آیا عراق بخشی از توافق میان تهران و واشنگتن خواهد بود؟

نویسنده: احمد السهیل

دیپلماسی ایرانی: با تسریع تحولات در صحنه عراق، همچنان پرسش ها درباره نقش ایالات متحده آمریکا در بحران عراق به ویژه بعد از تشدید مناقشه بین «جریان صدر» و گروه های مورد حمایت ایران، باقی است. پاسخ این پرسش به عوامل متعددی بستگی دارد که مهمترین عامل، تفاوت در نحوه تعامل واشنگتن با موضوع ایران در دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ و دوره ریاست جمهوری جو بایدن است چرا که دولت قبلی آمریکا سیاست «فشار حداکثری» را در برخورد با تهران و عواملش در منطقه در پیش گرفته بود در حالی که سیاست بایدن، یافتن ساز و کارهای جدید برای «مهار تهران» و احیای توافق هسته ای است.

ناظران معتقدند تلاش ها برای مهار تهران و متحدانش در منطقه، شاید تنها راه احیای همکاری ایران و آمریکا در موضوع عراق باشد و به این ترتیب احزاب عراقی مورد حمایت ایران، امید بیشتری به ترمیم جایگاه خود در داخل عراق پیدا خواهند کرد. نکته قابل توجه این است که دولت آمریکا به رغم همه بحران های روی داده در عراق از زمان اعلام نتایج انتخابات این کشور تاکنون هیچ برخوردی با احزاب وابسته به ایران نداشته است و مقامات آمریکایی همواره بر ضرورت مذاکره طرف های سیاسی و تسریع تشکیل دولت آینده تاکید کرده اند.

در زمان حوادث بغداد در اواخر ماه اکتبر و درگیری مسلحانه بین جریان صدر و شبه نظامیان وابسته به ایران، موضع وزارت امور خارجه آمریکا تشابه زیادی با موضع ایران در قبال این حوادث داشت به طوری که ناظران از احتمال وجود نوعی توافق بین ایران و آمریکا بر سر عراق صحبت کردند. آنچه این باور را تقویت می کند این است که تصمیم گیرندگان در واشنگتن تلاش می کنند همه طرف های عراقی از جمله احزاب و شبه نظامیان مورد حمایت ایران را به سمت توافق با یکدیگر سوق دهند و از طرح مصطفی الکاظمی برای ترتیب دادن گفت وگو بین جریان صدر و چارچوب هماهنگی حمایت می کنند.

پافشاری دولت بایدن بر احیای توافق هسته ای با تهران، این گمانه زنی را ایجاد کرده است که هرگونه توافق جدید هسته ای سهل گیرانه با ایران می تواند پنجره ای باشد که احزاب مورد حمایت ایران در عراق از آن برای احیای سناریوی توافق آمریکا و ایران بر سر دولت آینده عراق استفاده کنند. در این خصوص سخنان نوری المالکی، رئیس ائتلاف دولت قانون قابل توجه است.

منقذ داغر، رئیس بخش خاورمیانه در موسسه بین المللی گالوپ معتقد است آمریکا همچنان سیاست «آرام کردن بحران» را در عراق دنبال می کند و حساسیت های واشنگتن برای راضی نگه داشتن تهران که در حال مذاکره با آن بر سر توافق هسته ای است، دست واشنگتن را در خصوص عراق و عوامل ایران در عراق بسته است. داغر، سیاست آمریکا در عراق را به راه رفتن در میدان مین تشبیه می کند چرا که واشنگتن همزمان با تلاش برای حفظ تعادل با ایران، نمی خواهد زمینه را برای سیطره شبه نظامیان بر عراق هموار کند. علاوه بر این، بی اعتمادی واشنگتن به «جریان صدر» موجب شده است مقامات آمریکایی همواره نگران به هم ریختن اوضاع و آغاز بحرانی باشند که برنامه های آمریکا در خاورمیانه را با مانع مواجه می کند.

باسل حسین، تحلیلگر سیاسی معتقد است موضع گیری های واشنگتن در سال های اخیر همواره تحت تاثیر مستقیم بحران ها در عراق بوده است. آمریکا تلاش دارد ثبات شکننده در عراق را که تضمین کننده جلوگیری از تغییرات شدید در نظام سیاسی حاکم بر این کشور باشد، حفظ کند و مانع تبدیل شدن اختلافات به درگیری داخلی شود. این تحلیلگر همچنین معتقد است این امکان وجود دارد که عراق بخشی از معامله واشنگتن و تهران برای دستیابی به توافق هسته ای باشد که نتیجه آن، افزایش نقش و نفوذ عوامل ایران در عراق خواهد بود.

احسان الشمری رئیس مرکز اندیشه راهبردی با اشاره به سفر دستیار وزیر امور خارجه آمریکا به عراق پس از حوادث اخیر این کشور افزود، چارچوب کلی سیاست کنونی آمریکا در عراق این است که تلاش می کند اختلافات در داخل نظام سیاسی عراق را به گونه ای کنترل کند که این اختلافات به پیروزی کامل ایران منجر نشود و در عین حال این تصور را در طرف های مختلف عراقی ایجاد نکند که واشنگتن به طور کامل پرونده عراق را کنار گذاشته است. با این حال الشمری بعید می داند که هدف نهایی اقدامات سیاسی دولت بایدن در عراق، ارسال پیام اطمینان بخش به ایران باشد چرا که از نظر او، عراق دیگر مهمترین برگه برای تحمیل شروط بر ایران نیست.

منبع: ایندیپندنت عربی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11