دالان موهوم زنگزور

میل مخاطره آمیز مسکو و باکو

۰۷ شهریور ۱۴۰۳ | ۱۰:۰۰ کد : ۲۰۲۷۹۳۴ آسیا و آفریقا نگاه ایرانی
نویسنده خبر: علی بمان اقبالی زارچ
علی بمان اقبالی زارچ در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: رهبران کشورهای منطقه قفقاز جنوبی باید بدانند که بر اساس تجربه تاریخی در قرن ۲۰ و ۲۱ قدرت‌های بزرگ در شرایط سخت راهی برای توافق پیدا نمی کنند و به طور معمول منافع کشورهای کوچک را قربانی اهداف و منافع خود می کنند.
میل مخاطره آمیز مسکو و باکو

دیپلماسی ایرانی: جهان سیاست در حالی بحران های متعدد و متکثری را تجربه می کند که  همانند رشد تکنولوژی بر سرعت تحولات سیاسی و امنیتی افزوده شده و عرصه بین الملل درگیر بحران های پیچیده و بغرنج، عمدتا در محوریت اورآسیاست. 

در منطقه قفقاز تحولات جدید در سال 1400 با عملیات آذربایجان در ارمنستان شروع شد و هدف غایی در این رقابت بین محور ترکی – آذری و ارمنستان و روسیه، داشتن سهم بیشتر در تسلط بر منطقه اورآسیاست که دارای اهمیت ژئوپلتیک و ژئواکونومیک است. 

در شرایط جدید که شاهد بروز نشانه‌های جنگ گرم و سرد جدید بین روسیه و غرب هستیم، قفقاز جنوبی به‌عنوان کانون مهمی مورد توجه طرفین است و روس‌ها تلاش می‌کنند که علی رغم گرفتاری در بحران اوکراین، نقش و توانمندی خود را در منطقه در رقابت با آمریکا، ترکیه و حتی چین افزایش دهند و به‌گونه‌ای تمام‌عیار تحرکات کشورهای همسایه که گرایشی به ناتو دارند را کاملا تحت نظر بگیرند. البته هر کدام از این کشورها اهداف خود را تأمین امنیت و مقابله با تروریسم و مهاجرت و... اعلام می‌کنند.

از طرفی روس ها به گونه کلی اعتقاد دارند که منطقه نباید به کانونی اساسی و مرکز تحرکات ناتو تبدیل شود و از طرف دیگر ناتو، امریکا و کشورهای غربی هم معتقدند اگر به منطقه وارد نشوند، روس‌ها با بهره‌گیری از اهرم‌های اساسی خود در کشورهای منطقه و ظرفیت‌ها و توانمندی‌های اقتصادی و انرژی به این کشورها فشار بیشتری می‌آورند و نفوذ خود را در این کشورها توسعه می دهند. البته این محور اورآسیا بحران‌های نهفته زیادی ازجمله ترانس نیستر، اوستیای جنوبی، قره باغ، نزاع مرزی تاجیکستان و قرقیزستان و غیره در درون دارد که پدیده جدایی طلبی را در منطقه تقویت کرده است. رسیدگی به این بحران‌ها و دستیابی به راه حل درازمدت از اولویت های جمهوری اسلامی ایران و دیگر قدرت های منطقه ای و حتی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپاست. به‌طور کلی در بحران جدید، قربانی اصلی ملت‌ها و کشورهای منطقه خواهند بود و واقعیت مهم این است که چنانچه رهبران روسیه، آذربایجان و ارمنستان و دیگر کشورهای منطقه از درایت و کفایت سیاسی و حکمرانی قوی برخوردار باشند، به راحتی می‌توانند از بروز فاجعه عظیم و ویرانگر پیشگیری کنند.

به‌طور کلی منطقه قفقاز جنوبی نقش برجسته ای در ژئواستراتژی و ژئواکونومی محور اوراسیا دارد‌. به هر حال این منطقه از دیرباز حوزه تمدنی ایران بوده و تحولات مختلفی را در مقاطع مختلف تاریخی تجربه کرده و اکنون هم به عنوان یک منطقه مهم حائل بین دو دریای ارزشمند دریای سیاه و خزر قرار دارد و درواقع، می توان گفت نقش بسیار مهمی در مباحث کریدورها، انتقال انرژی و اساسا صلح و ثبات و توازن منطقه ای داشته و دارد. پس از شروع بحران اوکراین و اعمال تحریم های تمام عیار غرب علیه روسیه، روابط باکو و مسکو، منسجم و قوی تر شده و در سال‌های اخیر هم، روندی صعودی داشته و روز به روز بر ابعاد سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و امنیتی روابط طرفین افزوده شده است. 

سفر اخیر رئیس جمهوری روسیه، که یک سفر تعریف‌شده در روابط دو کشور است بر اساس توافقات قبلی انجام شده و همانطور هم که اشاره شده موضوعاتی مهم در دستور کار طرفین بوده است، از جمله در حوزه صادرات انرژی روسیه و تامین کالاهای مورد نیاز، با توجه به شرایط تحریمی خاص روسیه. طبیعیست که با توجه به اتفاقاتی که در منطقه کورسک روسیه رخ داده و تهاجمی که ارتش اوکراین،در منطقه داشته‌، پوتین کمافی السابق با رویکرد صبر استراتژیک، که همواره در رهبری سیاسی خود نشان داده، اینجا هم رفتار کند.

در موضوع ایجاد کریدور موهوم زنگزور، برخی از کشورهای منطقه از جمله آذربایجان و کشورهای بیرونی مثل روسیه و ترکیه اهداف و منافعی را دنبال می کنند که به طور طبیعی به نفع امنیت درازمدت منطقه نبوده و نخواهد بود؛ لذا دولت ارمنستان هم، به آثار سوء این موضوع پی برده و مخالفت خود را اعلام کرده است. با توجه به تحولات میدانی و مواضع رسمی سران جمهوری اسلامی ایران که در سطوح مختلف و حتی در سطح مقام معظم رهبری در چند مرحله به مقامات طراز اول این کشورها از جمله روسیه، ارمنستان، آذربایجان و ترکیه اعلام شده است، به نظر می رسد، چندان جایی برای عملیاتی شدن این کریدور موهوم وجود ندارد؛ چرا که طبیعتا هر گونه تغییر در جغرافیای منطقه، مرزها و اساسا ژئواستراتژی منطقه، به هیچ عنوان برای جمهوری اسلامی ایران پذیرفته شده نیست؛ چرا که همواره یکی از اصول مهم سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، حفظ تمامیت ارضی کشورها و عدم تغییر مرزها و ژئواستراتژی مناطق مختلف از جمله این منطقه بوده است که نقش مهمی در صلح و ثبات منطقه ایفا می کند‌.

به طور خلاصه، کشورهای منطقه قفقاز و آسیای مرکزی خواسته یا ناخواسته دوران حساسی را تجربه می کنند که به نوعی منافع این کشورها را وجه المصالحه قدرت های خارجی به ویژه ترکیه، فرانسه، آمریکا، روسیه و غرب قرار داده است. حتما تحولات اخیر دستاورد قابل ملاحظه‌ای برای مردم منطقه نخواهد داشت یا حداقل هیچ کشوری برنده حوادث اخیر نخواهد بود. موضوع مهم‌تر این که این تحولات به روند فعالیتی اقتصاد کشورها لطمه جدی زده و در درازمدت بر میزان رشد اقتصادی و تامین نیازهای انرژی اروپا و کالاهای اساسی تاثیرگذار است؛ مضافا که دیگر فعالیت ها از جمله صنعت توریسم را نیز با رکود جدی مواجه می کند. 

همچنین باید اذعان کرد که مرحله جدیدی از جنگ سرد شروع شده که با تغییر نقشه ژئواستراتژی جهانی می‌تواند ضمن جابه‌جایی نقش اجزای پازل قدرت در شرق اروپا، قفقاز و آسیای مرکزی، عواقب خطرناکی از جمله تغییر مرزها و حتی آغاز اولین جنگ فرامنطقه ای در هزاره سوم میلادی برای بشریت داشته باشد. 

جمهوری اسلامی ایران در سال های اخیر تحرکات سیاسی و اقتصادی قابل توجهی در منطقه داشته که تایید کننده تداوم مواضع متوازن بیطرفی فعالانه با هدف رایزنی با رهبران کشورهای منطقه و تقویت همکاری های همه جانبه است که در اظهار نظر دکتر عراقچی وزیر جدید امور خارجه نیز بر آن تاکید شده است.

به هر حال کشورمان ضمن رصد دقیق تحولات، اتخاذ مواضع شایسته و به موقع؛ رویکرد مهم تشویق طرفین به حل و فصل اختلافات مرزی و ارضی طرفین با محوریت گفت وگو و مبنا قرار دادن کنوانسیون‌ها و مقررات بین المللی سرلوحه امور قرار داده چرا که ترقی و تعالی تمام عیار منطقه در گرو برقراری صلح پایدار و اعتماد توامان با مشارکت جمعی است. 

خلاصه این که رهبران کشورهای منطقه قفقاز جنوبی باید بدانند که بر اساس تجربه تاریخی در قرن 20 و 21 قدرت‌های بزرگ در شرایط سخت راهی برای توافق پیدا نمی کنند و به طور معمول منافع کشورهای کوچک را قربانی اهداف و منافع خود می کنند. اگر چه در حال حاضر شرایط برای چنین مصالحه ای بسیار سخت شده است ولی تجربه تاریخی می‌گوید که رهبران هوشمند کشورهای پیرامونی باید به گونه ای عمل کنند که وجه المصالحه قدرت های بزرگ قرار نگیرند.

دیپلمات و کارشناس ارشد یورآسیا

اطلاعات بیشتر

کلید واژه ها: علی بمان اقبالی زارچ قفقاز قره باغ جمهوری آذربایجان آذربایجان ارمنستان آذربایجان و ارمنستان ترکیه و آذربایجان ترکیه و آذربایجان و ارمنستان زنگه زور دالان زنگه زور دالان موهوم زنگه زور کریدور زنگه زور ایران و آذربایجان ایران و روسیه ایران و ارمنستان


( ۲۳ )

نظر شما :

عبدالرضا ۰۷ شهریور ۱۴۰۳ | ۱۱:۱۲
یک ضرب المثلی هست که می گوید با حلوا حلوا گفتن دهن شیرین نمی شود با جعلی گفتن و موهوم گفتن هم چیز واقعی موهوم نمی شود فلذا دالان زنگزور امری واقعی و در شرف احداث است این برخورد جز خسارت به منافع ملی هیچ حاصل دیگری نخواهد داشت منطقه قفقاز به جرات می توان گفت مرکز جغرافیایی جهان است وفراتر از سه جمهوری ازربایجان ارمنستان و گورجستان بوده و شامل جمهوری های قفقاز شمالی ازربایجان ایران وشمال شرق تورکیه است وهمچون چهار راهی در دنیا می باشد و در تحولات پیش رو ازربایجان بیشترین سود و ایران بیشترین ضرر را خواهد کرد مگر اینکه تیم عراقچی چنین رویکردی در قفقاز نداشته باشند و در مسیر همکاری با ازربایجان قدم بردارند. همراهی با ارمنستان سودی نداشته وبه پرستیز اسلام گرایانه جمهوری اسلامی نیز ضربه می زند
خسرو ۰۷ شهریور ۱۴۰۳ | ۱۳:۴۹
چرا کریدور زنگه زور موهوم است ؟ این گذرگاه از وقتی که زنگه زور را در ترکیب شوروی ، بدون تصویب پارلمان جمهوری سوسیالیستی آذربایجان به ارمنستان دادند برقرار است راه آهن و جاده دارد و در واقع راه اصلی ارمنستان به روسیه و دوبخش آذربایجان است و پوتین گفته که نقشه ها و اسناد آن در آرشیو روسیه موجود است امریکا و اروپایی ها میخواهند کریدور باز شود و در کنترل خودشان باشد چین میخواهد باز شود و در کنترل روسیه و به تبع آن چین باشد ترکیه و آذربایجان میخواهند باز شود تا تراتزیت مستقیم داشته باشند با اینکه همه می‌خواهند این کریدور عملی گردد ، ایران چطور می‌تواند از آن جلوگیری کند؟ هیچ کشوری قصد اخلال در تمامیت ارضی ارمنستان ندارد و این دلیل نخ نما شده کافی نیست --- نیروهای مرزبانی روسیه در مرزهای ایران و ارمنستان(زنگه رور) مستقر هستند اگر روسیه با جلب نظر ارمنستان و آذربایجان و ترکیه کریدور را باز کند ایران چه موضعی خواهد داشت؟ صحیح است این موضوع تبدیل به خط قرمزی شود که نگهداری اش ممکن نیست؟ پوتین در سفر به باکو و لاوروف در مسکو با استناد به مدارک و نقشه ها و اسناد حقوقی ، باز شدن کریدور زنگه زور تحت کنترل روسیه را صحه گذاشتند بخصوص اینکه آذربایجان با عبور و مرور آزاد مردم ارمنستان به روسیه در امتداد کریدور ، موافق هست و این در جهت خواست مردم ارمنستان است تاکید بر موهوم بودن کریدور زنگه زور چقدر می‌تواند ادامه پیدا کند ؟
ایرانی ۰۷ شهریور ۱۴۰۳ | ۱۶:۳۵
پانترکهای تجزیه طلب بدانند تا ایران هست چنین کردیدوری وجود نخواهد داشت. تمام.
فرزاد ۰۷ شهریور ۱۴۰۳ | ۱۹:۰۰
سر گرگ باید هم اول برید/نه چون گوسفندان مردم درید اگه مسوولین مملکت همان روز اول جنگ ۲۰۲۰ قره باغ ؛خوشان رو بازیچه دست لابی پانترکیستهای باکو در ایران قرار نمیدادن و مرعوب جنگ رسانه ای اونا نمیشدن وبه حرف کارشناسان دلسوز مبنی بر اهداف پشت پرده این جنگ گوش میدادن واینقدر دست دست نمیکردن و بدون ملاحظه و مصلحت اندیشی تمام قد از ارمنستان حمایت میکردن ؛الان ابتکار عمل دست ایران بود.امروز هم دیر نشده و اتفاقا نکته مثبتش اینه که نقش روسیه وخیانتش به ارامنه و ایران برای همه رو شده.یک جنگ دیگه بین ارمنستان و باکو قطعی به نظر میرسه وتکلیف کشور ما هم همین امروز در جنگ آینده کاملا مشخصه وبه هیچ عنوان نمیتوان بیطرف موند..چرا که حمله به سیونیک ارمنستان یعنی حمله مستقیم به مرزهای تاریخی و ژئوپلتیکی ما .ما چه بخواهیم و چه نخواهیم یک طرف این جنگ هستیم بنابراین بیطرفی فعال هم یک خودفریبی بیشتر نیست و هیچ محلی از اعراب نداره.
اطلس ۰۷ شهریور ۱۴۰۳ | ۲۲:۰۶
به عبد الرضا: احداث این کریدور موهوم خسارت جبران ناپذیری به منافع ایران میزند چرا که باکو و ترکیه و روسها خود مسولیت کنترل ان را میخواهند در دست بگیرند و با باعث تغییر در مرزهای جغرافیایی ایران و این یعنی انزوا و نادیده گرفتن منافع ایران و هشدار مسولان ایرانی اعم رهبری و وزارت خارجه و نیروهای مسلح به جا درست و مهم است به خسرو :کریدور زنگه زور موهوم است جون امروز از تجزیه ساختار شوروی دو کشور باکو و ارمنستان پا به عرصه گذاشتند و هردو انها هم مرز ایران . و هدف اصلی خود شما به ان اذعان دارید در اختیار گرفتن و کنترل ان و نادیده گرفتن منافع ایران و ارمنستان .اخلال در تمامیت ارضی جنگ و اشغال نیست گاهی گرفتن مسیرهای و راههای مرزی و تجاری نقض تمامیت ارضی میشوند . این کریدور موهوم بعلت واقع شدن در مرزهای جغرافیایی ایران باید علاوه بر رضایت 3 کشور رضایت ایران را داشته باشد و تمام عرف بین الملل حق یکجانبه به کشورهای در تغییرات مسایل مرزی نمی دهد . ارمنستان با طرح خارج کردن سربازان روس نفوذ و قدرت روسها را کاهش داد و مردم و حاکمان ارمنستان هم مخالف ان هستند
سعید ۰۷ شهریور ۱۴۰۳ | ۲۲:۵۶
بدون شک تدبیر اساسی در مورد دالان موهوم ناتو ضروری است البته نه بعد از مرگ سهراب؟!؟!
آبتین ۰۸ شهریور ۱۴۰۳ | ۰۲:۲۳
موهوم بودن زنگه زور به این معنی است که اصولا چنین کریدوری به صورت تاریخی وجود نداشته است و همه ابنها جعلیات پانترکی است. خود نخجوان تا صد سال پیش اکثریت ارمنی داشته است. حالا چطور باکوییها از زنگه زور برای ارتباط استفاده میکرده اند؟
در جواب ایرانی ۰۸ شهریور ۱۴۰۳ | ۰۹:۴۰
هموطن عزیز در مسائل سیاسی و منطقه ای رفتار برا اساس سود و زیان ملت های شکل می گیرد با توهین و افترا به ملل مختلف چیزی به دست نمی آید آذربایجان خوب بلد است با کارت های موجود در سیاست بازی کند زیاد نگران نباش این کریدور باز خواهد شد ولی بعد از باز شدن ما به فکر استفاده از آن خواهیم افتاد که اون موقع باز هم مثل بقیه موارد منطقه جایی برای ما به خاطر رفتار های نادرست باقی نمانده است و سرمان بی کلاه خواهد ماند رفتار سیاسی حساب شده لازم است با ترک جماعت نمی شود در افتاد ولی تعامل بهتر است
محمد س ۰۸ شهریور ۱۴۰۳ | ۱۸:۵۸
دالان موهوم زنگزور آرزو هست نه واقعیت. فعلا واقعیت موجود سدی محکم در سر راه هست که همه ایرانیانی که دلشان برای منافع ملی میتپد از این سد حمایت میکنند.
ت ۰۹ شهریور ۱۴۰۳ | ۰۴:۱۲
زنگزوربازخواهدشدجه بعضیهابخان وجه نخان
هادی ۰۹ شهریور ۱۴۰۳ | ۱۹:۰۶
شتر در خواب بیند پنبه دانه!
ایرانی ۱۳ شهریور ۱۴۰۳ | ۰۰:۳۱
من به کسی توهین نکردم‌. تجزیه طلبی توهین نیست وقتی خود پانترکها شعارهای تجزیه طلبانه می‌دهند و علیه ایران پلاکارد بلند میکنند. شما آسوده دوغت را بنوش که علیف همان زمان که در قره باغ دست به پاکسازی قومی زد عملا توهمات پانترکی زنگه زور هم تمام شد. اتفاقا بر اساس سود و زیان میگدیم که اگر علیف قرار است با کارت زنگه زور به ما فشار بیاورد که در مرزهای ما تغییر ایجاد کند ایران هم‌ باید از کارت تالشیها استفاده کند که بگوید ما هم توان تغییر در مرزهای باکو را داریم. دیگر آن زمان که شما پانترکها بخواهید همه اقدامات ترکیه و باکو مثل حمایت از داعش و تکفیریها، مصادره املاک ایران، ایجاد نقشه های پانترکی و تورانی در خاک ایران و ... را توجیه کنید تمام شد.
علی ۱۴ شهریور ۱۴۰۳ | ۱۲:۴۵
تقریبا در همه تحلیل ها ابراز نگرانی واحساس خطری بزرگ از به هم پیوستن کشورهای تورک در صورت باز شدن دالان زنگه زور ،توسط حاکمیت جمهوری اسلامی به زبان آورده شده است ولی سوال اینجاست چه خطری در اثر این اتصال متوجه ماست و چرا ما باید جلو این به هم پیوستگی را بگیریم؟ آن طوری هم که من متوجه شده ام احساس خطر از همین مسئله است وخطر گسترش نفوذ ناتو خیلی کمتر احساس می شود به بیان دیگر ما مامور جلو گیری از اتصال کشورهای تورک هستیم نه گسترش ناتو . ولی وقتی روسها با باز شدن دالان زنگ زور موافقند یعنی عملا اعتقاد دارند این داالان به گسترش ناتو کمکی نخواهد کرد بنابراین احساس خطر ما نیز بی مورد است . بنا براین می ماند اتصال دولتهای تورک، که ما مخالف این برقراری ارتباط زمینی هستیم ولی چرا؟ به نظر می آید ایران می خواهد به هدف ایجاد ارمنستان ، که با ید سدی در برابر متصل شدن دنیای تورک است صادق مانده واز این طریق امرار معاش کند.
فرهاد ۱۷ شهریور ۱۴۰۳ | ۰۹:۴۰
جبب روزگار و اوضاعی است، واقعا" در دنیای امروز هر کسی بفکر خویش است و خیلی نباید گرفتار دوستی های فرصت طلبانه شد ولی روس ها با چنین فرمانی حتما متضرر خواهند شد. حق مطلب در نوشتار ادا شده است.
ایرانی ۲۱ شهریور ۱۴۰۳ | ۰۶:۴۲
ترکهای تجزیه طلب یک دوگانه ساختگی را بیان میکنند که ارمنستان در حال گسترش نفوذ ناتو و ترکیه و باکو در حال گسترش نفوذ کشورهای به اصطلاح ترک هستند و ایران در این دوگانه تصمیم گرفته با گسترش نفود باکو و ترکیه مقابله کند. اولا که چیزی به اسم جهان ترک نداریم ک این کشورها اصلا زبان‌هم را هم متوجه نمی‌شوند و اصولا پیوستگی جغرافیای ندارند چون بعد از مردم ایرانی و ارمنی و عرب و ... به صورت قبیله ای به منطقه مهاجرت کرده اند و هر کدام در جایی ساکن شده اند. دوما خود ترکیه بزرگترین پایگاه ناتو در همین منطقه است و اتفاقا یک پایگاه در شرق ترکیه و نزدیکی ایران به آمریکا داده است. خوب اگر ناتو بد است، چطور عضویت و خدمت ترکیه به ناتو بد نیست!؟ باکو هم که نظامیان اسرائیلی علنا در آن حضور دارند. پانترکها میگویند شما اینها را بی خیال شوید ولی روی خرید اسلحه ارمنستان از فرانسه و برگزاری تمرین نظامی با آمریکا تمرکز کنید. نه عزیزان. دوران این جعلیات تمام شده و داستان سرایی فایده ندارد. خلاصه موضوع این است که ایران نمی‌خواهد با ایجاد یک کریدور آن هم توسط کشوری که صبح تا شب در مطبوعات علیه ایران و تمامیت ارضی اش صحبت میشود، جایگاه منطقه ایش کاهش یاید. و دوما می‌خواهد مرزهای مشترک با یک کشور دیگر را هم داشته باشد و آن را از دست ندهد.