اراده سیاسی ایران و امریکا برای توافق

نویسنده: حسن فحص

دیپلماسی ایرانی: صرف نظر از نداهایی که در داخل ایران در مخالفت با مذاکرات وین برای احیای برجام یا در حمایت از آن شنیده می شود، قدر مسلم این است که ساختار حاکمیت در ایران در همه سطوح، موضعی یکپارچه برای حرکت در مسیر مذاکرات به منظور دستیابی به تفاهمی که برجام را احیا کند، اتخاذ کرده تا به بحران تحریم های اقتصادی پایان دهد و ایران را از دایره خطری که ثبات نظام را تهدید می کند خارج سازد. 

اتفاق نظر سران نظام و دولت پنهان برای به نتیجه رساندن مذاکرات وین از اینجا مشخص می شود که تیم مذاکره کننده ایرانی که برای تکمیل دور هشتم مذاکرات به وین عزیمت کرده، از اختیار اتخاذ تصمیم سیاسی مناسب و متناسب با منافع ایران در مذاکره برای احیای برجام و لغو تحریم های اقتصادی، برخوردار شده هرچند شروطی مانند لغو همه تحریم های هسته ای و دریافت تضمین برای خارج نشدن مجدد آمریکا از توافق و تعیین دوره ای برای راستی آزمایی لغو تحریم ها، برای مذاکره کنندگان تعیین شده است. 

دولت جو بایدن علاوه بر چالش متقاعد کردن اعضای جمهوری خواه کنگره آمریکا درباره لزوم احیای برجام، باید متحدان منطقه ای واشنگتن به ویژه اسرائیل و عربستان سعودی و کشورهای عربی خلیج فارس را نیز متقاعد کند که خود را در تیررس ایران می دانند. برای دولت آمریکا این ماموریت آسانی نیست مگر این که توافق هسته ای با دریافت تضمین هایی از ایران همراه باشد و زمینه را برای مذاکرات بعدی درباره برنامه موشکی و نفوذ منطقه ای ایران هموار کند. 

دستاورد مرحله کنونی مذاکرات وین این بود که آمریکا و ایران توانستند بحران مذاکره مستقیم بین خود را مهار کنند و درباره مسائل مورد اختلاف به تفاهم برسند بدون آن که به روسیه که قصد داشت نقش میانجی را بین دوطرف بازی کند، فرصت اعمال نفوذ بدهند. به همین علت بود که میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در مذاکرات وین از امکان توافق نکردن در آینده نزدیک سخن می گوید زیرا احساس می کند مسکو کنترل اوضاع را کاملا در دست ندارد و ایران دیگر بر مذاکره غیرمستقیم با آمریکا اصرار نمی کند و آمریکا نیز تمایل دارد پرونده اختلاف با ایران را ببنددد تا بتواند به تنش های فزاینده در شرق اروپا در مرز روسیه و اوکراین بپردازد. 

روسیه تلاش کرد با بهره برداری از روابطش با ایران، ایده «توافق موقت» دو ساله را ترویج دهد و طرف آمریکایی را متقاعد کند که توانایی سوق دادن ایران را به این سمت دارد و در مقابل، از واشنگتن در بحران اوکراین و کاهش فشار بر مسکو امتیاز بگیرد. ولی روی آوردن ایران به دیپلماسی تبادل پیام های مکتوب با هیئت آمریکایی از طریق نماینده اتحادیه اروپا، عملا میانجی روس را حذف کرد. 

اراده سیاسی آمریکا و ایران برای دستیابی به توافق و پایان دادن به تنش با یکدیگر، با تمایل واشنگتن برای پرهیز از تشدید تنش در خاورمیانه همسو شده است. واشنگتن تلاش می کند با آرام کردن تنش های خاورمیانه، انرژی بیشتری برای پرداختن به اختلافاتش با روسیه بر سر اوکراین صرف کند زیرا بحران اوکراین، کلید مقابله با جاه طلبی های فزاینده روسیه برای کاستن از نفوذ آمریکا در جهان به شمار می رود. 

تهران از نیاز واشنگتن به برقراری آرامش در خاورمیانه برای پرداختن به رویارویی با روسیه و چین، سود می برد و با استفاده از فشاری که بحران اوکراین بر واشنگتن وارد می کند، تلاش دارد بیشترین امتیاز را از واشنگتن بگیرد. ایران در عین حال می داند دست نیافتن به توافق یا تفاهم با واشنگتن، به معنای آغاز موج جدیدی از تحریم های سخت و خفه کننده و تشدید فشار بر متحدانش در مناطق نفوذ ایران است.

منبع: ایندیپندنت عربی/ تحریریه دیپلماسی ایرانی