امتیاز چشمگیر اروپا به ایران برای رسیدن به توافق

نویسنده: لاورنس نورمن Laurence Norman

دیپلماسی ایرانی: دیپلمات های اروپایی که در تلاش برای شکستن بن بست بر سر توافق هسته ای ایران هستند، یک امتیاز چشمگیر تازه به تهران پیشنهاد داده اند که هدف آن خاتمه سریع یک تحقیق آژانس هسته ای درباره فعالیت های گذشته ایران است.

یک نکته کلیدی اختلافی برای احیای برجام، بررسی های سازمان بین المللی انرژی هسته ای درباره مواد هسته ای اعلام نشده ای بوده که در سال 2019 یافته شد. اسرائیل و مقامات غربی گمان دارند که آن مواد، شاهدی است بر اینکه ایران زمانی یک برنامه پنهانی هسته ای نظامی داشته، چیزی که تهران دیرزمانی است که انکار می کند.

ایران در گفت وگوهای هسته ای، دست کم از ماه مارس پافشاری کرده که این بررسی ها خاتمه یابد اما ایالات متحده آمریکا و مقام های اروپایی گفته اند که درباره تحقیقات آژانس هسته ای که یک سازمان ناظر مستقل است، گفت وگو نمی کنند و این تحقیقات ربطی به توافق هسته ای ندارد.

بر پایه یک متن پیش نویس پیشنهادی اتحادیه اروپایی که توسط وال استریت ژورنال دیده شد، ایران باید موافقت کند که نگرانی های آژانس را برطرف کند پیش از آنکه توافق به اجرا در آید. این متن می گوید که انتظار می رود ایران پرسش های آژانس را "با یک نگاه روشنگرانه" پاسخ دهد. اگر تهران همکاری کند، آمریکا و دیگر طرف های گفت وگو هم شورای حکام آژانس را ترغیب خواهند کرد که پرونده تحقیقات را ببندد.

اگر طرف های گفت وگو با متن پیشنهادی موافقت کنند، آژانس بین المللی انرژی هسته ای در نقطه دشواری قرار خواهد گرفت چرا که اجرای توافق تا حد زیادی بر ارزیابی آن از همکاری تهران متکی خواهد بود. 

یک سخنگوی آژانس هسته ای از اظهار نظر در این زمینه خودداری کرد. رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی قول داده که هرگز این تحقیقات را رها نکند تا تهران پاسخ دهد که این مواد هسته ای از کجا سرچشمه گرفته و اکنون کجاست.

یک سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا گفت: "ما به دقت سرگرم مطالعه متن نهایی پیشنهاد شده توسط اتحادیه اروپایی هستیم و همان طور که خواسته شده، پاسخمان را خواهیم داد." یک مقام ارشد آمریکایی هم گفت که واشنگتن می خواهد که این تحقیقات حل و فصل شود. وی گفت: "تنها راه برای انجام این کار این است که ایران اطلاعات مورد نیاز آژانس را فراهم آورد. این موضع ماست، صرف نظر از اینکه چنین چیزی در یک متن تفاهم یا در جای دیگری بیاید یا نیاید."

مقام های ایران روز سه شنبه گفتند که کار بررسی متن را آغاز کرده اند. آنها در روزهای اخیر، اشاره کرده اند که شاید گفت وگوهای بیشتری نیاز باشد که این، سرنوشت توافق را بلاتکلیف می گذارد. یک مقام روس هم روز پنجشنبه گفت که اتحادیه اروپایی نمی تواند اولتیماتومی برای گفت وگوها بگذارد.

افرادی که از فرایند گفت وگوها آگاهی دارند می گویند هنگامی که اتحادیه اروپایی، پیشنهاد خود در متن توافق هسته ای را به گونه ای می نوشت که شامل سازشی بر سر تحقیقات آژانس باشد، این کار را با آگاهی آمریکا و سه کشور اروپایی انجام داد.

یک سخنگوی اتحادیه اروپایی هم گفت: "متنی که پس از مذاکرات اخیر در وین به طرف های گفت وگو ارائه شده، منطبق بر سرشت محرمانه فرایندهای دیپلماتیک و تنها برای بررسی توسط طرف های گفت وگوست و نه برای بحث در رسانه ها."

این مسئله برای ایران، حساسیت بالایی دارد چرا که همیشه انکار کرده است که یک برنامه تسلیحاتی هسته ای را دنبال می کند... اگر ایران با آژانس همکاری نکند، این سازمان می تواند پرونده تحقیق را به شورای امنیت سازمان ملل ارسال کند.

این قول به تهران که در صورت پاسخ به پرسش های آژانس، پرونده تحقیقات بسته می شود، پاسخی است به ادعای مکرر ایران که آمریکا و قدرت های اروپایی در پس این تحقیقات هستند تا از آن به عنوان اهرمی علیه ایران استفاده کنند.

به گفته مقام های غربی آگاه به روند گفت وگوها، این امتیاز عمدتا توسط اتحادیه اروپایی طراحی شده است. مقام های آمریکایی و اروپایی این متن را تا زمانی که روز دوشنبه ارائه شد، ندیده بودند هرچند برخی آگاه بودند که این متن، دربردارنده لحن ایمنی هسته ای است.

منبع: وال استریت ژورنال / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11