خوابی که امریکا با پروژه هند - خاورمیانه - اروپا برای منطقه دیده است

دیپلماسی ایرانی: مرکز عربی برای تحقیقات و مطالعات سیاسی درمقاله ای به  پروژه کریدور هند – غرب – آسیا – اروپا که توسط ایالات متحده آمریکا، پادشاهی عربستان سعودی، امارات متحده عربی، هند، فرانسه، آلمان، ایتالیا و اتحادیه اروپا امضا شد، پرداخت. این مرکز در این مقاله عنوان کرده که این کریدور که شامل ساخت خطوط راه آهن و خطوط لوله برای انتقال انرژی و کابل برای انتقال داده است، هدف آن تبدل منطقه خاورمیانه به عنوان منطقه نفوذ آمریکا در بحبوحه تلاش های چین برای تثبیت نفوذ  خود در این منطقه است. از سوی دیگر یکی از اهداف بعدی این پروژه  ادغام اسرائیل در منطقه عربی و تقویت موقعیت هند در مقابل چین است.

به باور نویسنده این مقاله، این پروژه که توسط ایالات متحده و اتحادیه اروپا حمایت می شود، حول محور اتصال هند به اروپا از طریق خاورمیانه ایجاد شده به طوری که هزینه های لجستیکی حمل و نقل را تا حدود 40 درصد کاهش و فرصت های توسعه در منطقه را نیز افزایش می دهد.

در همین راستا این پروژه از دو کریدور تشکیل شده است: کریدور شرقی که هند را به کشورهای عربی خلیج فارس وصل می کند و کریدور شمالی که کشورهای خلیج فارس را از طریق اردن و اسرائیل به اروپا متصل می کند.

بر اساس برآورد مرکز عربی، این پروژه اقتصادی، مراکز تجاری در قاره‌های آسیا و اروپا را به هم متصل می‌کند، توسعه و صادرات انرژی پاک را تسهیل می‌کند، از همکاری در زمینه‌های تجاری و تولیدی موجود حمایت می‌کند، امنیت غذایی و زنجیره تامین را تقویت می‌کند و شبکه های انتقال انرژی را به هم متصل و همچنین خطوط ارتباطی را از طریق کابل های زیردریایی برای اطمینان از دسترسی به برق پیوسته هموار می کند.

اما ارائه پروژه به زبان اقتصادی برای درک اصول و اهداف آن کافی نیست، اهداف استراتژیک اساسی دیگری نیز پشت آن وجود دارد که مرکز تحقیقات و مطالعات سیاسی عرب 6 مورد از آنها را به شرح زیر بررسی کرده است:

1- تحکیم نفوذ آمریکا در منطقه و مسدود کردن تلاش‌های چین برای جذب کشورهای عربی خلیج فارس از طریق ارائه یک جایگزین اقتصادی که با پروژه کمربند و جاده رقابت می‌کند. به بیان دیگر رشد مداوم روابط بین چین و کشورهای عربی خلیج فارس (به ویژه عربستان سعودی و امارات متحده عربی) به ویژه پس از فراتر رفتن این همکاری بین دو طرف از مرزهای روابط تجاری به همکاری در زمینه های دفاع و امنیت نگرانی شدید واشنگتن را باعث شده است.

2- تایید تعهد واشنگتن به شراکت راهبردی با متحدانش و تلاش برای پر کردن شکاف اعتمادی که در منطقه نسبت به آن افزایش یافته است. به عبارت دیگر دولت جو بایدن با حمایت مالی از پروژه کریدور اقتصادی، می‌خواست بگوید که ایالات متحده از منطقه عقب‌نشینی نمی‌کند و نمی گذارد که چین، روسیه یا ایران از این خلاء برای بسط نفوذ خود استفاده کنند. از سوی دیگر پیام دیگر آمریکا از راه اندازی این پروژه این است که بگوید به دلیل اهمیت زیاد منطقه خاورمیانه از نظر آبراه های لازم برای تجارت جهانی، زنجیره تامین و منابع انرژی واشنگتن تمایلی برای ترک آن ندارد.

3-  ادغام اسرائیل در منطقه، چیزی که دولت بایدن با اشتیاق فراوان به دنبال آن است. پس از امضای «توافق ابراهیم» بین اسرائیل و امارات، بحرین، مراکش و سودان، تمرکز آمریکا در سال 2023 به تلاش برای عادی سازی روابط بین عربستان سعودی و اسرائیل معطوف شد.

از این رو پروژه کریدور اقتصادی گامی بزرگ در این مسیر است که مورد استقبال بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، قرار گرفته به طوری که وی آن را  بزرگترین پروژه همکاری در تاریخ توصیف کرد که چهره خاورمیانه، اسرائیل و اروپا را تغییر خواهد داد.

4-  منزوی کردن ایران از طریق تقویت مشارکت ها بین هند، کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و اسرائیل. با ایجاد اتحاد اقتصادی بین این طرف‌ها، ایالات متحده قصد دارد از هرگونه تلاش ایران برای نزدیک شدن به هند جلوگیری کند، در واقع آمریکا به شدت تلاش می کند هند را از سرمایه‌گذاری در بندر چابهار ایران در دریای عرب  که محور اصلی پروژه جاه‌طلبانه ایران برای ایجاد یک کریدور در جنوب ایران که هند و اروپا را بهم متصل می کند دور نگه دارد. در واقع، کریدور هند – خاورمیانه – اروپا عملاً به معنای حذف ایده پروژه ایرانی است که از طریق آن تهران می خواست به گذرگاه اصلی در خط تجارت جهانی آسیا و اروپا تبدیل شود.

5- افزایش توانایی هند برای رقابت با چین؛ از آنجایی که زیرساخت های حمل و نقل در این مقیاس رقابت پذیری را در سطح جهانی بسیار افزایش می دهد، سرمایه گذاری در این پروژه تحول آفرین تا حد زیادی فعالیت های اقتصادی هند را تقویت و فرصت های شغلی زیادی برای این کشور ایجاد می کند.

مهمتر از همه، کریدور پیشنهادی زنجیره تامین جهانی را نسبت به کالاها و خدمات هندی انعطاف پذیرتر و رقابتی تر خواهد کرد. این پروژه در صورت اجرا، هزینه های حمل و نقل بین هند و اروپا را کاهش می دهد و حرکت تجارت بین آنها را تا 40 درصد سریعتر می کند و در نتیجه به رشد اقتصاد جهانی هند کمک می کند تا قدرتی موازی با چین و در برخی مواقع برتر از آن تشکیل دهد.

6-  این پروژه به  مثابه تأییدی برای رهبری جهانی ایالات متحده است که بایدن نیز بر آن هموراه تأکید و گفته: این لحظه مهمی برای ایالات متحده  است تا رهبری جهانی و تعهد خود را به حل چالش‌هایی که برای مردم سراسر جهان مهم است نشان دهد.

به باور این اندیشکده، آمریکا می خواهد بگوید که این پروژه بر خلاف پروژه یک کمربند یک جاده که همواره به دلیل عدم شفافیت و گرفتار کردن کشور ها در تله بدهی مورد انتقاد قرار گرفته است، تلاشی برای تحمیل چیزی به هیچ طرفی ندارد.

در نهایت این وب سایت این گونه نتیجه گیری کرده که کریدور اقتصادی بین هند، خاورمیانه و اروپا نشان‌دهنده اوج ایده‌ها و تلاش‌های آمریکا برای به چالش کشیدن چین و توقف گسترش نفوذ آن در منطقه‌ای است که برای منافع آمریکا حیاتی است.

در واقع از طریق این پروژه، ایالات متحده به دنبال دستیابی به تعدادی از اهداف است که مهمترین آنها حفظ مناطق نفوذ خود در برابر گسترش چین و معرفی خود به عنوان شریک و سرمایه گذار جایگزین برای کشورهای در حال توسعه از طریق G20 است.

منبع: مرکز عربی برای تحقیقات و مطالعات سیاسی (دهین اینستیتیوت) / ترجمه: حسن حمزه