چین و روسیه هوای ایران را دارند (بخش اول)

نویسندگان: جمشید کی. چاکسکی و کارول ای. بی. چاکسکی

دیپلماسی ایرانی: دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده، در چهار سال گذشته بیش از آنکه سیاست خارجی را دنبال کرده باشد، به دنبال مجازات ایران بوده است. ایالات متحده از توافق هسته ای سال 2015 با ایران خارج شد و به طور یک جانبه چندین دور تحریم علیه این کشور اعمال کرد. دولت جدید تحت ریاست جمهوری منتخب جو بایدن احتمالا امیدوار است که بتواند آسیب ها را معکوس کند و تعامل سازنده ای با ایران داشته باشد، اما خیلی زود در خواهد یافت که ایران در این مدت 4 سال بسیار تغییر کرده است.

ایران در چهار سال گذشته آرام و منفعل ننشسته و در انتظار از سرگیری توافق هسته ای نمانده است. در مقابل، جمهوری اسلامی برای بهبود موقعیت نظامی و تقویت اقتصاد خود با جمهوری خلق چین و فدراسیون روسیه متحد شده است. چین و روسیه در حال حاضر از زیرساخت های نفتی و بندری گرفته تا توانایی های دفاعی، تماما درگیر امور ایران هستند. نتیجه این همکاری عمیق این بوده است که ایران نسبت به گذشته چه در برابر کارزار «اعمال فشار حداکثری» ترامپ و چه در رابطه با تعامل مورد انتظار بایدن، کمتر مورد تهدید و مستعد سازش است.

چین وارد خلیج فارس می شود

تهران و پکن در سال 2016 زمینه را برای مشارکت 25 ساله جامع، بخشی از ابتکار عمل کمربند و جاده چین، فراهم کردند. اما روابط بین دو کشور به گذشته ای دورتر بر می گردد؛ به زمانی که ایران در مرکز جاده ابریشم قرار داشت. امروز، رهبران ایران به چین نه فقط به چشم ابزاری برای از بین بردن طناب تحریم های ایالات متحده، که به چشم یک منبع کمک های مالی، فناوری و نظامی می نگرند که امکان مقاومت آنها در برابر فشارهای آمریکا را فراهم می آورد.

چین با انتقاد از سیاست تحریم های ایالات متحده در قبال ایران خود را مدافع حاکمیت ملی این کشور معرفی کرده است. ژانگ جون، نماینده دائمی چین در سازمان ملل، نوشته است که تحریم های ایالات متحده علیه ایران «فاقد هرگونه تاثیر حقوقی، سیاسی یا عملی» هستند. وزارت خارجه چین بارها ایالات متحده را به «نقض قوانین بین المللی» متهم کرده و از این کشور خواسته است «دست از پیمودن مسیر اشتباه» در قبال ایران بردارد. خزانه داری ایالات متحده در ماه اکتبر تحریم های بیشتری علیه بانک های ایرانی اعمال کرد و چین چند روز پس از این تحریم ها، با میزبانی از محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، واکنش نشان داد.

چین برای به روزرسانی صنایع نفت، گاز و پتروشیمی ایران و بهبود حمل و نقل زمینی این کشور تصمیم به حدود 400 میلیارد دلار سرمایه گذاری دارد. چین در حال تامین اعتبار و تجهیز بنادر ایران در چابهار و جاسک است که هر دو برای پروژه خط لوله صادرات نفت ایران با دور زدن بازرسی های تنگه هرمز حیاتی است. توسعه این دو بندر تلاش های ایالات متحده برای ممنوعیت صادرات ایران را پیچیده خواهد کرد.

این پروژه همچنین ممکن است ایالات متحده را در رابطه با حمله به ایران دچار تردید کند چرا که طبق گزارش ها، توافق پکن و تهران یک وجهه نظامی نیز دارد. در حال حاضر جاسک چیزی بیش از یک بندر ماهی گیری نیست، اما درست در خارج از تنگه هرمز قرار دارد و پس از گسترش می تواند به محل ورود و خروج کشتی های جنگی چینی تبدیل شود. چین بیشتر در حال توسعه فرودگاه چابهار است که این امر توانایی هوایی را به دریایی اضافه می کند. چین همچنین در چابهار یک نقطه شنود منطقه ای به دست می آورد که امکان گرفتن سیگنال ها را در محدوده 3000 مایلی به آن می دهد. دفتر مرکزی فرماندهی مرکزی ایالات متحده در قطر در این محدوده قرار دارد. عجیب نیست اگر ایران به دسترسی به سامانه های اطلاعاتی چین، جنگ الکترونیکی و سامانه های دفاع هوایی برای ممانعت از حملات هوایی ایالات متحده و متحدانش امید داشته باشد.

نزدیکی به پکن می تواند به محفوظ نگه داشتن مقامات تهران از ناآرامی های احتمالی مردمی و جنبش های جدایی طلبان کمک کند. آژانس های امنیتی ایران سعی کرده اند با ساخت اینترانت ملی و شبکه سازی هزاران دوربین مداربسته در شهرهای بزرگ و استان های ناآرام، شورش ها را مهار کنند. با این حال، چین چندین قدم جلوتر از جمهوری اسلامی است چرا که یک سیستم نظارتی چند منظوره، بسیار پیشرفته و قابل صدور دارد. دولت ایران امیدوار است با همکاری ارائه دهندگان چینی بتواند از این فناوری نظارتی استفاده کند و به دنبال مدل سازی اینترانت ملی خود از روی «فایروال گریت چاینا» است. (این مطلب ادامه دارد.)

منبع: فارن افرز / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34