بررسی تحولات جدید در روابط ایران و امریکا بعد از تعطیلی دفتر ایران در سیا

نویسنده: رامین فخاری، دانشجوی ارشد مطالعات خاورمیانه دانشگاه علامه طباطبایی

دیپلماسی ایرانی: در روزهای اخیر اخباری مبنی بر تعطیل شدن دفتر سیا در امور ایران و همچنین لغو تحریم های دو شرکت ایرانی توسط آمریکا بروی رسانه ها منتشر شده، اما این مساله از ابعاد مختلفی قابلیت تحلیل را داراست؛

نخست اینکه دولت بایدن برخلاف دولت ترامپ که بطور مرتب در حال افزایش تنش بین ایران و آمریکا بود در جهت تنش زدایی با ایران گام بر می دارد و تعطیل کردن دفتر امور سیا در خاورمیانه می تواند در این راستا باشد.

دوم اینکه با افزایش تولید نفت شیل توسط آمریکا، نفت عربستان و خاورمیانه برای آمریکا از اهمیت افتاده است، در نتیجه امنیت عربستان سعودی و خاورمیانه برای ایالات متحده آمریکا از اهمیت کمتری برخوردار شده است، برای همین ایالات متحده آمریکا از تلاش هایش برای مهار قدرت منطقه ایران کاسته است. مورد دیگر که می توان افزود اهمیت عربستان سعودی برای آمریکا کم شده است، برای همین هم است که اکنون چین بزرگترین شریک تجاری عربستان سعودی است نه ایالات متحده آمریکا. در نتیجه دلیل اقتصادی برای آمریکایی هایی ها برای گره زدن کامل مساله امنیت ملی خود با عربستان سعودی وجود ندارد و حضور چین رفته رفته از اهمیت عربستان سعودی برای آمریکا خواهد کاست.

مورد سوم که می تواند اصلی ترین دلیل باشد، این مساله است که مساله مهار چین هم اکنون تبدیل به اولویت اصلی سیاست خارجی آمریکا شده و ایالات متحده قصد دارد که همه نیروی خود را در راستاتی مهار چین بکار ببرد و اولویت یافتن مهار چین بر مهار ایران منجر به این مساله شده است که آمریکا همه نیروی خود را صرف مهار چین کند.

در ادامه موارد فوق باید مواردی را ذکر کرد و آن، این مساله است که تمرکز ایالات متحده در راستای مهار شوروی و پس از آن تمرکز بر خاورمیانه از جمله حمله نظامی به عراق و افغانستان در دوران پسا جنگ سرد و تلاش برای مهار ایران منجر به این شد که چین از کانون توجه آمریکا به دور باشد و علاوه بر این حضور سرمایه گذاران و شرکت های چند ملیتی آمریکایی در چین نیز از متمرکز نشدن توجه آمریکا بر افزایش قدرت چین موثر بوده است و منجر به پیدایش یک رقیب برای آمریکا در عرصه بین المللی شد.

حال باید اضافه کرد که مساله رقابت بین آمریکا و چین و شکل گیری یک جنگ سرد نوین بین آمریکا و چین که می تواند بیشتر جنبه رقابت های اقتصادی داشته باشد، به خودی خود به تامین منافع ملی ایران منجر شود، اما این مساله نیز مسلتزم پیش شرط هایی می شود که اولین پیش شرط ایجاد موازنه بین روابط ایران با غرب و شرق است.

در ادامه نیز می توان افزود که دولت بایدن نیز از زمان روی کار آمدن سعی کرده است از منازعه بین ایران و اسرائیل بکاهد و نشانه این مساله نیز می تواند کاهش حملات پراکنده اسرائیل به ایران از زمان روی کار آمدن بایدن باشد و به نظر می رسد دولت آمریکا سعی دارد در این جنگ سرد نوین که با کاهش تدریجی تحریم ها و کاهش تنش با ایران مانع از افتادن ایران در اردوگاه چین بشوند.

در صورتی که به دلیل رفتارهای ناخوشایند آمریکا در گذشته، سیاست خارجی ایران به سمتی پیش برود که در این جنگ سرد اقتصادی بطور کامل به سمت شرق متمایل شود این مساله منازعات بین ایران و غرب و آمریکا را افزایش خواهد داد؛ و بر عکس این مساله نیز صدق می کند در صورتی که ایران در اردوگاه غرب حضور داشته باشد می تواند منازعات منطقه ای ایران و شرکای چین از جمله پاکستان و حتی شریک جدید اقتصادی چین یعنی عربستان را دوباره افزایش دهد و همه انرژی ایران را که باید بخش زیادی از آن صرف توسعه اقتصادی شود را صرف منازعات منطقه ای با پاکستان، طالبان یا عربستان سعودی کند. در نتیجه به نظر می رسد بهترین سیاستی که می تواند منافع ملی ایران را در سال های آتی تامین کند ایجاد یک موازنه بین غرب و شرق است.