نگرانی های اسرائیل از جنگ روسیه و اوکراین

نویسنده: فرشید خسروانی

دیپلماسی ایرانی: از زمان ظهور ولادیمیر پوتین در آغاز قرن حاضر، روسیه و اسرائیل روابط بسیار نزدیک و دوستانه ای با یکدیگر برقرار کردند و امروزه همکاری های گسترده ای در زمینه های اقتصادی، نظامی و اطلاعاتی با یکدیگر دارند. علاوه بر روابط این دو دولت، بین دو کشور روابط اجتماعی بسیار گسترده ای وجود دارد که از دلایل آن می توان به مهاجرت بیش از یک میلیون یهودی روس تبار به اسرائیل در دوره اتحاد جماهیر شوروی و نیز تعداد انبوه توریست های روس که سالیانه از اسرائیل بازدید می کنند، اشاره کرد. سالیانه صدها هزار توریست روسی به اسرائیل مسافرت می کنند و مکان کلیسای ارتدکس روسیه در این سرزمین برای آنها بسیار جاذبه دارد. البته روسیه و اسرائیل اختلافات جدی نیز باهم دارند که از آن جمله می توان از روابط بین روسیه و ایران نام برد. اما در مجموع به رغم اختلافاتی که میان روسیه و اسرائیل وجود دارد و این واقعیت که هر دو کشور از نزدیک با بزرگترین دشمنان یکدیگر همکاری می کنند، روابط مستحکمی را بر مبنای منافع مشترک و تمایل دو جانبه برای تعقیب این منافع شکل داده اند.

از زمان تهاجم نظامی روسیه به اوکراین، با وجود اینکه اسرائیل متحد ویژه ایالات متحده امریکا محسوب می شود و همزمان به دلیل موقعیت ژئوپلیتیک خود به همکاری با روسیه نیاز دارد، درگیر برقراری یک موازنه ظریف بوده است، اقدامی که ژئوپلیتیک این کشور برای آن تجویز می کند. اسرائیل روابط اساسی با روسیه دارد، نفتالی بنت، نخست وزیر اسرائیل از زمان حمله روسیه به اوکراین با ولادیمیر پوتین، رییس جمهوری روسیه و ولودیمیر زلنسکی، رییس جمهوری اوکراین صحبت کرده است و پیشنهاد کرده که می تواند به عنوان یک میانجی عمل کند. با توجه به بازیگری روسیه در بحران سوریه، در واقع اسرائیل خود را در شمال شرقی خود با روسیه هم مرز می داند و به تایید ضمنی پوتین برای حملات هوایی خود به اهداف ایرانی، اتکا می کند. برای مقامات اسرائیل بسیار مهم است که روسیه چشم خود را بر آنچه در سوریه انجام می دهند، ببندد.

با توجه به جمعیت بزرگ یهودی و اسرائیلی، که هم در روسیه و هم در اوکراین زندگی می کنند و بیش از 5/1 میلیون تبعه روسی و اوکراینی که در اسرائیل ساکن اند و توجه به این مسئله که اسرائیل متحد ایالات متحده امریکاست که خود را با نظم لیبرال- دموکراتیک غرب می شناسد، می توان گفت معضلی که در حال حاضر به چالشی بزرگ برای اسرائیل تبدیل شده، تلاش حساب شده این دولت برای گام برداشتن در یک مسیر حساس و ظریف است. یعنی همدردی و واکنش به بحران اوکراین، طوری که روسیه را از خود نرنجاند. پیشتر اسرائیل در نکوهش روسیه به علت مداخله در گرجستان در سال 2008 و همچنین الحاق کریمه به روسیه در 2014 به دولت های غربی نپیوسته بود. هرچند که ایالات متحده نسبت به این موضوع ابراز نگرانی می کند اما در عین حال معذوریت های امنیتی اسرائیل را درک می کند. 

نفتالی بنت هنگام صحبت و موضع گیری در خصوص بحران اوکراین، همواره احتیاط را ترجیح داده، و در پیام های همبستگی خود با مردم اوکراین و حمایت از تمامیت ارضی آن طفره رفته است. البته پیش از این وزیر امور خارجه اسرائیل طی بیانیه ای اعلام کرده بود: اسرائیل از حاکمیت اوکراین حمایت می کند و نگرانی خود را نسبت به شهروندان اسرائیلی مقیم اوکراین و سرنوشت اقلیت یهودی در آنجا ابراز می کند. اگرچه در این بیانیه نامی از روسیه آورده نشد اما مقامات روسیه را وادار به واکنش کرد و در مقابل مسکو به عدم به رسمیت شناختن حاکمیت اسرائیل بر بلندی های جولان تاکید کرد. اسرائیل که در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در کنار ایالات متحده امریکا و دیگر کشورهای غربی علیه تهاجم روسیه به اوکراین رای مثبت داد، در عین حال از تحریم ها علیه روسیه خودداری می کند. باید گفت اولویت اصلی اسرائیل این است که دست به اقدامی نزند که روسیه نگرش خود را در سوریه تغییر دهد. به عنوان مثال از انتقال سیستم ضد موشکی گنبد آهنین به اوکراین خودداری می کند؛ به عنوان نوعی پیش شرط برای روسیه که به سوریه اجازه استفاده از سامانه s_ 300 را ندهد.

نخبگان امنیتی و سیاستگذاری اسرائیل با صراحت بیان می کنند که به دلیل معذوریت های امنیتی خطرات زیادی اسرائیل را تهدید می کند که نمی توانند رابطه خود را با روسیه بر سر اوکراین به خطر اندازند، آنها نگرانند که مبادا پیامدهای جنگ منجر به افزایش فروش تسلیحات روسیه به نیروهای نیابتی ضد غربی در امتداد مرزهای خود و به ویژه سوریه و لبنان شود در حقیقت پس از آنکه روسیه، ایران و حزب الله به صورت گسترده ای مخالفان اسد را شکست دادند، رقابت برای نفوذ بیشتر در سوریه داغتر شد، روسیه هم حمایت تمام عیار خود را از اسرائیل اعلام کرد و از نیروهای ایرانی خواست از مرزهای جنوبی سوریه با اسرائیل فاصله بگیرند. مورد بسیار بارز این است که نتانیاهو و پوتین با همدیگر در این رابطه صحبت کردند و مسکو اسرائیل را از حمله به نیروهای حزب الله و ایران منع نکرده است. 

یکی دیگر از نگرانی های اسرائیل توافق هسته ای ایران است. در حالی که اسرائیل امیدوار بود که جنگ مذاکرات برجام در وین را از ریل خارج یا کُند می کند، اما تاکنون و با وجود تحریم های شدید غرب بر علیه روسیه، ایالات متحده و کشورهای اروپایی در تلاش برای احیای این توافق با روسیه در یک میز مشترک هستند. باید گفت با تشدید حملات روسیه به اوکراین و به نتیجه نرسیدن مذاکرات میان طرفین روسی و اوکراینی، نگرانی اسرائیل برای برقراری یک موازنه برای دفاع از منافع استراتژیکی خود بیشتر می شود.