ایران برگه های برنده خود را بررسی دوباره می کند

نویسنده: سعد کیوان

دیپلماسی ایرانی: امروزه درباره برهم خوردن معادله در دو سطح منطقه ای و بین المللی بسیار صحبت می‌شود و این مسئله شامل شروع مذاکرات غیرمستقیم میان آمریکا و ایران، گفت وگوهای غیرمنتظره عربستان و ایران، رویکرد باز عربستان و خلیج فارس در قبال حکومت سوریه و نیز تلاش ترکیه برای اصلاح روباط با مصر و عربستان می‌شود.

سرعت این تحولات این مسئله را القا می‌کند که گویی دگرگونی‌ای در توازن قدرت در جریان محاسبه منافع به ویژه در سطح منطقه‌ای نزد ایران و ترکیه رخ داده است. 

به نظر نمی‌رسد دولت جدید آمریکا هنوز راهبرد واضحی را برای سیاست خارجی خود برگزیده باشد و میان تمایل خود برای بازگشت به توافق هسته‌ای و نیز مراعات منافع اسرائیل سرگردان است. اسرائیلی که با احیای توافق هسته‌ای مخالف است و از طریق عادی سازی با کشورهای حاشیه خلیج فارس و نیز اعمال فشار نظامی بر این کشور برای بیرون کردنش از سوریه درصدد دور زدن ایران است.

اما دور زدن واقعی از سوی ایران و از طریق گفت وگوی غیرمنتظره این کشور با عربستان رخ داد. به نظر می‌رسد هر کدام از این دو کشور به دلایل خاص خود این مذاکرات را آغاز کردند و به دنبال حل و فصلی در یمن هستند. عربستان احتمالا نگران تلاش آمریکا برای احیای توافق هسته ای است که به مذاکره درباره نفوذ ایران در منطقه بی توجه است. در مقابل ایران در تحت فشار دشمنان و دوستان به ویژه در عرصه سوریه است که همگی درباره ضرورت بیرون رفتنش از آنجا توافق نظر دارند.

در حالی که اسرائیل به حملات خود بر مواضع ایران در سوریه ادامه می دهد رقابت شدیدی میان تهران و مسکو برای در اختیار گرفتن یک جانبه بشار اسد در جریان است. ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه می خواهد از او برای رسیدن به راه حل سیاسی طبق قطعنامه 2254 بهره ببرد که به نوبه خود راه را برای بازسازی سوریه همراه می‌کند. این بازسازی سوریه است که نفوذ و نقش روسیه را در منطقه تثبیت می کند و نه ادامه جنگ و آوارگی ملت سوریه و یا مبارزه با اسرائیل و آمریکا و تبدیل شدن سوریه به جای پایی برای ایران در مدیترانه.

بنابراین ایران حداقل به دنبال دور کردن عربستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس از این رویارویی است که اسد تلاش می کند نقشی در آن ایفا کند، به این ترتیب که به حامیان خود در تهران این مسئله را القا می کند که ریاض به دنبال برقراری روابط عادی با دمشق است. اما این مانور این پرسش را مطرح می کند که آیا اساسا اسد چیزی برای ارائه به این کشورها دارد یا آماده بیرون آمدن از زیر عبای تهران است یا خیر؟

ریاض حجاب، نخست وزیر اسبق سوریه که در بحبوحه تنش های سوریه از دولت بشار اسد جدا شد و به اروپا رفت و به اپوزسیون پیوست، اخیرا در گفت وگویی تلویزیونی گفت اسد به او گفته است در انتخاب میان ایرانی‌ها و روس‌ها، ایرانی ها را انتخاب خواهد کرد. شاید این مسئله تا پیش از سال 2015 درست باشد یعنی قبل از مداخله نظامی روسیه اما امروز اسد به توپ فوتبالی تبدیل شده است که هر کدام تلاش می کند آن را در اختیار بگیرد و در لحظه مناسب به وسیله آن کسب امتیاز کند.

از این‌رو ایران نخستین گام خود را به سمت شرق برداشت و همکاری اقتصادی 25 ساله با چین را امضا کرد که به تعمیق نفوذ چین در خاورمیانه و نیز هرچند به صورت جزئی باعث برچیده شدن انزوای ایران می شود. اکنون نیز تلاش می‌کند از خشم عربستان و برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس از آمریکا استفاده کند و با آنها رابطه برقرار کند و به آنها اطمینان دهد. اما این روندی طولانی است که مسائل مختلفی را از جمله سوریه، لبنان، مسئله تروریسم و یمن را شامل می شود و به زمان زیاد و نیز حسن نیت و بازسازی اعتماد نیاز دارد و درمقابل عربستان رفتار محتاطانه دارد؛ اما ایران این گام ها را به معنای رو به راه شدن امور تعبیر می‌کند و روی مسئله حسن هم جواری با کشورهای حاشیه خلیج فارس حساب می‌کند.

منبع: العربی الجدید / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11