آن به بهانه قرار داشتن ایران در تحریمهای غرب، انجام نداده بودند، مسدود نکرده است .

ایران بدون نیاز به کریدور شمال-جنوب با بهره مندی از بیش از ۲۰۰۰ کیلومتر سواحل در خلیج فارس و دریای عمان، با جهان ارتباط دریایی دارد.این مورد از سوی صاحبنظران حمل و نقل و فعالان سیاسی مورد تاکید است، زیر بر این باور هستند که «کریدور شمال-جنوب» مزایای قابل توجهی برای ایران ندراد و در زمان امضای این موافقتنامه روسیه آن را به عنوان «کریدوری استراتژیک» برای روز بحران(مانند شرایط کنونی تحریم روسیه از سوی غرب) در نظر گرفته بود.

فعالان بخش حمل و نقل، کارشناسان سیاسی و صاحبنظران محیط زیست، تاکید دارند که روسیه با تاکید بر اتصال ریلی رشت آستارا بیشتر برای منافع خود در چارچوب رهایی از بن بست‌های احتمالی آینده(ادامه اشغال بخش‌هایی از گرجستان و اوکراین) و تحریم‌های غرب، بدان نیازمند خواهند بود و توجیه اقتصادی، زیست محیطی، برای ایران متصور نیست و ایران می تواند در پروژه های مهمتری چون راه آهن چابهار-زاهدان سرمایه های خود را تخصیص دهد. 

در این راستا راه آهن ایران از دو سو با آسیای مرکزی(سرخس و اینچه برون) و راه آهن روسیه اتصال دارد. مهمتر اینکه امضای موافقتنامه کریدور شمال جنوب در مسیر «روسیه-دریای خزر-ایران-خلیج فارس» تعریف شده است و این بهترین مسیر برای کریدور پر درد سری است که بیش از ۲۴ سال، فعالیت مورد انتظار را نداشته و به قول صاحب نظران روس«کریدوری کاغذی» بوده است. امنیت ملی ایران از سوی شمال با بهره مندی از «کریدور شمال جنوب» (مفاد موافقتنانه سال ۲۰۰۰سنت پتربورگ) و «کریدور ارس» و عدم احداث کریدور جعلی«زنگه زور» و عدم «اتصال ریلی رشت -آستارا» بیشتر تامین می شود .

بهرام  امیر احمدیان

نویسنده خبر

استادیار جغرافیای سیاسی، دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران

اطلاعات بیشتر

کلید واژه ها: روسیه ایران ایران و روسیه جمهوری اسلامی ایران مناقشه قره باغ زنگه زور دالان زنگه زور دالان موهوم زنگه زور کرملین باکو ایران و آذربایجان ایران و آذربایجان و روسیه بهرام امیراحمدیان


( ۱۰ )

نظر شما :

خسرو ۲۴ شهریور ۱۴۰۳ | ۱۳:۳۲
هیچ دلیل قابل بررسی( مواردی که با ضرر ایران باشد) برای مخالفت با کریدور زنگه زور نمی توانید ارائه کنید ولی گیرم تصمیم گرفته شده‌است و ایران قطعا مخالف گشایش کریدور زنگه زور است --- در صورتی که آذربایجان و ارمنستان توافق کنند که کریدور باز شود ایران کدام اقدام قانونی و حقوقی می‌تواند انجام دهد؟ فرض کنید به فاصله ده کیلومتر از مرز ایران این کریدور بهره برداری شود و در مرز ایران و ارمنستان ، مرزبانهای روس یا ارمنی مسقر باشند ، ایران اقدام نظامی خواهد کرد؟ به جهات حقوقی می‌تواند معترض گردد؟ این تبدیل به تله کویت (امریکا و انگلیس و فرانسه از کویت بعنوان تله برای فریب صدام حسین و حمله عراق به کویت و سپس ویران کردن عراق استفاده کردند و روسیه ساکت ماند )برای ایران نخواهدشد؟
علی ۲۴ شهریور ۱۴۰۳ | ۱۶:۴۴
اگر ایران ۲۰۰۰کیلومتر در جنوب سواحل دارد و به ادعای شما کریدور شمال جنوب مزایای قابل توجهی برای ایران ندارد چرا اصرار بر عبور از ارمنستان دارید که نه جاده درست و حسابی داره و نه مسیری قابل قبول به اروپا هست . در ضمن با چه قدرت و جراتی روسیه رو تهدید میکنید .
ناشناس ۲۵ شهریور ۱۴۰۳ | ۰۹:۲۶
روسیه همیشه پشتش به ماست خوب تاریخ را بخوانید متوجه می شوید خصوصا بعد از جنگ اوکراین که واضح و مبرهن است
ناشناس ۲۵ شهریور ۱۴۰۳ | ۰۹:۲۸
تنها راه موفقیت ما مسلمانان اتحاد است که نیازی به حمایت روس ها نداشته باشیم به قول بنیانگذار انقلاب فقط اتحاد ملل مسلمان چاره آزادی قدس و تمام سرزمین های اشغالی مسلمانان از جمله جولان ، کشمیر ، مسلمانان ترک چین و ... است
آبتین ۲۵ شهریور ۱۴۰۳ | ۰۹:۵۳
پانترکها به ما بگویند ترکیه با کدام مجوز قانونی قبرس و شمال سوریه را اشغال کرد. ما هم با همان مجوز وارد ارمنستان شویم.
م ۲۵ شهریور ۱۴۰۳ | ۱۷:۰۳
ایجاد و راه‌اندازی کریدور زنگزور باتفاق همه کشورها انجام خواهد شد و ایران نیز با این کریدور کنار خواهد آمد. فقط انرژی ایران بدون نتیجه بهدر می‌رود و جز تنش با همسایگان دست‌آوردی نداشته است. دو کشور آذربایجان و ارمنستان بخواهند چنین کریدوری را با رضایت طرفین ایجاد کنند. کشورهای دیگر کاری از دستشان ساخته نیست.