یک قرن مناسبات برادری و دوستی بین ایران و افغانستان

نویسنده: حسن بهشتی پور، کارشناس ارشد مسائل بین الملل و عضو شورای علمی موسسه ایراس

دیپلماسی ایرانی: اول تیرماه سال 1300 با امضاء قرارداد دوستی بین ایران و افغانستان بنیان روابط مودت آمیز بین دو کشور همسایه ریخته شد. دو کشوری که برپایه سه گانه ی تاریخ مشترک، میراث مشترک و سرنوشت مشترک، در طول تاریخ پرفراز و نشیب شان، توانسته اند همچون رودی خروشان پیوندهای مهر و دوستی را محکم نگه دارند.  

در یکصد سال گذشته افغانستان و ایران با وجود آنکه در داخل خود با دولتهای مختلف و بعضا متضادی روبرو بودند، اما هیچگاه این اختلاف بین دیدگاه های حاکم موجب نشد که رهبران دو کشور فراموش کنند آنها با اتکاء به میراث پر افتخار گذشته می توانند زمینه های بسیاری برای همکاری به وجود آورند که اختلاف در دیدگاه های رهبران دو کشور هیچگاه مانع از تداوم دوستی ها و همکاری ها بین دو کشور نبوده است. 

پس از تحولات ناشی از کودتای داودخان در افغانستان و برقراری نظام جمهوری در این کشور، پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و در نهایت وقوع جنگ داخلی در افغانستان و در پی آن، اشغال افغانستان توسط ارتش سرخ، مهاجران افغانستان به سوی ایران مهاجرت کردند. ایرانیان از آنها نه در اردوگاه ها، بلکه در شهرهای مختلف میان خودشان پذیرایی کردند. همچنانکه وقتی ارتش بعثی صدام به ایران حمله کرد، جوانان افغانستان با افتخار در کنار ایرانی ها در جبهه ها حضور پیدا کردند و ایرانیان را تنها نگذاشتند. 

در دوره سازندگی ایران پس از جنگ هشت ساله، باز هم این نیروی کار افغانستانی بودند که با مشارکت در پروژه های ساختمانی، راه و پل سازی، در کنار برادران ایرانی خود به بازسازی ایران کمک کردند. در همه این سالها، جوانان افغانستان در مدارس و دانشگاه های ایران درس خواندند و کارآزموده شدند تا بعد از سقوط رژیم طالبان، به کشورشان بازگردند و در عرصه های گوناگون پزشکی، مهندسی و مدیریت خدمت کنند. 

در همه این چهار دهه گذشته، ناامنی در مرزهای غرب افغانستان مستقیما  بر امنیت مرزهای شرقی ایران تاثیرمستقیم داشته و دارد. بحث کنترل مواد مخدر در کنار آمد و شد بعضی از گروهک های تروریستی، امنیت مرزها را با مشکلات روبرو کرده است. این در حالی بود که هم ایران از طریق جاده ترانزیتی چابهار به مرز دوغارون ایران و افغانستان تلاش می کرد بتواند به رشد امنیت از طریق ایجاد اشتغال در مناطق مرزی کمک کند، هم افغانستان در تلاش است تا با تنوع بخشیدن به حمل و نقل جاده ای، دسترسی بیشتر و متنوع تری به مراکز بازرگانی و حمل و نقل داشته باشد. 

به نظر می رسد در موقعیت کنونی، ایران و افغانستان نگاه به آینده دارند. از یکسو با روی کار آمدن دولت جدید در ایران که اولویت اول آن گسترش همکاری با کشورهای همسایه و از جمله افغانستان است، انتظار می رود شاهد همکاری های گسترده تری در ماههای آتی بین دو کشور باشیم.

از سوی دیگر، کمک ایران در به نتیجه رسیدن مذاکرات صلح افغانستان پس از خروج نیروهای خارجی بسیار اهمیت دارد؛ زیرا یکی از ضرورت های مهم همکاری بین ایران و افغانستان، ممانعت از شروع جنگ نیابتی تازه در افغانستان است. با توجه به توافقی که اخیرا بین پاکستان و آمریکا به دست آمد، نیروهایی که از سوی پاکستان پشتیبانی و سازمان دهی می شوند، برای پر کردن خلاء ناشی از خروج نیروهای چندملیتی از افغانستان دست به اقدام های تروریستی می زنند تا شرایط را برای بازگشت طالبان به قدرت فراهم کنند.

به طور قطع، همکاری همه جانبه ایران و افغانستان با اتکاء به صد سال همدلی و همکاری، با کمک سایر کشورهای منطقه می تواند مانع تکرار جنگ های نیابتی در افغانستان بشود.   

افغانستان آباد و آزاد و پیشرفته برای همه کشورهای همسایه، به ویژه ایران، بسیار مطلوب و کمک کننده به استقرار صلح و امنیت در منطقه خواهد بود. همانگونه که ایران نمی تواند نسبت به ناامنی در افغانستان بی تفاوت باشد، زیرا امنیت مرزهای شرقی ایران درگرو برقراری امنیت در غرب افغانستان است؛ همانگونه کمک به پیشرفت و توسعه افغانستان به نفع ایران و توسعه همکاری های اقتصادی و منافع متقابلا سودمند برای مردم دو کشور است.