گره گره در وین، مثل بافتن فرش ایرانی!

نویسنده: راجح الخوری

دیپلماسی ایرانی: بعد از به قدرت رسیدن رئیس جمهوری محافظه کار، ابراهیم رئیسی، در ایران، این کشور بیش از پنج ماه برای بازگشت به مذاکرات هسته ای در وین وقت‌کشی کرد و در همان حال برنامه هسته ای و غنی سازی اورانیوم خود را تسریع کرد. اکنون دولت جدید، با سه گام به مذاکرات بازگشته که از نگاه مذاکره کنندگان غربی عملا اجرا نشدنی به نظر می رسد و به اعتقاد آنها هدف آن اتلاف وقت بیشتر است تا ایران بتواند در میان اختلاف با آژانس بین المللی انرژی اتمی به تسریع غنی سازی ادامه دهد. 

در گام نخست، علی باقری کنی، رئیس هیئت مذاکره کننده ایرانی آغاز مذاکرات از صفر و کنار گذاشتن همه دستاوردهای شش جلسه مذاکرات قبلی را خواستار شد. او در گام دوم دو سند ارائه کرد که غیرقابل پیاده سازی هستند. همچنین ایران حاضر نیست گام نخست را بردارد و همچنین پیشنهاد رئیس جمهوری آمریکا را برای پیشبرد گام به گام لغو تحریم ها و بازگشت ایران به تعهداتش نمی پذیرد و به هیچ وجه حاضر نیست درباره برنامه موشک های بالستیک و سیاست منطقه ای خود مذاکره کند. 

موضع گیری های جدید ایران، روند بازگشت به برجام را متوقف کرد و ایران به پیشبرد مذاکرات به سمت شکست، متهم شد. در همان حال صحبت ها درباره گسترش تحریم ها آغاز شد و مقامات آمریکایی از وجود «طرح های جایگزین» سخن گفتند که به اقدام نظامی اشاره دارد. اسرائیل نیز تهدیدات خود را در خصوص حمله به مراکز هسته ای ایران افزایش داد. اینجا بود که ایران به مانور برای کسب زمان روی آورد و باقری گفت «هر چیز قابل مذاکره است» تا بتواند برنامه خود را با صبر پیش ببرد. 

در چارچوب قدرت نمایی نظامی، نیروی هوایی آمریکا از آزمایش موفقیت آمیز بمب سنگرکوب جدید خبر داد که با لیزر هدایت می شود. این بمب در خصوص ایران اهمیت زیادی دارد زیرا برای نفوذ در استحکامات بتونی در اعماق کوه ها طراحی شده است. اما واکنش سریع ایران، آماده شدن برای پرتاب ماهواره از سمنان بود و موشکی که این ماهواره را پرتاب می کند، توانایی حمل کلاهک هسته ای را دارد. شاید به همین علت بود که اسرائیل حمله دو سال قبل به تاسیسات تولید سلاح شیمیایی سوریه در دمشق و حمص با بمب های سنگر کوب را برملا کرد تا هشداری برای ایران باشد. 

مذاکرات وین به صفحه شطرنج بین المللی تبدیل شده است که بازیگران آن محاسبات مهم و تاثیرگذاری دارند. بنابراین عجیب نیست که میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه موضع خود را تغییر می دهد و با تصمیم هیئت ایرانی برای بازگرداندن مذاکرات به نقطه صفر، همراه می شود چرا که محاسبات دیگری در ذهن دارد. در واقع از موضع روس ها در وین، بوی بحران اوکراین احساس می شود و چینی ها نیز نیم نگاهی به بحران تایوان دارند. به این ترتیب جو بایدن باید متوجه باشد که محاسباتش در خصوص بحران هسته ای ایران با محاسبات روسیه در خصوص اوکراین و محاسبات چین در خصوص تایوان، پیوند خورده است. 

روشن است که ایرانی ها طبق عادت خود مذاکرات را پیش می برند. آنها مذاکرات هسته ای را بر اساس شیوه بافت فرش ایرانی، با صبر و حوصله پیش می برند که یک گره در بالا دارد و گره دوم زیر آن پنهان است. اما نظام ایران که به علت سنگین بودن لایحه بودجه سال آینده، زیر فشار اقتصادی احساس خفگی می کند، ممکن است پیش از آن که کار دیر شود به توافق هسته ای بازگردد.

منبع: الشرق الاوسط / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11