پاسخ کنترل شده

دیپلماسی ایرانی: همان طور که «شرق» در گزارش دیروز سه شنبه خود تاکید داشت، از مجموعه مواضع دو طرف (ایران و غرب) پس از صدور قطع نامه شورای حکام چنین بر می آید که وضعیت پرونده فعالیت های هسته ای در یک فضای گرگ و میش، مبهم و گنگ قرار دارد. لذا نه تهران دست به اقدامات انتحاری برای تقابل با قطع نامه اخیر شورای حکام می زند و نه غرب و به خصوص آژانس هم فضا را ملتهب تر می کند. از طرف دیگر «شرق» کرارا تصریح کرده بود که جزئیات واکنش ایران به قطع نامه شوای حکام، نقش تعیین کننده ای در سمت و سودهی به آینده مذاکرات و روند پرونده فعالیت های هسته ای خواهد داشت.

با در نظر گرفتن این دو نکته و با مشخص شدن جزئیات پاسخ تهران به قطع نامه شورای حکام می توان این گونه استنباط کرد که جمهوری اسلامی ایران به سناریوی «پاسخ کنترل شده» روی آورده است تا از یک طرف دولت سیزدهم از نگاه جریان رادیکال داخلی متهم به مماشات، سکوت و انفعال نشود و برای خالی نبودن عریضه واکنشی را در برابر شورای حکام از خود نشان داده باشد و همزمان این واکنش به قدری تند و اصطلاحا «انتحاری» نباشد که نهایات به بحرانی تر شدن روابط ایران و آژانس و پرونده فعالیت های هسته ای ایران منجر شود. خاصه آنکه ایران اکنون در حوزه سیاست خارجی با مجموعه ای از چالش های ریز و درشت مواجه است و به همین دلیل تشدید بحران در زمینه هسته ای هم می تواند دولت سیزدهم را به نقطه غیرقابل مدیریت سوق دهد. 

جزئیات پاسخ تهران

سازمان انرژی اتمی در واکنش به قطع نامه شورای حکام اقدام به تولید اورانیوم تا غنای ۶۰ درصد در سایت فردو کرد و صبح روز دوشنبه تولید آن به مرحله پایداری رسید. از این لحاظ برای اولین بار، سازمان انرژی اتمی ایران تولید اورانیوم ۶۰ درصد را در فردو آغاز و میزان تولید اورانیوم ۶۰ درصدی خود را افزایش داد. اقدامات در فردو بدین شرح است: آغاز روند تعویض ماشین‌های سانتریفیوژ نسل اول با ماشین‌های پیشرفته IR-6 در این مجتمع که باعث افزایش چشمگیر ظرفیت تولید می‌شود. آغاز روند تجهیز سالن B (واحد یک) با ظرفیت ۸ زنجیره جدید که با توجه به ضرورت ایجاد زیرساخت به شکل مرحله‌ای صورت خواهد گرفت. غنی سازی ۶۰ درصد در مجتمع شهید احمدی روشن (نطنز) نیز همچنان ادامه دارد.  همچنین در دومین اقدام در واکنش به قطعنامه مذکور، ایران دو آبشار دیگرIR-2m  و  IR-4 را در سایت نطنز بازبینی و گازدهی کرد و دو آبشار دیگر از این ماشین‌ها برای گازدهی آماده شده است.  اقدامات صورت گرفته در نطنز نیز  بدین شرح است: گازدهی به دو زنجیره جدید از ماشین‌های پیشرفته نوع IR-2m  و  IR-4 ؛ شروع پاسیواسیون دو زنجیره دیگر از همین نوع (IR-2m  و  IR-4  ) که در روزهای آینده به مرحله گازدهی خواهد رسید. آغاز روند راه‌اندازی واحد B۱۰۰۰ با ظرفیت ۸ واحد با توجه به اینکه تکمیل این اقدام باتوجه به ضرورت ایجاد زیرساخت، به شکل مرحله‌ای صورت خواهد گرفت. 

بعد از رسانه ای شدئن جزئیات واکنش ایران به صدور قطع نامه شورای حکام بود که رییس سازمان انرژی اتمی تولید اورانیوم ۶۰ درصدی در سایت فردو از روز دوشنبه را تایید کرد. محمد اسلامی در حاشیه بازدید از بیستمین نمایشگاه محیط زیست درباره واکنش ایران به قطعنامه شورای حکام گفت: «گفته بودیم که فشار و قطعنامه سیاسی چیزی را تغییر نمی‌دهد و صدور قطعنامه واکنش جدی دارد و به همین خاطر تولید اورانیوم ۶۰ درصد در فردو از روز گذشته آغاز شده است.»

واشنگتن و انتخاب گزینه دیپلماسی 

این روزها که از مواضع و عملکرد دولت بایدن تنها پروژه تشدید فشار بر تهران در همه ابعاد و سطوح به چشم می خورد، راب مالی دست به تغییر لحن در برابر ایران زده و از انتخاب گزینه «دیپلماسی» توسط ایالات متحده می گوید. در حالی که پیشتر تمامی مقامات کاخ سفید و حتی وزارت امور خاجه آمریکا به صراحت بیان داشته بودند که تا زمان قطع ارسال پهپاد به روسیه و آنچه که واشنگتن از آن به عنوان سرکوب معترضین در ایران یاد می کند، تمایلی به تداوم مذاکرت هسته ای و توافق با تهران برای احیای برجام ندارد و تمرکز و اولویت سیاست خارجی آمریکا فعلا بر تحولات داخلی ایران تمرکز خواهد بود. حتی یک خبرگزاری آلمانی از «کنار گذاشتن گزینه مذاکرات هسته ای برای احیای برجام توسط دولت بایدن برای همیشه» خبر داده بود.

از این رو چرخش راب مالی و تاکید بر انتخاب گزینه دیپلماسی در برابر تهران شاید در چارچوب همان گزاره پیشگفته «شرق» قابل ارزیابی باشد که غرب نیز به خصوص بعد از صدور قطع نامه به دنبال تحریک تهران برای انتخاب گزینه های انتحاری نیست. با در نظر داشتن این نکته نماینده ویژه آمریکا در امور ایران با طرح ادعای کمک تهران به مسکو در جنگ با اوکراین تاکید کرد: «واشنگتن به گزینه دیپلماسی برای ممانعت از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای باور دارد.»

رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران در گفت وگویی که با شبکه الجزیره داشت، گفت: «باید با هوشیاری گام‌های ایران در زمینه پرونده هسته‌ای را تحت نظر داشته باشیم. واشنگتن به گزینه دیپلماسی برای ممانعت از دست یابی ایران به سلاح هسته ای باور دارد.» این مقام آمریکایی همچنین مدعی شد که تهران پاسخ های اساسی به پرسش های آژانس بین المللی انرژی اتمی نداده است. وی بیان داشت که مدیرکل آژانس انرژی اتمی شخصی مستقل و حرفه ای است و تا زمانی که ایران به پرسش های آژانس بین المللی انرژی اتمی پاسخ ندهد این آژانس راهی به جز ادامه دادن تحقیقات ندارد. رابرت مالی همچنین تاکید کرد که ابزارهای دیگر تعامل با ایران همچنان موجود است.

درکنار لحن ملایم مالی، بلینکن هم واکنش تندی نسبت به افزایش تولید  اورانیوم ۶۰ درصدی در ایران نداشت مه می تواند مکمل تغییر فاز کاخ سفید باشد. وزیر امور خارجه آمریکا در نشست خبری مشترک با محمد بن عبدالرحمن، همتای قطری اش تاکید کرد که نمی‌توان گزارش ها درخصوص غنی سازی اورانیوم ۶۰ درصدی توسط ایران در سایت فوردو را تایید کرد. وی همچنین گفت که ایران تلاش می کند که مسائلی را وارد (مذاکرات) کند که ارتباطی با تلاش ها برای احیای برجام ندارد.

البته وزیر امور خارجه قطر نیز از گفت‌وگو درباره توافق هسته‌ای با همتای آمریکایی‌اش خبر داد. محمد بن عبدالرحمن آل ثانی  در نشست خبری خود با  بلینکن، گفت که درخصوص تحولات توافق هسته‌ای با همتای آمریکایی خود رایزنی کرده است. سکان دار سیاست خارجی قطر تاکید داشت که اکنون درحال بررسی گزارش‌ها درخصوص برنامه هسته‌ای ایران هستیم و معتقدیم که «دیپلماسی»، بهترین راه تعامل است.

هم چنان از قاره سبز سازناکوک شنیده می شود

اگر چه واشنگتن دست به تغییر لحن در برابر تهران، ولو به صورت موقت زده است، اما در آن سود اروپایی ها که در پروسه مذاکرات نقش پلیس خوب را داشته اند اکنون به شکل تمام عیاری گزینه تقابل با ایران را پیش می برند. در همین راستا رئیس پارلمان اروپا اعلام داشت که تا اطلاع ثانوی ارتباطات و گفت وگوهای مستقیم میان این نهاد اروپایی و جمهوری اسلامی ایران قطع می‌شود. به گزارش یورونیوز، روبرتا متسولا همچنین تاکید کرد که «اروپا چشمان خود را روی معترضانی که چشم امید به ما دارند، نخواهند بست.» رئیس پارلمان اروپا همچنین با انتقاد از صدور حکم اعدام برای برخی از حاضران در وقایع اخیر از اعمال تحریم‌ها علیه ایران تاکید استقبال کرد و گفت: «نمایندگان پارلمان در همین راستا تصمیم گرفتند تا اطلاع ثانوی هیچ تماس مستقیمی میان پارلمان اروپا و همتایان رسمی ایران برقرار نکنند.»

در کنار این اقدام پارلمان اروپا، جیمز کلورلی، وزیر امور خارجه انگلیس هم در گفت‌وگویی با روزنامه الشرق‌الاوسط اتهامات و ادعاهایی را علیه تهران مطرح کرد. رئیس دستگاه سیاست خارجی انگلستان طی این مصاحبه و در توضیح این که آیا می‌تواند بگوید مذاکرات احیای توافق هسته‌ای حالا دیگر به پایان رسیده است، بیان کرد: «ما توافق بسیار منصفانه‌ای را در مارس امسال به ایرانی‌ها ارائه کردیم، آن‌ها هنوز قرار است پاسخ بدهند. در این بین، شاهد اقدامات بی‌رحمانه‌شان علیه زنان ایرانی بوده‌ایم که از جمهوری اسلامی ایران انتقاد می‌کنند.  شاهد صادرات پهپادهایشان به روسیه بوده‌ایم که علیه اهداف غیرنظامی به کار رفته‌اند.» با وجود این که تهران تاکید کرده‌ که تولید و به‌کارگیری تسلیحات هسته‌ای جایی در دکترین دفاعی ایران ندارد، کلورلی دوباره دست به اتهام زنی علیه ایران زد و افزود: «ما به جلوگیری از دستیابی ایران به یک سلاح اتمی متعهدیم، اما الان به خود ایران بستگی دارد تا به مذاکراتی که کردیم، پاسخی هدفمند بدهد. توپ در زمین ایران است و حالا آن‌ها واقعا باید پاسخ بدهند.»

وزیر امور خارجه انگلیس در پاسخ به این که آیا این اظهارات او به این معناست که این مذاکرات پایان یافته‌اند، ادعا کرد: «همان طور که گفتم، مذاکراتی که انجام دادیم و پیشنهادی که مطرح کردیم، معقول و عمل‌گرایانه بود. ایرانی‌ها تا کنون همکاری مناسبی در این رابطه نداشته‌اند. علاوه بر این، نظر من این است، پیامی که می‌توانم به حاکمیت ایران بفرستم این است که اقداماتی انجام دهند که موجب همکاری بهتر با این روند شود. ما توافقی را پیشنهاد کردیم، توافق خیلی خوبی است و ایرانی‌ها باید آن را به کار بگیرند.»

تل آویو و تلاش برای بر هم زدن بازی

در شرایطی که سیاست خارجی با فضای حساسی رو به رو است بازگشت نتانیاهو به قدرت در اسرائیل هم زنگ خطر جدی را به صدا درآورده است. به باور بسیاری نتانیاهو در سایه تجربه 12 ساله حضورش در پست نخست وزیری از توان دیپلماتیک لازم برای تشدید فشار جامعه جهانی علیه تهران و عدم شکل گیری فضایی مثبت در جهت بهبود بسترها با هدف ازسرگیری مذاکرات هسته ای برخوردار است.  

در این باره دیدار اخیر  جیک سالیوان،‌ مشاور امنیت ملی کاخ سفید و آویو کوخاوی، رییس ستاد ارتش اسرائیل در واشنگتن می تواند از آغاز این تلاش های ضدایرانی نتانیاهو حکایت داشه باشد، به ویژه آنکه کاخ سفید در بیانیه‌ای اعلام کرد: «موضوع نقش ایران در منطقه از محورهای دیدار و گفت‌وگوی مشاور امنیت ملی آمریکا و رییس ستاد ارتش اسرائیل در واشنگتن بوده است.» در این بیانیه آمده است: «جیک سالیوان بر حمایت سرسختانه دولت آمریکا از امینت اسرائیل تاکید کرده و دو طرف درباره طیف گسترده‌ای از مسائل منطقه‌ای که نگرانی‌های دوجانبه‌ای درباره‌شان وجود دارد، تبادل نظر کردند.» بیانیه کاخ سفید می‌افزاید: «آنها بر عزم مشترکشان برای رسیدگی به چالش‌های امنیتی که بر خاورمیانه اثر می‌گذارند،‌ از جمله تهدیدهای ناشی از ایران و نیروهای نیابتی آن تاکید کردند و آقای سالیوان تعهد رییس جمهور را نسبت به اطمینان‌یابی از این که ایران هیچ گاه به یک سلاح هسته‌ای دست پیدا نکند، مورد تاکید قرار داد.»

به موازات انجام سفر پنج روزه آویو کوخاوی، رییس ستاد ارتش اسرائیل به واشنگتن با تمرکز بر آن‌چه «تهدید ایران» خوانده شده است،  رییس اطلاعات ارتش اسرائیل هم در یک سخنرانی ادعای تل آویو مبنی بر وجود اهداف نظامی در برنامه هسته‌ای ایران را تکرار کرد. به گزارش روزنامه اورشلیم پست نوشت، آهارون هالیوا، رییس اطلاعات ارتش اسرائیل مدعی شد که ایران احتمالا به زودی، حداقل به شکل نمادین غنی‌سازی ۹۰ درصد سطح تسلیحاتی را آغاز خواهد کرد. هالیوا بر اساس این ادعا، در ادامه گفت: «جهان در این صورت به طور بی‌سابقه‌ای محک زده خواهد شد.»

اورشلیم پست هفته پیش به نقل از مقامات ارشد اسرائیلی گزارش داده بود که حتی اگر ایران از این آستانه نیز عبور کند، دو سال دیگر برای تهران زمان خواهد برد تا مسائل مربوط به تولید یک سلاح اتمی را حل کند. طبق گزارش اورشلیم پست، هالیوا در ادامه عنوان داشت که فکر نمی‌کند ایران بتواند به دلیل نگرانی‌هایش درباره واکنش اسرائیل و کشورهای غربی، تماما به سمت تولید یک سلاح اتمی برود. علاوه بر این، روزنامه تایمز آو اسرائیل گزارش داد، این مقام ارتش می‌گوید، ایران «پیشرفت چشم‌گیری» به سمت تولید اورانیوم با خلوص ۹۰ درصد داشته است. افزون بر آن، رییس اطلاعات ارتش اسرائیل گفت که اگر لازم باشد به تاسیسات اتمی ایران حمله می کنیم و خوشحال می‌شویم که آمریکا کنار ما باشد.»/شرق