سفر رئیسی به مسکو و احتمال توافق ریاض و تهران

نویسنده: ستانیسلاف تاراسوف

دیپلماسی ایرانی: سفر ابراهیم رئیسی به مسکو که منابع رسمی تهران آن را به عنوان نقطه عطفی در روابط تاریخی میان روسیه و ایران توصیف کرده اند، در زمینه ای از تلاش ها برای عادی سازی روابط میان ایران و عربستان سعودی نیز  قابل ارزیابی است. بار دیگر، وضعیت در خاورمیانه رو به تغییر است.

سعید خطیب زاده خبر داده که دور پنجم مذاکرات میان تهران و ریاض در رابطه با عادی سازی روابط در حال آماده سازی است. این گفت وگو در بغداد انجام خواهد شد. در این رابطه، حسین امیر عبدالهیان اعلام کرده که شرایط مساعدی برای عادی سازی روابط ایجاد شده است. عبدالهیان خبر داده است که کنفرانس چهار جانبه ای با مشارکت ایران، عربستان سعودی، مصر و ترکیه در خصوص مسائل مبرم منطقه برگزار خواهد شد.

کارشناسان به دو دلیل اصلی اشاره می کنند که کشورها را به توقف رویارویی شش ساله ناگزیر ساخته است. نخست، تمایل برای توقف جنگ در یمن که برای هر دو کشور هزینه گزافی را به همراه دارد. براساس ارزیابی های نیروی هوایی، وظیفه ژئوپلیتیکی که تهران بر عهده دارد، ایجاد یک نهاد نظامی – سیاسی در قلمرو شیعیان – از ایران و از طریق عراق و سوریه تا دریای مدیترانه در هلال موسوم به هلال شیعه است. عربستان سعودی متقاعد شده که هلال می تواند، به ماه کامل تبدیل شود و مناطق سنی نشین را نیز در بر گیرد.

دلیل دوم، تلاش های جو بایدن، رئیس جمهوری ایالات متحده امریکا برای احیای توافق هسته ای با ایران است. در اینجا، پرسش اصلی این است: آیا دور بعدی مذاکرات میان تهران و ریاض می تواند، به جنگ طولانی در یمن پایان دهد یا فقط به آتش بس موقت منجر خواهد شد؟ تاکنون، ایران و عربستان سعودی به حمایت از نیروهای مخالف در مناقشه نظامی ادامه داده اند. اما، در حال حاضر، تمامی تلاش های آنها در راستای کاهش تنش هاست.

مشخص شده که سیاست عربستان سعودی برای اعمال فشار حداکثری بر ایران جواب نداده است. ائتلافی که برای این عملیات با مشارکت دیگر کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و مصر ایجاد شد، از هم پاشید و یمن به بن بست واقعی برای سعودی ها و ایرانی ها تبدیل شده است. و این در حالی است که اخیرا، روابط عربستان سعودی و امریکا رو به سردی است. بایدن سیاست را تغییر داده و به شروع به تهدید ملک سلمان به اعمال تحریم های گوناگون کرده است. برای همه روشن است که اگر ریاض نمی تواند با تهران درگیر شود، در آن صورت بهتر است که با آن به توافق برسد.

احتمال دارد، در پشت صحنه، مذاکراتی در خصوص مصالحه و مشی تقسیم نفوذ در عراق و از جمله، قدرت اقتصادی میان عربستان سعودی و ایران در جریان باشد. به موازات آن، در گفت و گوهای کنونی ایران – امریکا در خصوص برنامه هسته ای، تهران در صورت حاصل شدن توافق، می تواند، روی حمایت همسایگان عربی و در وهله نخست، ریاض حساب کند. نشریه «الشرق الاوسط» تصریح می کند که مسکو و شخص ولادیمیر پوتین تهران را به سوی قرابت با سعودی ها سوق داده و علت آن، اهمیت توافق پیرامون کاهش استخراج نفت میان کشورهای عضو اوپک است.

نباید همکاری نزدیک مسکو و تهران در سوریه را از یاد برد. در سفر ابراهیم رئیسی به مسکو، موارد بسیاری مشخص خواهد شد. در یک کلام، پیش نیازهای یک گفت وگوی موفق میان ریاض و تهران در حال ظهور است. در غیر این صورت، هرج و مرج در منطقه فقط بدتر خواهد شد که دشمن مشترک یعنی داعش می تواند، از آن سوء استفاده کند. هیچ کس خواهان تحقق چنین سناریویی نیست.

منبع: رگنیوم / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11