اقتصاد‌های بزرگ دنیا را در این گروه پیدا کنید!

دیپلماسی ایرانی: برگزاری اجلاس رهبران گروه بیست در دهلی نو در روزهای 9 و 10 سپتامبر 2023 (18 و 19 شهریور 1402) بی‌تردید یکی از مهم‌ترین اجلاس‌های چندجانبه معاصر و در تاریخ این نهاد چند جانبه است.

این هجدهمین اجلاس سران این گروه است که ترکیب قابل توجهی از اقتصادهای بزرگ دنیا را به دور هم گردآورده، ریاست دوره‌ای این گروه تا پایان سال جاری مسیحی به عهده هند است هر چند نهادهای چندجانبه، عمدتاً بر محوریت اعضا دولت‌های عضو می‌‌چرخند و رئیس دوره‌ ای تسهیل کننده و برگزار کننده جلسات در طول دوران ریاست مخصوصاً سه اجلاس کارشناسان ارشد، وزرا و رهبران است، اما فضایی ملموس و خاص نیز برای ریاست اداره‌ای همه نهادهای چند جانبه بین‌المللی وجود دارد و رئیس دوره‌ای، می‌تواند با مهارت‌های خاص، در ساختن فضا و روند بحث‌ها موثر باشد از این جهت هند، در ریاست این اجلاس، برجستگی داشت و اجلاس هجدهمین سران گروه بیست را تبدیل به نقطه‌ای برجسته در تاریخ این نهاد کرد.

چرا و چگونه می‌توان اجلاس گروه 20 و ریاست هند را مورد ارزیابی  و تجزیه و تحلیل قرار داد؟ 

در پاسخ باید به عضویت در آمدن اتحادیه آفریقایی، «تبدیل فضای تعامل» و استفاده هند از جنوب جهانی به عنوان مفاهیم قابل توجه و در خور عنایتی برای پرسش مزبور، عنایت داشت.

گروه 20، متشکل از بزرگترین اقتصادهای جهانی در قالب کشورهای عضو است، اما جالب آنکه اتحادیه اروپائی نیز یک عضو دائمی این گروه محسوب می شود و رئیس اتحادیه اروپائی، در کنار روسای جمهوری و نخست وزیران گروه 20، در این اجلاس‌ها، عضویت دارد یکی از مصوبات اجلاس دهلی‌نو، به عضویت درآمدن اتحادیه آفریقایی به عنوان یک نهاد قاره‌ای با بیش از 50 عضو، به عنوان یکی از اعضای گروه 20 است. 

این بی‌تردید تحول بزرگی در مناسبات آفریقائی و مورد شناسائی قرار گرفتن وزنه آفریقا در روابط بین‌المللی معاصر است. به عبارت دیگر همه اعضای گروه 20 پذیرفتند که به عنوان نهاد، اتحادیه آفریقایی، همه پایه اتحادیه اروپائی به عضویت این جمع خاص در آید. این بدان معنی نیست که از نظر اقتصادی، اتحادیه آفریقائی برابر با اتحادیه اروپائی نیست. در عین حال نشانگر موفقیت آفریقا در نهادسازی بین قاره‌ای و اعتلای دیپلماسی چندجانبه است. 

این همچنین موفقیتی در خور برای جنوب جهانی است، جنوب جهانی، هر چند که باز گرو بازتاب اکثریت سه قاره آفریقا، آسیا و آمریکای لاتین می‌باشد. اما مفهومی فرا جغرافیایی و در برگیرنده ابعاد تاریخی تمدنی، سیاسی و استراتژیک نیز محسوب می‌شود.در دوران معاصر جنوب جهانی، با فاصله گرفتن از حمایت واشنگتن، مسکو و حتی پکن، نمایشگر هویت نویسی در کنشگری مناسبات  بین‌المللی است.

همراه با این برجستگی، اجلاس دهلی نو، اجلاس نسبتاً اعتدالی بود.بدین معنا که در بیانیه نهایی بیش از 30 صفحه‌ای ، علیرغم حضور سنگین تمامی کشورهای غربی، از روسای جمهور آمریکا و فرانسه گرفته، تا نخست وزیر ژاپنی و کره جنوبی، حمله روسیه به اوکراین اولا در کانون اصلی و محوری بحث‌ها قرار نگرفت و ثانیاً از واژه تجاوز استفاده نشد همچنین باید گفت اصلی‌ترین مفهوم و محور در این بیانیه طولانی که با عنوان یک جهان، یک خانواده و یک آینده صادر شد، مفهوم توسعه است.

توسعه‌ محوری سند و نسبتاً جامع و در برگیرنده همه ابعاد توسعه است و این خود بر اعتدال گرائی سند می‌افزاید. غیبت دو رهبر، یعنی روسای جمهوری چین و روسیه قابل توجه بود ولی حضور نخست وزیر چین و وزیر خارجه روسیه در کاهش قطعی شدن درونی گروه 20 موثر بود. البته در این میان، نقش هند مورد ستایش قرار گرفت. لاورف وزیر خارجه روسیه صریحاً به نقش تعدیلی هند اشاره  مستقیم کرد.

این اجلاس‌های هند فوائد متعددی در بر داشت از یک سو، هند به غرب مخصوصاً اعلام کرد و اتصال اقیانوس هند، به مدیترانه و اروپا توسط بایدن نزدیک شد،اما هند همچنین توانست به گونه‌ای، سخنگوی جنوب جهانی شود. 

هند خود را جز جنوب جهانی می‌داند و ایده اهمیت جنوب جهانی را برجسته می‌کند در پشت ایده جنوبی جهانی، هند تعادلی را در غرب گرائی و حضور خود در اتحادیه‌های غرب محور ایجاد می‌کند و از سوی دیگر، جنوب جهانی، خود کالای استراتژیک برای هند و ارتقا موقعیت جهانی آن کشور است.هند را بالا بردن جایگاه جهانی خود، از ابزار جنوب جهانی، بهره‌برداری چند وجهی می‌کند. این خود نشانگر اهمیت یافتن و برجستگی جنوب جهانی در روابط بین‌المللی معاصر است. اجلاس گروه 20 در دهلی نو بازتاب این روز مهم و موثر در مناسبات جهانی بود.