سوغات وین چه بوده است؟

نویسنده: پرستو بهرامی راد، روزنامه نگار

دیپلماسی ایرانی: از نگاه غرب مذاکرات برای احیای پرونده قطور برجام به پایان رسیده و زمان تصمیم گیری پایتخت‌ها رسیده است. با این حال ایران هنوز اعلام رسمی نکرده که با این پایان موافق است یا خیر؟ بعد از پایان مذاکره در روز دوشنبه همه چشمان به تهران و تصمیم در خصوص مذاکرات دوخته شده است. 

بعد از چهار روز مذاکره در وین علی باقری‌کنی، مذاکره کننده ارشد ایران به تهران بازمی‌گردد. این خبر بازار تحلیل‌ها را بسیار داغ کرده، اما هنوز تیم مذاکره‌کننده ایران به طور دقیق در خصوص روند مذاکرات و نتیجه آن سخن نگفته‌ است.

طبق اعلام رسانه‌ها و مقامات غربی با پایان این دور از مذاکرات در وین پایان یک سال خورده‌ای مذاکره برای احیای برجام است. در واقع مذاکرات برجامی دیگر به خط پایان رسیده، اما ایران اعتقاد دارد که برخی موضوعات باقیمانده و هنوز نیاز به مذاکره است.  

مذاکرات وین برای بحث پیرامون پیش‌نویس ارائه شده از سوی جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا صورت گرفت. در این نشست‌ها نیز مذاکره کننده ارشد ایران و آمریکا و انریکه مورا، هماهنگ کننده مذاکرات حضور داشت. البته نماینده روسیه و چین نیز نقش پررنگی ایفا کردند و البته چون موضوعات اختلاف میان تهران و واشنگتن بود، دیگر نمایندگان اروپایی حضور نداشتند. 

این مذاکرات با متن پیش‌نویسی به پایان رسیده که تیم ایران برای تحلیل و تصمیم‌نهایی در خصوص این متن به تهران کشانده است. به نظر می‌رسد دیگر بازگشتی برای مذاکره به وین دیگر وجود ندارد. یک مقام ارشد اتحادیه اروپا نیز در خصوص این پیشنویس گفته است: این یک بسته پیشنهادی است.  شما نمی‌توانید بگویید من با صفحه 20 موافق هستم و با صفحه 50 مخالفم. یا باید بگویید بله یا خیر.

این پیش‌نویس نهایی توافق احتمالی برای بررسی و اعلام نظر نهایی در اختیار تهران و واشنگتن قرار گرفت. تنها ساعتی پس از اعلام پایان مذاکرات، خبرگزاری‌ رویترز از موافقت واشنگتن با متن نهایی اتحادیه اروپا خبر داد و نوشت: «سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کرد که ایالات متحده آماده است تا به سرعت توافقی برای احیای برجام را براساس پیشنهادات ارائه شده از سوی اتحادیه اروپا منعقد کند.» البته این اتفاق قابل پیشبینی بود، زیرا بدون شک متن نهایی با هماهنگی کامل کاخ سفید نوشته شده است. 

از سوی دیگر ساعاتی بعد از اعلام پایان مذاکرات، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران و جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا تماس تلفنی داشتند. در این گفت وگو وزیر امور خارجه ایران اعلام کرده که دیدگاه‌ها و ملاحظات ایران درباره ایده‌های ارائه ‌شده از سوی انریکه مورا، به وی‌ منتقل شده است و انتظار می‌رود همه طرف‌ها برای دستیابی به متن نهایی توافق از خود اراده و جدیت نشان دهند. بورل نیز گفته است که در دور اخیر گفت وگوهای وین، پیشرفت نسبی حاصل شده‌ است و ارزیابی اش از این مرحله مذاکرات مثبت بود.

این در حالی است که مورا روز یکشنبه در جمع خبرنگاران ضمن تایید برخی پیشرفت‌ها در روند مذاکرات از احتمال نهایی شدن مذاکرات خبر داد و گفت که «ما درخصوص برخی موضوعات فنی که در متن به صورت نهایی نشده باقی مانده بود گفت‌وگو می‌کردیم.»

اختلاف اصلی در مذاکرات وین  

به طور دقیق نمی‌توان در خصوص موضوعات اختلافی صحبت کرد چون اطلاعات دقیقی اعلام نشده است، اما تا جایی که از اخبار و اظهارات مقامات غربی بدست می‌آید، ایران اصرار بر جدایی‌ناپذیر بودن برجام و مسائل پادمانی و بستن پرونده پادمانی دارد و طرف مقابل بر فرابرجامی بودن این خواسته اصرار دارد.   

حتی محمد جمشیدی، معاون امور سیاسی دفتر رئیس جمهوری در توییتر خود به این نکته اشاره کرده است: در تمامی گفت و گوهای تلفنی آیت الله سید ابراهیم رئیسی با روسای جمهوری فرانسه، روسیه و چین، موضع قاطع رئیس جمهوری این بود فقط زمانی که ادعاهای پادمانی حل و فصل و بسته شود توافق نهایی قابل دست یافتن است.»

در حقیقت ایران خواهان بسته شدن برخوردهای سیاسی با پرونده هسته‌ای ایران است. با این حال هنوز مشخص نیست که پیشنهادها برای حل این اختلاف چه بوده است. از سوی دیگر بحث رفع تحریم‌ها و تضمین‌ها نیز هنوز مشخص نیست که آیا هنوز موضوع اختلافی است یا خیر؟ در صورتی که در ما‌ه‌های اخیر بارها اعلام شد که مورد بحث قرار گرفته است. 

سناریوهای پیش رو برای پیشنویس تنظیم شده وین

با اعلام موافقت واشنگتن با پیشنویس اروپا برای احیای برجام رسماً توپ به زمین ایران افتاده است. در حقیقت سرعت اعلام این خبر از سمت آمریکا به خوبی از تعجیل آنها برای احیای برجام و همچنین شانه خالی کردن از شرایط پیش روی این پرونده نشان دارد.

حال شرایط ایران به گونه‌ای رقم خورده است که باید بین این پیشنویس یا بن بست رسیدن کامل مذاکرات یکی را انتخاب کند. با این حال که اعلام شده است که مذاکرات میان تهران و هماهنگ کننده مذاکرات ادامه خواهد داشت، ولی به نظر می‎رسد به خط پایان رسیده‌ایم و حاکمیت باید دست به انتخاب بزند.  

حال سه سناریو پیش روی پرونده احیای برجام که هنوز بلاتکلیف در کوبورگ مانده، وجود دارد. یا ایران پیشنویس ارائه شده را می‎پذیرد یا در ادامه روند اروپا و آمریکا حاضر به تغییرات جزئی در پیشنویس می‌شوند یا کامل پرونده برجام بسته می‌شود. 

در سناریوی اول که احتمال بالایی دارد، ایران در روزهای آتی با بررسی دقیق احتمالات متن پیش رو اعلام توافق می‎کند و وارد گفت وگوهای جدیدی می‌شود. 

بر اساس سناریوی دوم ایران بار دیگر ایراداتی به متن وارد می‌کند و غربی‎ها برای جلب رضایت ایران راضی به انجام تغییرات جزئی می‌شوند مساله‌ای که ناشی از کوتاه شدن زمان گریز هسته‌ای ایران است. ایران نیز سعی دارد پیش از جلسه بعدی شورای حکام پرونده برجام را به سرانجام برساند.

اما در سناریوی سوم که به بن بست مذاکرات و مرگ پرونده برجام می‎انجامد، بدون شک پرونده ایران بار دیگر به شورای امنیت می‎رود و احتمال فعال شدن مکانیسم ماشه نیز وجود دارد. زیرا تا اینجای کار روسیه و چین نیز از پیشنویس ارائه شده حمایت کرده و احتمال اینکه آنها هم موافق رفتن پرونده ایران به شورای امنیت نیز باشند.

با این حال هنوز تهران اعلام رسمی نکرده که با این پیشنویس موافق است یا خیر و احتمالاً ساعات یا روزهای آتی باید منتظر واکنش ایران در خصوص این پیشنویس باشیم.