فشارهای جو بایدن ایران را به روسیه و چین نزدیک کرده است

نویسنده: دیوید برنان

دیپلماسی ایرانی: در میانه اعمال فشارها از سوی رئیس جمهوری جو بایدن برای احیای برجام و امتناع دولت جدید آمریکا از لغو تحریم های اعمال شده توسط دونالد ترامپ، ایران بیش از پیش در صدد جلب حمایت دیپلماتیک روسیه و چین برآمده است. روسیه و چین که هر دو از امضا کنندگان برجام هستند، از ایران در برابر سیاست «اعمال فشار حداکثری» آمریکا حمایت و به این کشور مسیرهای نجات صادرات و حمایت دیپلماتیک ارائه کردند. از زمان روی کار آمدن بایدن، مسکو و پکن بارها بازگشت «بدون قید و شرط» واشنگتن به توافق با تهران را خواستار شده اند.

در همین حال، ایالات متحده و ایران در بن بست مذاکراتی گیر کرده اند. ایران می گوید تا زمانی که همه تحریم های دوران ترامپ برداشته نشود، برنامه هسته ای خود را مطابق با برجام تنظیم نخواهد کرد. آمریکا هم می گوید تخفیف در مجازات ها تنها زمانی ممکن خواهد بود که ایران از فعالیت های هسته ای گسترش یافته خود عقب نشینی کند. در حالی که دو طرف منتظر اقدام طرف مقابل هستند، ایران در حال تقویت روابط با روسیه و چین است؛ دو کشوری که هر دو برای نفوذ و تجارت در سراسر جهان با ایالات متحده رقابت می کنند. برای هر سه، تضعیف ایالات متحده و متحدان دموکراتیک آن ارزش دارد.

برای نمونه، رویترز روز جمعه در گزارشی نوشت این سه کشور در میان گروهی متشکل از 16 کشور دیگر که کره شمالی، سوریه و کوبا را نیز شامل می شود، برای تشکیل ائتلافی در سازمان ملل متحد برای مقابله با استفاده یک جانبه از زور یا تحریم ها تلاش می کنند؛ این اقدام آنها را می توان اساسا یک تلاش گسترده برای تضعیف سیاست خارجی ایالات متحده قلمداد کرد.

با توجه به اینکه تهران تنها چند متحد قابل اعتماد دارد، روابط نزدیک تر آن با مسکو و پکن برای آن یک مزیت دیپلماتیک محسوب می شود و می تواند منافع ثروت هر دو کشور را به اقتصاد آسیب دیده ایران برساند. در واقع، ایران برای استفاده از ثروت چین به طور فزاینده ای به سمت شرق متمرکز می شود و قرار است به یک قطب مهم در ابتکار عمل کمربند و جاده تبدیل شود.

در همین حال، وزارت امور خارجه ایران روز جمعه بیانیه ای به مناسبت بیستمین سالگرد پیمان همکاری بین تهران و مسکو منتشر کرده و خواستار همکاری نزدیک تر دو کشور شده: «جمهوری اسلامی ایران به فدراسیون روسیه به عنوان یک کشور همسایه قدرتمند و دوست خود بر اساس همکاری و احترام متقابل در همه زمینه ها می نگرد. همکاری های دو کشور برای تحقق منافع مشترک فراتر از سطح روابط دوجانبه است و وارد حوزه مشارکت در امنیت منطقه ای و بین المللی شده و قدرتمندتر از هر زمان دیگری است.»

ارتباط با روسیه به ایران کمک کرد تا به واکسن «اسپوتنیک وی» برای ویروس کرونا دسترسی پیدا کند. ایران همچنین برای دستیابی به واکسن بومی تلاش می کند. ایران سال گذشته در میان اولین کشورهایی بود که در نتیجه شیوع ویروس به شدت آسیب دید و بارها ایالات متحده را متهم کرده است که از طریق تحریم های سختگیرانه، اقدامات در مبارزه با همه گیری را مختل می کند.

مقامات ایرانی و روسی همچنین ماه گذشته برای گفت و گو در مورد کوریدور حمل و نقل بین المللی شمال به جنوب، یک پروژه تجاری که هند و روسیه را از طریق ایران به آذربایجان و سایر کشورها متصل می کند، دیدار کردند.

روسیه برای ایران به مثابه یک وزنه در برابر ایالات متحده قلمداد می شود و این در حالی است که آمریکا در زمینه قدرت اقتصادی تنها با چین رقابت دارد. در واقع، این واردات چین بود که به ایران کمک کرد از کارزار تحریم های ترامپ جان سالم به در برد چرا که به شاهرگ حیاتی برای صادرات سودآور نفتی ایران تبدیل شد. جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، ماه گذشته اظهار امیدواری کرد که به زودی برنامه همکاری 25 ساله اقتصادی با چین نهایی شود. به گفته ظریف، توافقی که قرار است یک جایگاه استراتژیک ارزشمند در خاورمیانه و غرب آسیا برای چین فراهم آورد، «دور» نیست.

ایران، روسیه و چین همچنین در حال گسترش همکاری های نظامی از طریق رزمایش های مشترک هستند. تهران همچنین به لطف لغو تحریم تسلیحاتی سازمان ملل متحد به عنوان بخشی از برجام، احتمالا خرید سلاح از مسکو و پکن را گسترش خواهد داد. 

همکاری نزدیک تر با روسیه و چین کاملا در چارچوب تلاش های ایران برای ارائه نمای یک امپراتوری در حال سقوط از ایالات متحده که به طور فزاینده ای قدرت خود را برای تسلیم کردن ملت های خارجی از دست داده است، می گنجد. حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، ماه گذشته گفت که ایالات متحده «واقعا رو به زوال است» و این مساله باعث پریشانی و حیرت برخی از متحدان آن در منطقه شده است.

منبع: نیوزویک / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34